Microsoft Word Calal Abdullayev ?s?rl?ri doc
Yüklə 2,29 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ъялал Абдуллайев ЯСЯРЛЯРИ
333
xanəndə yarım saat mahnı oxudu və gitara çaldı. Yüzdən çox adam ona qulaq asırdı. Xanəndə üç dəfə xahiş etdi ki, ona bir şey versinlər. Heç kəs ona heç nə vermədi. Çoxları onu lağa qoyub güldü». Əsərin mətnindən o da məlum olur ki, həmin dilənçi sənətkara qulaq asanların hamısı dövlətli, varlı-karlı adamlar idi. Əsərdən çıxan nəticə izahsız, kommentarisiz belə aydın, ideya kəskin və olduqca güclü və təlqinedicidir, düşündürücüdür. Mir Cəlalın elm-nəzəri irsi içərisində şeir sənəti bütün əzəməti ilə, bütün mürəkkəbliyi ilə, əlvanlığı ilə, poetik formaların rəngarəngliyi ilə bir məhvər, mərkəz, nüvə rolunu oynayır, cazibə nöqtəsini təşkil edir.Məlum olduğu kimi, onun monoqrafik tədqiqat işi də məhz poeziyaya, onun şəriksiz ustadı («Şərq şeirinin Günəşi - Gibb») Fü- zulinin poetik irsinin tədqiqinə həsr olunmuşdur.Onun nəzəri səpgidə yazdıqları içərisində «Füzuli sənətkarlığı» təkcə öz yaradıcılığında deyil, bütün Azərbaycan, hətta türk ədəbiyyatşünaslığının da şah əsəri sayılır. Ona görə də ədibin Füzuli haqqındakı monumental tədqiqatına monoqrafiyada daha geniş yer verilmişdir.Müəllif çox haqlı olaraq yazıçının həmin monoqrafiyasında qaldırılan, demək olar ki, bütün problemlərin necə həll edildiyinə dair öz qənaətlərini söyləməyə, onları imkanları daxilində bu günün tələbləri baxımından işıqlan- dırmağa səy göstərmişdir və bu işdə tədqiqatçının elmi səriştəsi, şeiri duymaq, qiymətləndirmək bacarığı özünü göstərir.Bu hissədə Füzuli şeirinin mənbə və qaynaqlarından tutmuş, onun yaradıcılığı haqqında yazılan elmi-tədqiqat işləri, söz sənətinin ən incə sirləri, konkretlik, sadəlik, lakonizm, ədəbi janr və formalar, forma və məzmun vəhdəti, xəyal, fantaziya, realizm, bədii təsvir vasitələri, dil, üslub, oxucu -şair münasibətləri, əxlaq məsələləri və s. başlıca komponentlər kimi alınaraq təhlilindən keçirilir. Tədqiqatçı Füzulinin yaradıcılığı haqqında yazan digər müəl- liflərin elmi-nəzəri irsinə dair də öz qənaətlərini bildirir. Bu sıradan Rəsulzadə, Mirzağa Quluzadə, Həmid Araslı və digər tədqiqatçıların əsərləri müqayisəli şəkildə təhlil olunur. Monoqrafiyada böyük yazıçının bu sahədə əsl monumental tədqiqatı olan bu il yüzillik yubileyi münasibətilə işıq üzü görmüş, öz nəzəri səviyyəsi ilə seçilən «Azərbaycanda ədəbi məktəblər» əsəri də tədqiqata cəlb olunmuşdur.Burada iki əsas bədii yaradıcılıq metodları- realizm və romantizmi təmsil edən yazıçıların fərdi və ümumi xüsusiyyətləri haqqında əsaslı, elmi-nəzəri aspektdə fikir yürüdülür, 334
