177
Elektron resurslar:
1. referat.ilkaddimlar.com/d_word_refe_ekolo_6562.docx
2. www.extim1.narod.ru/izotopy.htm
3. www.himikatus.ru/art/ch-act/0055.php
4. bibliotekar.ru/estestvoznanie-2/135.htm.
Dərs 82/
MƏSƏLƏ HƏLLİ
Burada çalışma 4.2-dəki tapşırıqlar həll oluna bilər:
1. Cavab:
: elektron – 82, proton – 82, neytron: N=A–Z=209 – 82=127;
:elektron-92, proton – 92, neytron – 147;
: elektron-8, proton – 8, neytron–10.
2. Cavab: kalsiumun.
3. Cavab: plutonium
izotopunun nüvəsində 150 neytron,
nüvəsinin
tərkibində
isə 153 neytron vardır.
4. Cavab: Arqon 18-ci elementdir. Bu o deməkdir ki, arqon nüvəsindəki protonların sayı 18 -
dir.Onun kütlə ədədi 40 bərabərdirsə, nüvədəki neytronların sayı 22 -dir.
5. Cavab:
izotopunun nüvəsinin elektrik yükü:
∙ 1,66 ∙ 10
82 ∙ 1,66 ∙ 10
136,12 ∙ 10
.
Dərs 83/Mövzu:
ATOM NÜVƏLƏRİNİN RADİOAKTİV
ÇEVRİLMƏLƏRİ:
,
VƏ
ŞÜALANMA.
RADİOAKTİV YERDƏYİŞMƏ QAYDASI
Maraqoyatma mərhələsini
A blokundakı mətn və suallarla təşkil etmək olar.
Müzakirə zamanı şagirdlərin fərziyyələri lövhədə qeyd edilir.
Tədqiqat sualı
: “
Radioaktiv çevrilmələr zamanı nüvənin kütlə və yük ədədləri necə
dəyişir?”
Dərsliyin
B blokundakı məsələ cütlərlə araşdırıla bilər. Məsələnin müzakirəsi fərqli
suallarla da aparıla bilər:
– Radioaktiv radium – 226 nüvəsi
spontan
-zərrəcik şüalandırdıqda hansı yeni nüvə alındı?
– Şüalanmaya məruz qalan nüvə ilə və şüalanmadan sonra alınan nüvənin kütlə və yük
ədədləri arasında hansı qanunauyğunluq müəyyən etdiniz?
– Yeni alınan nüvə şüalanmaya məruz qalan nüvəyə nisbətən elementlərin dövri sistemində
yerini necə dəyişdi?
Alt
STANDARTLAR
1.1.4. Elektromaqnit (maqnit, işıq) atom və nüvə hadisələrinin
qanunauyğunluqlarına dair topladığı məlumatları şərh edir.
2.2.1. Təbiətdəki əlaqəli sistemlərdə elektromaqnit və nüvə qarşılıqlı
təsirinin rolunu izah edir.
2.2.2. Elektromaqnit və nüvə qarşılıqlı təsirinə dair məsələlər qurur və həll
edir.
Təlim
NƏTİCƏLƏRİ
Bir radioaktiv nüvənin özbaşına digər nüvəyə
çevrilməsinin
mexanizmini izah edir.
Radioaktiv nüvələrin α və β çevrilməsinin qanunauyğunluğunu
nümunələr əsasında şərh edir.
178
Növbəti mərhələdə şagirdlər qruplaşdırılır
və onlara C blokunda verilən nəzəri materialı
oxuyub təqdimat hazırlamaq tapşırılır. Müəllim ediləcək təqdimatın istiqamətini müəyyən-
ləşdirmək məqsədilə qruplara qabaqcadan hazırladığı didaktik vərəqlər paylayır. Burada
qoyulan suallar aşağıdakı məzmunda ola bilər:
Radioaktiv kimyəvi elementlərdə hansı xassələr aşkarlanmışdır?
Radioaktiv çevrilmə nədir?
