Microsoft Word içindekiler doc

Suat Ünlü 
149 
Ar. “ماَﺮَﺤْﻟا ُﺖْﻴَﺒﻟا “ Tü. “Haram ev, yasak ev” Türkçe erken Kur’an çevirilerinde; TİEM 73 KT ’de aġırlıġ 
ew;  Hekimoğlu KT’de KaǾbeni  ĥarām ew; Manisa KT’de KaǾbeyi ki Beytuǿllāh’ı;  TİEM 40 KT’de 
Ka’be’yi harām ev sözcükleriyle karşılanmıştır. 
TİEM 73:  
ķıldı  oķ taŋrı kaǾbäni 
aġırlıġ ewni
  ađaķın turġu kişilärkä (9) aġırlıġ aynı boġuzlaġu 
ärtüt boġuzda asınġular. ol bilsä sizlär bütünlükün taŋrı bilür. [92v/1] nä kim köklär 
içindäki taķı ne kim yär içindäki. bütünlükün taŋrı tegmä närsäni üzä bilgän ol. 
(92r/8=005/097) 
Hekimoğlu KT:  (119b/1) ķıldı Tangrı 
KaǾbeni ĥarām ewni
, ķopmaķ kişilerge; (2) taķı ĥarām aynı taķı 
ıđġu  ķurbānnı taķı anlarnıñ boynınġa Ol bilingiz üçün, (3) ĥaķįķat 
üze Tangrı bilür anı kim kökler içinde taķı yir içinde. Taķı ĥaķįķat üze Tangrı (4) tigme 
bir nirseni bilgen. (119b/1=005/097) 
Manisa KT  
Tañrı taǾālā  ķıldı 
KaǾbeyi ki 
(86a)
 Beytuǿllāh’ı
  ĥarāmdur  ķıyām olmaġ-içün,  ħalķ 
maǾįşeti durmaġ-içün. Muĥarrem eyledi daħı  ķıldı  ķurbānlıķları daħı  ķıldı (2) 
ķılǾādeleri daħı ki ķurbānlıķ Ǿalāmetidir. Siz bilmeg-içündür ki taĥķįķ Tañrı taǾālā bilür 
gök ehlini (3) daħı yir ehlini Tañrı taǾālā barça nesneyi bilür. (85b/11=005/097) 
TİEM 40: 
Kıldı Tangrı 
Ka’be’yi harām ev 
yaǾnį anun yöresinde av harām; ağacın kesmek, otın 
kırmak harāmdur,  ādamıların turmağı-y-ıçun yaǾnį hacc eylemegi, ādamıların dirligi 
durmak içün eyledi; dakı harām (4) ayı yaǾnį Zü’lhicce yā dört ay Receb, Şevval, 
Zü’lka’de, Zü’lhicce; dakı kurbānı; dakı kurban boynına dakduklarını.  Şol tā bilesiz, 
bayık Tanrı bilür ne kim göklerdedür, dakı ne kim yirdedür; (5) dakı bayık Tanrı her 
neseyi bilicidür. (57a/3=005/097) 
Kur’an:  
Allah; Ka’be’yi, o saygıdeğer evi, haram ayı, hac kurbanını ve (bu kurbanlara takılı) 
gerdanlıkları insanlar(ın din ve dünyaları) için ayakta kalma (ve canlanma) sebebi kıldı. 
Bunlar, göklerde ve yerde ne varsa hepsini Allah’ın bildiğini ve Allah’ın (zaten) her 
şeyi hakkıyla bilmekte olduğunu bilmeniz içindir(005/097) 
 
Türkçe ilk Kur’an çevirilerinde TİEM 73 KT ’de aġırlıġ ew; Hekimoğlu KT’de KaǾbeni ĥarām 
ew;  Manisa KT’de KaǾbeyi ki Beytuǿllāh’ı;  TİEM 40 KT’de Ka’be’yi harām ev sözcükleriyle 
karşılanmıştır. Türkçe ilk Kur’an çevirlerinde Ar. “
ﻟا
ماَﺮَﺤْﻟا ُﺖْﻴَﺒ  “ karşılığı kullanılan sözcüklerden aġırlıġ ew 
(T.) KaǾbeni ĥarām ew (Ar.+T.); KaǾbeyi ki (T) Beytuǿllāh’ı (Ar.) sözcüklerinden meydana gelmiştir. 
1.1.7. el- Mescidü’l-Aksâ (ماَﺮَﺤْﻝا ﺪِﺠْﺴَﻤْﻝا) 
Ar. “ ماَﺮَﺤْﻝا ﺪِﺠْﺴَﻤْﻝا “ Uzak mescit” 
Tü. yıraķraķ mäzgit; KaǾbe yöresindeki mescid; Mescid-i Aķśā ki Ķudüs’dür; Mescidi’l-aksā yaǾnį 
Beytü’l- mukaddes
 
Ar.
  “
ماَﺮَﺤْﻝا  ﺪِﺠْﺴَﻤْﻝا
 “ 
Tü. “Uzak mescit”,  Türkçe erken Kur’an çevirilerinde;  TİEM 73 KT ’de yıraķraķ 
mäzgit; Hekimoğlu KT’de KaǾbe yöresindeki mescid; Manisa KT’de Mescid-i Aķśā ki Ķudüs’dür; TİEM 
40 KT’de Mescidi’l-aksā yaǾnį Beytü’l- mukaddes sözcükleriyle karşılanmıştır. 
TİEM 73:  
[206r/1]  arıġ taŋrı ol kim tünlä eläti ķulını bir tünlä aġırlıġ mäsciddin yıraķraķ 
mäzgitkä (2) ol kim ķutluġ  ķıldımız anıŋ tegräsini körgütmäkimiz üçün aŋar 
bälgülärimizdin. bütünlükün ol eşitgän körgän.(73 206r/1=017/001) 