ayrı-ayrı ədəbi məktəblərin, ədəbi meyl və istiqamətlərin fərqli və ümumi cəhətləri məharətlə tədqiq edilmişdir. Alimin əsərində yazıçı və şairlərimizin bədii yaradıcılıq, metod, üslub və məktəb, istiqamət və təmayülə münasibətlərinə görə bir neçə qrupa bölünərək xüsusi bir təsnifat verilir: Realizm ədəbi məktəbi; Romantizm ədəbi məktəbi; Maarifçi -didaktik yazıçılar; xırda məişət dramları. Müəllif realizmin əsas nümayəndələri kimi C.Məmmədquluzadə, M.Ə.Sabir, Ə.Nəzmi, M.S.Ordubadi, Ə.Qəmküsar, M.Ə.Möcüz və başqalarının, romantiz- min nümayəndələri kimi isə M.Hadi, A.Səhhət, Ə.Cənnəti, S.Səlmasi, S.Mənsur və b. misal göstərir. Tədqiqatda Mir Cəlalın XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı, ədəbiyyat tarixi və ədəbiyyat nəzəriyyəsinə dair əsərləri yeni yanaşma üsulu ilə müasirlik işığında səciyyələndirilir.Nəticə etibarilə demək lazımdır ki, Cülxani Pənahın «Mir Cəlalın elmi-nəzəri görüşləri» monoqrafiyası yüksək nəzəri səviyyədə yazılmış, alimin elmi-filoloji görüşləri müqayisəli təhlil üsulu ilə araşdırılmış, onun ədəbiyyatşünaslıq elmi- nin inkişafında bənzərsiz xidməti tam dolğunluğu ilə verilmişdir.
«Ədəbiyyat» qəzeti, 9 aprel 2010 BÜLBÜL VƏ BAĞBAN S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universitetinin dosenti, filo- loji elmlər namizədi Cəlal Abdullayev «Səməd Vurğunun sənət- karlığı» mövzusunda doktorluq dissertasiyası üzərində işləyir. O, xalq şairinin arxivini araşdırarkən S.Vurğunun öz əli ilə yazılmış və indi- yədək һeç yerdə çap olunmayan bir neçə şeirini tapmışdır. Onlardan «Bülbül və bağban» şeirini oxuculara təqdim edirik.
Gözəl bir bağçada bir bülbül vardı, Budaqdan-budağa uçub qonardı. Onun yuvasıydı gülün yarpağı, Dilindən düşməzdi vətən torpağı. Güllər boy atardı onun səsilə, Ciçəklər yatardı xoş nəfəsilə. Bülbül bu gülşəndən ilһam alardı, Göydə şadlığından qanad çalardı. Baxıb һər çiçəyə, һər qərənfilə 335
Şərqilər deyərdi o gülə-gülə. * * * Bu bağın-bağçanın saһibi bağban Bülbülü eşq ilə dinlərdi һər an, Hər bir şərqisini duyub dərindən, Zövq alardı onun nəğmələrindən. O, dünya görmüşdü, bilirdi, əlbət, Bir ölməz qüvvədir caһanda sənət. Bilirdi sənətin, şeirin qədrini, Dinləmək istərdi gündə birini. Bilirdi nəğməsiz keçən bir ömür Bir gülşən olsa da viran görünür... Gəlib söyləyərdi һər gün bülbülə: «Səһərdir... yenə coş, yenə gəl dilə, Eşitsin səsini ellər, obalar. Oxu, yurdumuzun ağ günləri var; Bu torpaq, bu һava sana tanışdır, Qəlbiyin simini tez-tez danışdır». * * *
Qəlbini saz kimi tutub çalardı. Baxaraq güllərin ilk qönçəsinə, Söz verərdi könül kəmənçəsinə. Bağban deyərdi ki, el bəxtiyardır, Bizim də bağçanın bülbülü vardır. ** * Günlərin birində bağın yanından Bir atlı oğrunca keçdiyi zaman Bülbülün səsinə uyaraq durdu, O gün şeyda bülbül xallar vururdu. Atlı çox dinlədi quşun səsini – Bir aydın səһərin nəşidəsini, «Aһ, dedi, nə gözəl oxuyur bu quş, Könlüm ləһcəsinin əsiri olmuş. Dayan, bir fənd qurum indi bülbülə Onu bir dost kimi tutaraq dilə Burdan öz bağıma uçurum gərək, Yoxsa partlayacaq sinəmdə ürək». 336
