Microsoft Word edebiyashar-30. 11. 16. doc
Yüklə 1,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 111 Sevgim baldır, şirindir. Dərman “şəkər”i salsın Yaxud: Mənə bir dərman verin sinə gərim tufana, Eliksir içən kimi başlayım yaratmağa. Yaxud: Bir dərman verin mənə, yox olsun hiylə - kələk. Əslində lirik “mən”in dərman istəyi özü üçün deyil, dərmana ehtiyacı olan hər bir insan, hər bir bəşər övladı üçündür. Bu dərmanın adı lirik “mən”in poetik axtarışının fəlsəfəsində “Yaxşılıq”dır. O “Yaxşılıq” ki, ona hər kəsin ehtiyacı var. Ancaq hər kəsdə “Yaxşılıq” varmı?! Təzad da burasındadır ki, bu gün hər kəsin, bü- tövlükdə bəşəriyyətin “Yaxşılığ”a ehtiyacı var. İnsanlar arasında bir sorğu keçirilsə və soruşulsa ki, bu gün insanların nəyə ehtiyacı var?! Çoxlu cavablar içərisində bütün cavabları ümumiləşdirən bir cavab var: Yaxşılıq. Dərman verin – çox verin, Heç xəsislik etməyin!.. Dərmanlar bol olsun ki, Mərəzləri ram edim B U L U D X A N X Ə L İ L O V 112 Sizdə bir dərman da var – “Yaxşılıq” derlər ona, Ondan da verin mənə Paylayım insanlara... Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, əsl şeirdə narahat dolu hisslər şeirin müəllifini rahat buraxmır. Əsl şairin poetik düşüncəsində Allahın yaratdığı bütün varlıqlar barədə narahatçılıq hissləri keçirilir, onlara qayğı və diqqət ön plana çəkilir. Gözümüzlə gördüyümüz bütün varlıqlara – gülə, çiçəyə, arıya, qarışqaya, kəpənəyə bir gözəllik kimi yanaşılır. Gözəllik əbədi olmadığı kimi, Allahın yaratdı- ğı bütün varlıqlar da əbədi deyil. Bir sözlə, gözəllik də, xoşbəxtlik də əbədi deyil. Onların hər birinin sonunda bir qorxu vardır. Əlbəttə, bunlar şeir müəllifinin poetik düşüncəsində gözəllik – qorxu, xoşbəxtlik – qorxu, sevinc – qorxu və s. olmaqla həyatın iki tərəfi kimi var. Bu mənada “Pərvanə” şeirinin fəlsəfəsindəki önəmli məqamlardan biri də budur: Şam yanır, şöləsi nur Pərvanəm, bir dayan, dur. Şam gözəldir, amma ki... Özünü oda az vur Başına dolandıqca, Bir az da gur yanacaq Səhər açılanacan Yalnız külün qalacaq. Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 113 Pərvanənin şam oduna yanması, ancaq bununla belə, hər dəfə pərvanənin şam ətrafında uçuşda olması folklorumuzda az işlənməmişdir. Söhbət ondan gedir ki, pərvanənin bu işi, bu əməli real bir yaşayışdır. Pərvanə- nin şam ətrafında uçub-uçub, ən nəhayət alovu qucması məhəbbətə inanmayanlar üçün ən böyük örnəkdir. Bunu şeirdəki xeyli nümunələr təsdiq edir: Düşünürsən məhəbbət Heç vaxt xəyanət etməz, Sevgiyə yalan qatıb Heç kəsi zəhərləməz. Pərvanəm, sən isə uç! Bilsən ki, öləcəksən Lap külə dönəcəksən Uç! Uç! Alovunu quc! Məhəbbət misraları, Hədiyyə et bizlərə Əsl yaşamaq budur, Yaysın bütün qəlblərə. Pərvanənin hərəkətində məmnunluq yaradan mə- qam var. Ancaq bununla yanaşı nisgil, qorxu da var. Söhbət