Microsoft Word Hazir secilmis eserleri mir celal doc

300 
 
* * * 
  
Bu yerlərin nə gözəl gecələri var! Xüsusilə, qışda hava qaranlıqlaşan, 
çıraqlar işaran kimi tərəddüd kəsilir. Hər  şey istirahət sükutuna batır. Ay 
aşağıdan, dağlar ardından, Araz üstündən qalxanda, yuyunmuş kimi 
tərtəmiz, gümüş  bədəni ilə görünəndə, bütün aləmə - evlərə, həyətlərə, 
küçələrə, dərələrə, təpələrə, düzlərə, dağlara ağ bir örtük çəkilir. Hər  şey 
yatır, dünya xəlvət görünür. Ay səssiz yerişi ilə sanki qalxmaq, göylərin üst 
qatında, piləkli, abı  gərdəyin dalındakı yatağına girmək üçün tələsir. 
Tamaşadan doymaq olmur. Ancaq ayazdır. Fatma arvad Rübabəni səsləyir: 
- Qızım, özünü soyuğa verərsən ha! Bakıya ağlın getməsin. Bura dağ 
yeridir, ayaz kəsir! 
Rübabə içəri qayıdır. Otaqda adam xarici aləmi, sükutu, soyuğu tamam 
unudur. Üzlərdə  şənlik, deyib-gülmək, çalıb-çağırmaq həvəsi görünür. 
Səkkiz gündür ki, Rübabə  gəlmişdir. Bunun beşini kənar evlərdə, 
qonaqlıqlarda keçirmişdir. Vahidin qohumları, dostları növbə ilə onları 
çağırırlar.  Şirin söhbətdə keçən gecələrin xoş  dəqiqələrindən ayrılmaq 
olmur. Ev sahibi gecə qonaqları buraxmır. Səhər çayını da orada içirlər. 
Rübabə cürbəcür insanlar ilə tanış olur. Həkim Böyük-xanımın söhbətini 
xatırlayır. "Bunlar hamıyamı, həmişəmi belə hörmətlidirlər? Bəs yalanmı 
deyirdilər? Bəlkə mənə hörmətləri Vahidin xatirinədir?" 
Vahidin xatirinə  də olsa, elin adeti də olsa, bu ehtimalın hər ikisi 
Rübabəyə xoş idi. 
 
* * * 
 
Bu səhər Vahid Rübabəni Cıdır düzünə tamaşaya aparmalıydı: 
- Rübabə, - dedi, - buraların tamaşalı vaxtı bahardır. Söz ver ki, yayda da 
gələrsən.  İstəyirəm bu düz, bu dağlar al-əlvan geyinəndə, Qarabağın esil 
xanəndələri şeyda bülbüllər səs-səsə verəndə baxasan... 
Rübabə dedi: 
- Baharda, gül-çiçək açılanda çox yer gözəl görünür. Ancaq zəngin 
təbiət qışın qış vaxtında da seçilir. Bu kəmər dağlar, şiş qayalar, 
  

---

301 
 
günün altında parıldayan təmiz, sədəf qar, bu dərələr, hamısı zehnimdə 
qalacaqdır, unudulmayacaqdır. 
Onlar uşaq sanatoriyasının yanından diklənib düzə çıxdılar. Əl ağacına 
söykənərək, yavaş-yavaş yeriyirdilər. Rübabə Vahidin qolunu buraxmırdı. 
Addımbaşı dayanıb  ətrafa,  şəhəri üzük qaşı kimi əhatə edən qarlı dağlara, 
sıldırım qayalara baxır, buranın nə üçün Qala adlandığını düşünürdü. 
Qayalar içində, qaya biçimində tikilən xan evləri, sanki buzdan sürüşüb 
düşməmək üçün divara yapışmışdı. Vahid böyük bir şairin cəzalandığı yeri, 
xanın qəzəb yerini Rübabəyə göstərdi. Divar kimi dik təpədən göz işlədikcə 
baxırsan, dərənin təki görünmür. Daş tullayıb qulaq asırsan. Bir dəqiqədən 
sonra quyudan gələn kimi səsi eşidirsən. 
- Xanın daş  qəlbi varmış! Adamların qolu dalısına bağlanar, dərəyə 
atılarmış. 
Rübabə bu söhbəti eşidə bilmədi. Əlini ürəyinin başına qoydu. Ayağının 
altındakı sərt qayalara, daşlara, quru kollara, buzlamış qumlara baxdı, sanki 
onların  şahidliyini soruşurdu. Onlardan səs çıxmırdı. Qış günəşi isə  ağır-
ağır əsrlik təmkinilə qalxır, şəhərin üstündən ötür, getmək istəyirdi. Bu da 
həmin günəşdir. Bu da xanın, xaqanın cəza dəstələrini görmüş, 
"müqəssirlər" fəryadını, yetimlər naləsini dinləmişdir... 
Rübabənin xəyalına gəldi ki, meşə ilə bu təpə yapışmalı, bu məzar 
dəstəsini örtməli idi; heç olmazsa qanlı qətllərə təbiət mane olaydı! 
Vahid dedi: 
- Eh, Rübabə, insan çox qəddar olmuşdur. Öz həmcinsini məhv etmək 
üçün, o vasitə tapır. Bu dərəyə baxanda yadıma böyük, lakin bədbəxt bir 
sənətkar düşür. Simnarı,  şahın tələbi ilə  Xəvərnəq sarayı tikən ustanı 
deyirəm. Onu öz əsəri ilə  məhv edirlər: tikdiyi uca sarayın başından yerə 
atırlar. 
- Onun təqsiri nə idi? 
- Təqsiri onun qabiliyyəti idi. Daha yaxşı saray tikmək, hünərini 
artırmaq meyli idi. Şah paxıllıqdan elədi, istəmədi ki, ayrı adamda da gözəl 
mülk olsun... Nizami sənətkarın faciəsini ürək ağrısı ilə təsvir etmişdir. 
Rübabə  dərənin o tayında, lap aşağıda qarda yüyürən bir adam gördü. 
Qarlı günlərdə ətraf kəndlərdən ova çıxan çox olur. Kəklikdə 
  