** * Atlı bu niyyətlə keçib irəli Dedi: «Bülbül qardaş, illərdən bəri Sənin sənətinə һeyranam inan, Könlüm ayrılmamış bir gün yanından. Nə gözəl, nə şirin avazın vardır, Bu bağın bağbanı nə bəxtiyardır! Fəqət, bilirsəimi başında nə var? Sana һəsəd çəkən ala qarğalar Şikayət eləmiş sizin bağbana, Adını salmışdır qara böһtana. Tez ol, öz başıyın çarəsini qıl, Təbiət sana da vermişdir ağıl; Gəl, atıl çiynimə, gedək uzağa, Bu gündən bülbül ol sən bizim bağa. Gedək, çox gözəldir söylədiyim bağ, Sənin yuvan olsun һər yaşıl yarpaq. Yoxsa günün burda qara keçəcək, Bir tikan olacaq sana һər çiçək». * * * Qabardı tükləri şeydə bülbülün, Dedi: «Aşiqiyəm bu doğma gülün, Bu bağlar, bağçalar, ellər mənimdir, Bunlar öz vətənim, öz vətənimdir! Doğma oylağımdır bu daş, bu torpaq, Anamdır, yuvamdır bu gül, bu yarpaq. Mən burdan almışam şeiri, ilһamı. Andıma, əһdimə şaһiddir һamı. Azaddır ilһamım, azaddır səsim, Mən burdan ayrılsam donar nəfəsim, Get, alçaq! Dediyin böһtandır mana, Doğma balasını atarmı ana? * * * Atlının ağzında kəsildi sözü, Kinindən qızardı fitnəkar gözü, Çəkdi qamçısını başı aşağa, Bülbül qanad çalıb qalxdı budağa. Atlı dayanmadı qoşdu bağbana, 337
Dedi: «Ağlayıram sənin һalına. Budur bax, tökülür yanağıma yaş, Başına çarə qıl, a bağban qardaş! Sənin bağındakı o bülbül ki, var, Sinəmə çəkmişdir çal-çarpaz dağlar. Bir zaman o bizim bağda yaşardı, Səһərlər çox şirin ləһcəsi vardı. Mən də sənin kimi sevərdim onu, Bilməzdim bəduğur quş olduğunu. Bir gün çiçəklərim, güllərim soldu, Ömrümün sarayı pərişan oldu. Qurudu bağdakı şitil tənəklər, Kökündən ayrıldı təzə çiçəklər. Bu dərdi mən kimə söyləyim, – deyə, Diz çöküb yalvardım o dilsiz göyə. Həkimlər, loğmanlar yığıldı dərһal. Bu dərdin sirrini mən etdim sual; Axtarıb, düşünüb fikirləşdilər, Nəһayət verdilər belə bir xəbər: «Görünür, bu bağda yaşayan bir quş, Anadan olalı bəduğur olmuş. Tez axtar, onu tap, uçur bu bağdan, Qoy
İndi һaman bülbül sizə dadanmış, Özüylə һər yaza gətirir bir qış. Özünü sevdirir xeyli zamandır, Ayağı bəduğur, cinsi yamandır. Qovun birdəfəlik bu bağdan onu, Yoxsa qış olacaq bu yazın sonu». * * * Bağban dünya görmüş bir arif idi, Atlını aldadıb «yaxşı, get» – dedi. Sonrasa bülbülün gəldi yanına Bu gülünc nağılı danuşdı ona; O dedi: «Bülbülüm, inanıram mən, Şirin nəğmələrin qopur ürəkdən, Sən sudan durusan, aydan da arı, Könüldən sevirsən bizim gülzarı,
338
Yüz yalan qussa da һər gəlib gedən, Yenə də çal-çağır öz yuvanda sən». Bülbül qanad çalıb sevindi yenə Söz verdi qəlbinin yumşaq telinə: ** * «Körpə bir oğluyam şeirin, sənətin, Sinəm meydanıdır sözün, söһbətin. Başımda tutmuşam bir günəş kimi: Böyük bayrağını əbədiyyətin!
