Microsoft Word fiz-9 mv az capa docx

177 
 
Elektron resurslar: 
1. referat.ilkaddimlar.com/d_word_refe_ekolo_6562.docx 
2. www.extim1.narod.ru/izotopy.htm 
3. www.himikatus.ru/art/ch-act/0055.php 
4. bibliotekar.ru/estestvoznanie-2/135.htm. 
 
 
Dərs 82/ 
MƏSƏLƏ HƏLLİ 
 
Burada çalışma 4.2-dəki tapşırıqlar həll oluna bilər: 
1. Cavab: 
: elektron – 82, proton – 82, neytron: N=A–Z=209 – 82=127;  
:elektron-92, proton – 92, neytron – 147;
: elektron-8, proton – 8, neytron–10. 
2. Cavab: kalsiumun. 
3. Cavab: plutonium 
 izotopunun  nüvəsində 150 neytron,
 nüvəsinin tərkibində 
isə 153 neytron vardır. 
4. Cavab: Arqon 18-ci elementdir. Bu o deməkdir ki, arqon nüvəsindəki protonların sayı 18 -
dir.Onun kütlə ədədi 40 bərabərdirsə, nüvədəki neytronların sayı 22 -dir. 
5. Cavab:
 izotopunun nüvəsinin elektrik yükü: 
∙ 1,66 ∙ 10
82 ∙ 1,66 ∙ 10
136,12 ∙ 10
. 
 
 
 
 
Dərs 83/Mövzu: 
ATOM NÜVƏLƏRİNİN RADİOAKTİV 
ÇEVRİLMƏLƏRİ: 
 ,  VƏ    ŞÜALANMA. 
 
RADİOAKTİV YERDƏYİŞMƏ QAYDASI 
 
 
Maraqoyatma mərhələsini A blokundakı mətn və suallarla təşkil etmək olar.  
Müzakirə zamanı şagirdlərin fərziyyələri lövhədə qeyd edilir.  
Tədqiqat sualı
:  “
Radioaktiv çevrilmələr zamanı nüvənin kütlə  və yük ədədləri necə 
dəyişir?”  
Dərsliyin  B blokundakı  məsələ cütlərlə araşdırıla bilər. Məsələnin müzakirəsi fərqli 
suallarla da aparıla bilər:
    
 
– Radioaktiv radium – 226 nüvəsi spontan 
 -zərrəcik şüalandırdıqda hansı yeni nüvə alındı? 
–  Şüalanmaya məruz qalan nüvə ilə  və  şüalanmadan sonra alınan nüvənin kütlə  və yük 
ədədləri arasında hansı qanunauyğunluq müəyyən etdiniz? 
– Yeni alınan nüvə şüalanmaya məruz qalan nüvəyə nisbətən elementlərin dövri sistemində 
yerini necə dəyişdi? 
Alt 
STANDARTLAR 
1.1.4. Elektromaqnit (maqnit, işıq) atom və nüvə hadisələrinin 
qanunauyğunluqlarına dair topladığı məlumatları şərh edir. 
2.2.1. Təbiətdəki əlaqəli sistemlərdə elektromaqnit və nüvə qarşılıqlı 
təsirinin rolunu izah edir. 
2.2.2. Elektromaqnit və nüvə qarşılıqlı təsirinə dair məsələlər qurur və həll 
edir. 
Təlim  
NƏTİCƏLƏRİ 
 Bir radioaktiv nüvənin özbaşına digər nüvəyə çevrilməsinin 
mexanizmini izah edir. 
 Radioaktiv nüvələrin α  və β  çevrilməsinin qanunauyğunluğunu 
nümunələr əsasında şərh edir. 