Kimyəvi elementin radioaktiv - çevrilməsində
nüvədə hansı dəyişikliklər baş verir?
Nümunə göstərin.
Radioaktiv β - çevrilməsində
nüvədə hansı dəyişikliklər yaranır? Nümunə göstərin.
Radioaktiv γ - çevrilməsində
nüvədə nə üçün dəyişiklik baş vermir?
Qrup liderlərinin təqdimatlarının dinlənilib müzakirəsi başa çatdıqdan sonra, dərsin əsas
məzmunu əhatə edən suallara uyğun ümumiləşdirmə aparılır.
Dərsin əsas məzmunu
Dərsin məzmunu ilə şagirdlər aşağıdakı müddəalar əsasında tanış olurlar:
1. Radioaktiv
- çevrilmə
2. Radioaktiv
- çevrilmə
3. Radioaktiv
- çevrilmə
4. Radioaktiv yerdəyişmə qaydası
5.
,
və
– şüalanma.
Təklif olunan cədvəl və sxemlər.
“Yaradıcı tətbiqetmə” mərhələsində D blokundakı tapşırıqlar yerinə yetirilir:
→
→
;
→
→
.
Elektron resurslar:
1. https://www.youtube.com/watch?v=b4rOkZAwcSU
2. https://www.youtube.com/watch?v=oFdR_yMKOCw
Qiymətləndirmə. Aşağıdakı meyarlar əsasında təlim məqsədlərinə nail olmaq dərəcəsini
müəyyən etmək olar.
Radioaktiv yerdəyişmə qaydası
Radioaktiv
- çevrilmə
Radioaktiv
- çevrilmə
- şüalanmada
nüvənin kütlə və yük
ədədləri
dəyişməz qa-
lır – radioaktiv yer-
dəyişmə baş vermir.
179
M-lar
I
səviyyə
II
səviyyə
III
səviyyə
IV
səviyyə
İzahe
tm
ə
Bir radioaktiv nüvə-
nin özbaşına digər
nüvəyə çevrilməsi
mexanizmini izah
etməkdə çətinlik
çəkir.
Bir
radioaktiv nü-
vənin özbaşına digər
nüvəyə çevrilməsinin
mexanizmini
yarımçıq izah edir.
Bir radioaktiv nü-
vənin özbaşına digər
nüvəyə çevrilməsinin
mexanizmini əsasən
doğru izah edir.
Bir radioaktiv nü-
vənin özbaşına digər
nüvəyə çevrilməsinin
mexanizmini tam
doğru izah edir.
Şə
rhetm
ə
Radioaktiv nüvələrin
α və β - çevrilməsi-
nin qanunauyğunlu-
ğunu nümunələri səhv
göstərməklə şərh
edir.
Radioaktiv nüvələrin
α və β- çevrilməsinin
qanunauyğunluğunu
nümunələri
yoldaşlarının köməyi
ilə şərh edir.
Radioaktiv nüvələrin
α və β- çevrilməsinin
qanunauyğunluğunu
nümunələr əsasında
qismən doğru şərh
edir.
Radioaktiv nüvələrin
α və β- çevrilməsinin
qanunauyğunluğunu
nümunələr əsasında
ətraflı və doğru şərh
edir.
Dərsin sonunda iş vərəqləri yığılır və şagirdlərin portfoliosuna əlavə olunur.
Dərs 84/
MƏSƏLƏ HƏLLİ
Burada çalışma 4.3-dəki tapşırıqlar həll oluna bilər.
1. Cavab: Təbii radioaktiv çevrilmə zamanı
nüvəsi
-zərrəciyi şüalandırdı:
→
.
2. Cavab:
→
:
-zərrəciyi şüalanmışdır.
3. Cavab:
→ 4 ∙
→ 4 ∙
: sezium-133 nüvəsi alındı.
4. Cavab:
→ 3 ∙
→ 3 ∙
: polonium-222 nüvəsi alındı.
5. Cavab: B)
və