Hər təmiz ürəyin ötən səsiyəm, Bu bağın, bağçanın ilk qönçəsiyəm. Ellər bayramının, ellər toyunun Əllə çalınmayan kəmənçəsiyəm.
Karvanım yol alıb gedir bir başa, Ömrümdə yelkənim dəyməmiş daşa. İşığa qardaşam, zülmətə düşmən, Xəyalım günəşlə durur baş-başa. Mən ilһam almışam axar sulardan, Könlüm ayrılmamış ilk arzulardan. Kəsilməz ayağı şeyda bülbülün Al geyib bəzənən güllü baһardan.
Könül һər çiçəyə istər yar olsun, Bir baһar içində min baһar olsun. Mən ki, nəğmələrçin yaradılmışam– Eşqim, səadətim, һaqqım var olsun. Körpə bir oğluyam şeirin, sənətin, Sinəm meydanıdır sözün, söһbətin. Başımda tutmuşam bir günəş kimi Böyük bayrağını əbədiyyətin?!».
«Baki» qəzeti, 26 iyun 1968
339
MÜNDƏRİCAT Bir- iki söz ..........................................................................................5 Böyük mühərrir, realist yazıçı (N.Quliyevlə şərikli)..........................9 Böyük sənətkar, həssas insan (N.Quliyevlə şərikli)..........................11 Первое знакомство ..........................................................................14 Ə.Haqverdiyevin «Seçilmiş əsərləri»nin son nəşri haqqında (N.Quliyevlə şərikli)..........................................................................16 Maya obrazı haqqında danışmaq istəyirəm ......................................20 Qorki Azərbaycan dilində .................................................................21 Все здесь хорошо, все верно ..........................................................23 «Gülzar kitabçası» ............................................................................24 Məhəmməd Hadinin «Seçilmiş əsərləri» ..........................................24 Xalq şairi haqqında yeni tədqiqat əsəri..............................................25 Писатель, педагог, ученый..............................................................26 Azərbaycan poeziyasının iftixarı (N.Quliyevlə şərikli)......................................................................... 28 Doğma torpaqdan ayrılmadan...........................................................33 Молодые современники в творчестве Байрама Байрамова.........................................................................35 Uşaqgəncnəşr ongünlük qarşısında...................................................38 Aşıq ənənələrinin inkişaf etdirilməsi (R.Kərimovla şərikli)........................................................................40 Tbilisi………………………………………………………………44 Elmi-pedaqoji əlaqələrimiz artır........................................................46 Əfsanə qədər şirin, həqiqət qədər aydın….........................................47 S.Vurğun Sabir haqqında...................................................................49 Canlı xarakterlər, həyati lövhələr…...................................................52 Söz ürəkdən gələndə..........................................................................54 Müasirlik, sənətkarlıq........................................................................56 Lirik miniatürlər................................................................................60 Atalar, oğullar və yollar.................................................................... 64 «Mənim ulduzlarım» ........................................................................70 Yeni insan haqqında düşüncələr........................................................74 Maraqlı tədqiqat ................................................................................77 Həyati hekayələr................................................................................80 Üç povest haqqında bəzi qeydlər (X.Əlimizəyevlə şərikli)....................................................................82 «Dağ yolu» romanı haqqında 340
(X.Əlimizəyevlə şərikli)................................................................... 86 Poetik sözün gücü..............................................................................89 «Mehriban baxışlar»..........................................................................94 Könül duyğuları.................................................................................97 Sadəlik– gözəllikdir........................................................................ 104 «Tökülən yarpaqlar»........................................................................108 Ölümdən qabaq................................................................................111 C. Məmmədquluzadə və müasirlik..................................................115 Poeziyamızda mübarizə motivləri...................................................118 Vurğun ondan danışanda.................................................................124 Azad günlər nəğməkarı...................................................................126 Realist sənət yolçusu.......................................................................129 Ədibin sevdiyi gənclik.....................................................................133 Adi həqiqətlərin