---

178 
 
Növbəti mərhələdə şagirdlər qruplaşdırılır və onlara C blokunda verilən nəzəri materialı 
oxuyub təqdimat hazırlamaq tapşırılır. Müəllim ediləcək təqdimatın istiqamətini müəyyən-
ləşdirmək məqsədilə qruplara qabaqcadan hazırladığı didaktik vərəqlər paylayır. Burada 
qoyulan suallar aşağıdakı məzmunda ola bilər: 
 Radioaktiv kimyəvi elementlərdə hansı xassələr aşkarlanmışdır? 
 Radioaktiv çevrilmə nədir? 
 Kimyəvi elementin radioaktiv  - çevrilməsində  nüvədə hansı  dəyişikliklər baş verir? 
Nümunə göstərin. 
 Radioaktiv β - çevrilməsində nüvədə hansı dəyişikliklər yaranır? Nümunə göstərin. 
 Radioaktiv γ - çevrilməsində nüvədə nə üçün dəyişiklik baş vermir?  
Qrup liderlərinin təqdimatlarının dinlənilib müzakirəsi başa çatdıqdan sonra, dərsin  əsas 
məzmunu əhatə edən suallara uyğun ümumiləşdirmə aparılır. 
Dərsin əsas məzmunu 
Dərsin məzmunu ilə şagirdlər aşağıdakı müddəalar əsasında tanış olurlar:  
1. Radioaktiv 
 - çevrilmə  
2. Radioaktiv 
 - çevrilmə  
3. Radioaktiv 
 - çevrilmə 
4. Radioaktiv yerdəyişmə qaydası 
5. 
 ,  və  – şüalanma. 
 
Təklif olunan cədvəl və sxemlər.  
 
 
 
 
 
 
“Yaradıcı tətbiqetmə” mərhələsində D blokundakı tapşırıqlar yerinə yetirilir: 
→
→
;  
→
→
. 
Elektron resurslar: 
1. https://www.youtube.com/watch?v=b4rOkZAwcSU 
2. https://www.youtube.com/watch?v=oFdR_yMKOCw 
 
Qiymətləndirmə.  Aşağıdakı meyarlar əsasında təlim məqsədlərinə nail olmaq dərəcəsini 
müəyyən etmək olar.  
 
Radioaktiv yerdəyişmə qaydası
Radioaktiv 
 - çevrilmə  
 
Radioaktiv  
 - çevrilmə  
 
 
 - şüalanmada 
nüvənin kütlə və yük 
ədədləri dəyişməz qa-
lır – radioaktiv yer-
dəyişmə baş vermir. 

---

179 
 
M-lar 
I 
səviyyə 
II 
səviyyə 
III 
səviyyə 
IV 
səviyyə 
İzahe
tm
ə 
Bir radioaktiv nüvə-
nin özbaşına digər 
nüvəyə çevrilməsi 
mexanizmini izah 
etməkdə çətinlik 
çəkir. 
Bir radioaktiv nü-
vənin özbaşına digər 
nüvəyə çevrilməsinin 
mexanizmini 
yarımçıq izah edir. 
Bir radioaktiv nü-
vənin özbaşına digər 
nüvəyə çevrilməsinin 
mexanizmini əsasən 
doğru izah edir. 
Bir radioaktiv nü-
vənin özbaşına digər 
nüvəyə çevrilməsinin 
mexanizmini tam 
doğru izah edir. 
Şə
rhetm
ə 
Radioaktiv nüvələrin 
α  və β - çevrilməsi-
nin qanunauyğunlu-
ğunu nümunələri səhv 
göstərməklə  şərh 
edir. 
Radioaktiv nüvələrin 
α və β-  çevrilməsinin 
qanunauyğunluğunu 
nümunələri 
yoldaşlarının köməyi 
ilə şərh edir. 
Radioaktiv nüvələrin 
α və β- çevrilməsinin 
qanunauyğunluğunu 
nümunələr əsasında 
qismən doğru şərh 
edir. 
Radioaktiv nüvələrin 
α  və β- çevrilməsinin 
qanunauyğunluğunu 
nümunələr əsasında 
ətraflı və doğru şərh 
edir. 
 
Dərsin sonunda iş vərəqləri yığılır və şagirdlərin portfoliosuna əlavə olunur. 
 
 
 
Dərs 84/ 
MƏSƏLƏ HƏLLİ 
 
Burada çalışma 4.3-dəki tapşırıqlar həll oluna bilər. 
1. Cavab: Təbii radioaktiv çevrilmə zamanı 
  nüvəsi 
-zərrəciyi şüalandırdı: 
→
. 
 
2. Cavab:
→
: 
-zərrəciyi şüalanmışdır. 
 
3. Cavab: 
→ 4 ∙
→ 4 ∙
: sezium-133 nüvəsi alındı. 
 
4. Cavab: 
→ 3 ∙
→ 3 ∙
: polonium-222 nüvəsi alındı. 
 
5. Cavab: B) 
 və 
 
 
 

---