---

302 
 
qəribə bir axmaqlıq var. Adamı görən kimi uçub qaçmır, başını qara soxub 
arxayın dayanır. 
Yüyürən adam doğrudan deyəsən quş tutmuşdu. Nə isə çantası ilə 
əlləşirdi. Meşədən pırıltı ilə bir dəstə kəklik uçdu. Güllə elə şaqqıldadı ki, 
deyərdin, dağlar yarıldı, təzədən dərələr açıldı. Bir kekliyin özünü yerə 
çırpdığını Rübabə gördü: "Ovçular nə imansız olurlar..." 
Onlar  şəhərə  tərəf enəndə Muşu kəndi tərəfdən gələn ovçular ilə 
qabaqlaşdılar. Ortayaşlı, başlıqlı plaş geymiş birisinin sol böyründə bir 
dəstə başı kəsilmiş quş vardı. Ovçu Rübabənin dayanıb mərhəmət hissi ilə 
baxdığını duydu: 
- Qızım, - dedi, - ürəyiniz yuxa olur, bilirəm, amma bunlar bizim üçün 
yaranmışdır. 
Bunu dedi, çantasından bir turac açıb Vahidə verdi. Vahid götürmək 
istəmədi. Ovçu təkid elədi: 
- Al deyirəm sənə! 
Rubabə dedı: 
- Nahaq vurursunuz bu yazıqları. Bunlar dağlar üçün yaranıblar. 
Ovçu dedi: 
- Biz də "dağ başına" qoymaq üçün vururuq. 
- Bilirsiniz bunun yamacda uçması nə gözəldir? 
- Buludda olması da yaxşıdır, plov buludunda! 
- Qarlı dağdan pırıldayıb uçması adama ləzzət verir. 
- "Yağlı dağın" başında oturmağı da adama dad verir. 
Rübabə ovçunun üzünə baxıb gülümsədi. Vahid quşu aldı. 
-  Ay Rübabə, - dedi, - söz güləşdirmə. Sən romantiksən, bunlar yeddi 
arxadan realistdirlər! 
 
 
  

---

303 
 
İKİNCİ HİSSƏ 
 
Birinci fəsil 
 
- Vahid! Vahid! 
Vahid dönəndə  Gəldiyevin başıaçıq, yeməkxanadan çıxıb ona əl 
elədiyini gördü. Onlar görüşdülər. Gəldiyev Vahidin qolundan tutub içəri 
çəkdi: 
- Hara gedirdin belə? 
- Evə sarı. 
- Hələ tezdir, evdə hazır olmaz, əyləşin, nahar yeyək. 
- Sağ ol, iştaham yoxdur. 
- Otur, iştah diş altındadır. Yaxşı vostoçni kababları var, yanında 
sumağı. 
Gəldiyev Vahidin etirazına qulaq asmadı, kabab, ona münasib də dəm-
dəsgah gətirtdi. Vahidə döndü: 
- Lavaş istəyirsən, ya təndir çörəyi? 
- Təfavütü yoxdur. 
Gəldiyev iki barmağını qoşalaşdırıb, xörək verənə dedi: 
- Hər ikisindən gətir! - Sonra dostyana söhbətə başladı: - Balığı at 
dəryaya, balıq bilməsə də xaliq bilər. Sən məni özünə qannıbıçaq sayırsan... 
Vahid başını tərpətdi: 
- Heç vaxt! 
- Yox, dadaş, biz də axı kilosu filan qədərə buğda çörəyi yeyirik. Azdan-
çoxdan başa düşürük, danmağa gəlməz! Amma, mən səni qınamıram, 
haqqın var... - Gəldiyev çəngəlindəki kabab tikəsini ağzına qoymamış 
Vahidə  tərəf  əyildi, az qala onun qulağına dedi: - Haqqın var... çünki 
aralıqda gedib-gələn  şeytan elə toxum səpdi ki, hər kəs olsa inciyərdi. Nə 
isə keçib. - Tikəsini sumağa batırıb ağzına qoydu: - 
Biz bolşevikik, bolşevik arasında söz də olar, sov da olar, mübahisə də 
olar. Amma elə ki, işdən kənar məqamə düşdü, gərək hamısını yaddan 
çıxardasan. Necə deyərlər: "Drujba-drujba, slujba-slujba..." 
İllah da sənin mənə andın yoxdur, bu çörək... bir yerdə  işləmirik, 
hərəmiz bir yandayıq, aramızda incikliyə  bəhanə tapılmaz, ikincisinə 
qalanda, Vahid, sənin mənə andın yoxdur, bu çörək... - Çörəkdən bir 

---