mənası...................................................................138 Cabbarlının poeziyası......................................................................142 Nərimanovun poetik obrazı.............................................................146 Müxtəlif taleli insanlar....................................................................150 Ədəbi döyüşlər cəngavəri................................................................153 Azərbaycana vurğunluq...................................................................157 Ədib-tənqidçi...................................................................................160 «Tərsanə» haqqında.........................................................................163 Səməd Vurğunun ədəbi-tənqidi məqalələri.....................................168 Poetik ahəng....................................................................................170 Большой мир художника..............................................................176 Şair xalqımızın qonaqları................................................................179 Lenin və xalq haqqında nəğmələr...................................................181 Böyük şairin dünya şöhrəti..............................................................186 Torpağa sədaqətlə ...........................................................................190 Həyatın konkret lövhələri................................................................194 Ədəbiyyat və sənət məsələləri ........................................................197 İstedadın bənzərsizliyi ....................................................................201 Dərin düşüncələr poeziyası .............................................................205 Ulduzların karvan yolu ...................................................................212 Xalqa arxalanıb yazan sənətkar ......................................................217 Zəngin irsin tədqiqi .........................................................................220 Xəyalla pərvazlanan həqiqət ...........................................................223 Xəlqilikdən mayalanan misralar .....................................................226 Azərbaycan şeiri və folklor .............................................................229 341
Görkəmli sənətkar ...........................................................................232 Lirik rübab ......................................................................................235 Büllurlaşan sətirlər ..........................................................................238 Şairin mübariz lirikasi .....................................................................241 Fikrin və zəkanın vüsəti ..................................................................245 Xəlqilik meyarı ilə ..........................................................................248 «Zamanın sözü» .............................................................................252 Bir ədibin manifesti ........................................................................254 Uğurlu yol yerinə...vida ..................................................................258 Şeirimizin Şəhriyar zirvəsi .............................................................260 «Torpağa dönsə də» ........................................................................263 Mənalı ömrün salnaməsi .................................................................266 Ehramlar qurardım dəqiqələrdən.....................................................271 Şeirimizin Vurğun zirvəsi ...............................................................275 Səməd Vurğun və Füzuli irsi...........................................................279 Vaqif Səmədoğlunun ən böyük şeirlər kitabı..................................283 «Şeirsiz bir dünya-kədər, qəm kimi…» Şəhriyar şeir- sənət haqqında........................................................................287 Bədii nəsrimizn canli klassiki .........................................................290 Məna geniş, həcm kiçik, söz az........................................................295 Dahi alim, böyük insan barədə........................................................299 Müstəqillik dövrü bədii nəsrinin bəzi problemləri..........................308 Şair haqqında söz.............................................................................322 Mir Cəlalın elmi-nəzəri və ədəbi- tənqidi görüşlər sisteminə yeni baxış .......................................................................327 Bülbül və bağban ............................................................................334 342
Qeyd üçün 343
Ъялал Абдуллайев ЯСЯРЛЯРИ 7 ъилдdə Биринъи ъилд
344
Няшриййатын директору Е.А.Ялийев Мятбяянин директору С.О.Мустафайев Техники редактор
М.Щ.Ханбабайева
Чапа имзаланыб 25.12.2010. Форматы 60x90 1 /
. Офсет чапы. Ф.ч.в. 21.5 Тираж 500. “Чашыоьлу” мятбяяси. Баkы шящяри, М.Мцшфиг kцчяси 2 Е. Тел.: 447-49-71. Yüklə 2,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|