ondan gedir ki, şeirdə məmnunluq, nisgil, qorxu gözəl bir poeziya nümunəsi yaradır. Kifayətdir ki, bu gözəl poeziya nümunəsini və nümunələrini görə biləsən, şeir mövzusuna çevirə biləsən, təqdim etmək qabiliyyə- tinlə seçilə biləsən. Bu məqamda XX əsr alman ədəbiy- yatının görkəmli nümayəndəsi, Nobel mükafatı laureatı B U L U D X A N X Ə L İ L O V 114 Herman Hessenin “Knulp” povestindəki bəzi məqamları xatırlamalı oluruq: “Bir də baxırsan, dünyanın ən gözəl- göyçək şeyi mənim üçün dönüb oldu göylərdə azadca süzən qəşəng bir quş. Bir az keçmiş, qanadları üstündə qırmızı xallar olan ağ kəpənək... Ancaq mənim bir fikrim də var. Məncə, gözəl o şeydir ki, onda məmnunluqla yanaşı nisgil də, qorxu da var... Gözəl olan şey əbədiliyə qovuşa bilsəydi, ürəkdən sevinərdim. Amma o zaman mən ona gözucu baxıb dü- şünərdim ki, bunu sən istədiyin vaxt görə bilərsən, bu gün olmasa da, olar. Əksinə, ötəri, dəyişkən gəldi-gedər şeylərə daha çox baxıram, baxdıqca da təkcə zövq almır, həm də yanıram”. Lirik “mən”in istəyi gözəl olan hər şeyin, mövcud olan gözəlliyin əbədiliyə qovuşmasıdır. O, gözəllikdən zövq alır, gözəllik dağıldıqda, məhv olduqda, öldükdə gözəlliyin halına yanır. Necə ki, Herman Hessenin yara- dıcılığında da bu hisslər aparıcı rol oynayır. Ancaq Herman Hesse nəsrlə öz sözünü deyir. Onun nəsrinin imkanları ümumiyyətlə, nəsrin imkanları daha genişdir. Ancaq Leyla xanım Əliyeva öz sözünü şeirlə deyir. Şeirdə zərrə qədər olsa da, artıq söz və ifadəyə ehtiyac yoxdur. Onun imkanları nəsrlə müqayisədə məhduddur. Bu məhdudluq çərçivəsində Leyla xanımın şeirləri gözəlliyin poetik fəlsəfəsinə də tam incəliyinə qədər aydınlıq gətirir. Gözəlliyə mərhəmət, vicdan, ləyaqət fəlsəfəsi ilə yanaşır. Gözəlliyi, sevgini, istəyi, məhəbbəti müəyyən həddə qədər deyim kimi qəbul edir. Müəyyən Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 115 həddən sonra gözəllik də, sevgi də, məhəbbət də insanlığın kamilliyinə, zirvəsinə doğru bir hərəkətdir. Bunlar insanı nəcibləşdirir, yüksəldir, ali edir. Nəticədə insanlığın təkzibolunmazlığı hər kəsi inandırır. Yenə də nəticədə insanların bir-birinə olan münasibətində həm- ahənglik yaranır və inam, etibar, sadaqət artır. Yenə də nəticədə bütün hisslər də, duyğular da, istək də, məhəbbət də vicdan adlı tərəzidə çəkilir və dönə - dönə çəkilir. “Məktub” şeirində olduğu kimi: Mən məktub yazmamışam, Sənə bircə kərə də, Hisslər yığılıb qalıb Qəlbin dərinliyində... Çəkinmişəm, qorxmuşam, – Bilirsən nəyə görə? – Layiqli söz tapmıram, Ürəyin sözlüyündə. Yaxud: Mən məktub yazmamışam Sənə heç bir kərə də. Axır ki, qərar verdim – Məktub yazacam – deyə Lüğəti varaqladım, Kasad göründü mənə, Bircə “sevirəm” sözü Bəs etdi hisslərimə... Qanad verdi naməmə... Yüklə 1,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|