---

İlk Türkçe Kur’an Tercümelerinde Geçen Bazı Özel Adlar Üzerine 
150 
Hekimoğlu KT: (2) Arıġlıķ anga kim tünle iletti ķulını, tünle, Ka’be yöresindeki (3) mescidin Beytü’l-
Muķaddes tapa, ol kim bereketlig ķılduķ yöresini; (4) munung üçün kim körküzse miz 
anga nişānlarımızdın. Ĥaķįķat üze ol, ol, işitgen, körgen (270b/2=017/001) 
Manisa KT:  
(11) Münezzehdür Tañrı taǾālā barça Ǿayblardın İsrā eyledi ķulını, bir gicede yürütdi 
Mescid-i Ĥarāmdan, ĶaǾbedür, (195a) Mescid-i Aķśā’ya iletdi ki Ķudüs’dür. Bereket 
eyledük anuñ ĥavālesini dįn dünyā bereket bile göstermeg-içün özine bizüm 
āyetlerümüzi. (2) Taĥķįķ Tañrı taǾālā  ġāyetde işidicidür,  ġāyetde göricidür. 
(194b/11=017/001) 
TİEM 40: 
(5) Arulıġı anun, Ol kim gice iltti kılını yaǾnį Muhammed Mustafa bir gice, Mescid-i 
Harām’dan  Mescidi’l-aksā dapa yaǾnį Beytü’l mukaddes, ol kim (6) bereketlü 
eyledük yörendürisin anun tā gösterevüz ana nışanlarumuzdan. Bayık Ol, Ol’dur işidici 
görici. (133a/5=017/001) 
Kur’an:  
Kendisine âyetlerimizden bir kısmını gösterelim diye kulunu (Muhammed’i) bir gece 
Mescid-i Haram’dan çevresini bereketlendirdiğimiz Mescid-i Aksa’ya götüren Allah’ın 
şanı yücedir. Hiç şüphesiz O, hakkıyla işitendir, hakkıyla görendir. (017/001) 
“Uzak Mescid” anlamına gelen bu terkipten kasıt Beyt-i Makdis, öteki adıyla  İlyâ’dır. Mescid, 
İshak yahut Yakup peygamber zamanında; yahut da Davud peygamber devrinde yapımına başlanıp tam 
anlamıyla Hz. Süleyman devrinde bitirilmiş olan mabeddir. Mescid-i Aksa, Kudüs-ü Şerif hareminin 
tümünü kapsar. O zaman Mescid-i Aksa’dan sonra mescid olmadığından, yahut Mekke ile Kudüs arası 
uzak bir mesafe olduğu için en uzak mescid anlamına gelen bu isim verilmiştir. (Akpınar 2002: 169) 
 
Mescid-i Aksa, Mescid-i İlyâ (Allah’ın Mukaddes Evi), Arz-ı Mukaddese, beyt-i Makdis (Kutsal 
ev), Kudüs (Kutsal), Şellem, Erşelim (veya Erşelem veya Erşelîm), Beyt-i Âyil, Sayhûn, Kasrûn gibi 
isimlerle de anılmıştır. (Akpınar 2002: 169) 
 
Türkçe ilk Kur’an çevirilerinde TİEM 73 KT’de yıraķraķ mäzgit; Hekimoğlu KT’de Beytü’l-
Muķaddes; Manisa KT’de Mescid-i Aķśā ki Ķudüs’dür ; TİEM 40 KT’de Mescidi’l-aksā yaǾnį 
Beytü’l- mukaddes sözcükleriyle karşılanmıştır. . Türkçe ilk Kur’an çevirlerinde Ar. “ماَﺮَﺤْﻝا  ﺪِﺠْﺴَﻤْﻝا  “ 
karşılığı kullanılan sözcüklerden yıraķraķ mäzgit (T+F), -Beytü’l-Muķaddes, Mescid-i Aķśā ki 
Ķudüs’dür Mescidi’l-aksā yaǾnį Beytü’l- mukaddes (Ar.) sözcüklerden meydana gelmiştir. 
1.1.8.Mübevve Sıdk (قْﺪِﺻ َأﱠﻮَﺒُﻡ) 
Ar. “ قْﺪِﺻ َأﱠﻮَﺒُﻡ “güzel yerleşim yeri” 
Tü. “güzel yerleşim yeri”, çın köni orun; śalįĥ orun;
 
yaħşı menzil marażı ki Şām iķlįmi Mıśr iķlįmidür; 
girçeklik yir 
Ar
. “
قْﺪِﺻ َأﱠﻮَﺒُﻡ
 “ 
Tü
.
 “güzel yerleşim yeri”, Türkçe erken Kur’an çevirilerinde; TİEM 73 KT ’de çın köni 
orun; Hekimoğlu KT’de śalįĥ orun; Manisa KT yaħşı menzil marażı ki Şām iķlįmi Mıśr iķlįmidür ; TİEM 
40 KT’de girçeklik yir 
TİEM 73:  
(3)  ornat(t)ımız oķ taŋrı  ķulı  oġlanlarını  çın köni orunķa  rūzį  ķıldımız anlarķa 
arıġlardın (4) ađnaşmadılar ançaķ käldi ärsä anlarķa bitig. bütünlükün kim säniŋ  iđiŋ 
ĥükm  ķılur anlar ara ķıyāmät kün anıŋ içindä {anıŋ içindä} (5) anıŋ içindä ađnaşur 
ärdilär.( 161v/3=010/093) 

---