Microsoft Word içindekiler doc

Suat Ünlü 
155 
Manisa KT:  
(4)  Tañrı taǾālāya nidā eyledi Mūsā’ya  vād-ı muķaddesde ki paķdur, arıdur ki adı 
Ŧuvā’dur. (434a/4=079/016) 
TİEM 40 : 
Ol vakt kim kıġırdı ana, Çalabısı, derede arınmış, Tuvā adlu. (280a/3=079/016) 
Kur’an: 
Hani, Rabbi ona mukaddes Tuvâ vadisinde şöyle seslenmişti (079/016) 
 
Türkçe ilk Kur’an çevirilerinde TİEM 73 KT’de arıġ ķol, Anonim KT’de arıġ turur, atı ŧuvā 
turur; Hekimoğlu KT’de arıġ ķılınmış ķolda Ŧuvā atlıġ yirde.; Manisa KT’de vād-ı muķaddesde ki 
adı Ŧuvā’dur, TİEM 40’de derede arınmış, Tuvā adlu sözcükleriyle karşılanmıştır. Türkçe ilk Kur’an 
çevirlerinde Ar. “ىًﻮُﻃ “ karşılığı kullanılan sözcüklerden arıġ ķol (T.); arıġ turur, atı ŧuvā turur (T.+.Ar.); 
arıġ ķılınmış ķolda, Ŧuvā atlıġ yirde (T.+ Ar.), vād-ı muķaddesde ki adı Ŧuvā’dur (Ar.+T), derede 
arınmış, Tuvā adlu (T.+Ar.)sözcüklerden veya sözcük gruplarından meydana gelmiştir. meydana 
gelmiştir. 
1.1.12 Turı Sinâ (ءﺎَﻨْﻴَﺳ ِرﻮُﻃ) 
Ar. “ءﺎَﻨْﻴَﺳ ِرﻮُﻃ “ Tü. “Sina dağı” 
Tü. körklüg taġ; ŧūr-ı sįnā; ŧūr-ı sįnā Sįnā taġı 
Ar. “ءﺎَﻨْﻴَﺳ  ِرﻮُﻃ “ Tü.  Tü. “Sina dağı”,  Türkçe erken Kur’an çevirilerinde; TİEM 73’de körklüg taġ; 
Hekimoğlu KT’de  ŧūr-ı  sįnā;  Manisa KT’de  ŧūr-ı  sįnā,  TİEM 40 KT’de  Sįnā taġı  sözcükleriyle 
karşılanmıştır. 
TİEM 73:  
yıġaç kim çıķar 
körklüg taġdın
 (9) ündürür zäyt yaġını manġu yeglilärkä 
(249v/8=023/020) 
Hekimoğlu KT: (3) Taķı  yıġaçlar, çıķar 
Ŧūr-ı  Sįnādın
; üner yaġ birle (4) taķı banıp yigesi nirse birle, 
yigenlerge. (329a/3=023/020) 
Manisa KT:  
Daħı bir aġaç ki 
Ŧūr-Sįnā’dan 
çıķar, (3) biter anda yaġ ki zeyt yaġıdur daħı idāmdur, 
ķatıķdur yiyenlere. (239b/2=023/020) 
TİEM 40:  
Dakı bir aġaç yaǾnį zeytun aġaçı kim, çıkar (5) 
Sįnā taġından
; bitürür yaġ dakı katık, 
yiyicilere. (162b/4=023/020) 
Kur’an: 
Yine o su ile Sîna dağında biten bir ağaç (zeytin ağacı) yarattık ki hem yağ, hem de 
yiyenlere katık verir. (023/020) 
 
Türkçe ilk Kur’an çevirilerinde TİEM 73 KT’de körklüg taġ;  Hekimoğlu KT’de  ŧūr-ı  sįnā; 
Manisa KT’de  ŧūr-ı  sįnā,  TİEM 40 KT’de  Sįnā taġı  sözcükleriyle karşılanmıştır.  Türkçe ilk Kur’an 
çevirlerinde Ar. “ءﺎَﻨْﻴَﺳ ِرﻮُﻃ “ karşılığı kullanılan sözcüklerden körklüg taġ (T.), ŧūr-ı sįnā (Ar.) Sįnā taġı 
(Ar.+T.) sözcüklerden meydana gelmiştir. 
 körklüg 
taġ: Harfiyen “güzel dağ”, burada “Sînâ dağı” için = ءﺎَﻨْﻴَﺳُرﻮُﻃ “Tûr-u Sînâ denilen dağ, 
Sînâ dağı, güzel” (Çanga 304a). Sina dağı metnimizde ŧūr-ı sįnįn (095/002=446a/6) olarak aslına sadık 
kalınarak da kullanılmıştır. 
1.1.13. Medâin/ ehlü’l-Medîne (ِﺔَﻨیِﺪَﻤْﻝا ُﻞْهَأ)  
Ar. “ﺔَﻨیِﺪَﻤْﻝا ُﻞْهَأ “ “Şehir halkı “ 

---

İlk Türkçe Kur’an Tercümelerinde Geçen Bazı Özel Adlar Üzerine 
156 
Tü. känt bođunı ; il eyeleri ; şehr ķavmi ki südūmdur şar kavmı  
Ar. “ﺔَﻨیِﺪَﻤْﻝا  ُﻞْهَأ “ Tü. “ Şehir halkı “;Türkçe erken Kur’an çevirilerinde; TİEM 73’de känt bođunı ; 
Hekimoğlu KT’de il eyeleri ; Manisa KT’de şehr  ķavmi ki südūmdur ; TİEM 40 KT’de  şar kavmı 
sözcükleriyle karşılanmıştır. 
Medîne’ye 347 km. uzaklıkta Hıcr vadisinin bulunduğu bölgedeki şehirlere verilen addır. Lût 
kavminin oturdukları bu bölge en büyüğü 
Sedûm
 olan dört yahut yedi şehirden oluşmakta idi. Nitekim 
“
Şehir halkı sevinerek geldiler
”
3
 ayetindeki şehirden kastın 
Sedûm/Sodom
  şehri olduğu 
söylenmiştir.(Akpınar 2002:160) 
TİEM 73:  
käldi känt bođunı säwnüşürlär.( 194v/8=015/067) 
Hekimoğlu KT: (5) Taķı keldi il eyeleri, sewnürler. (255b/5=015/067) 
Manisa KT: Geldi 
şehr ķavmi ki südūmdur, beşāret eylediler birbirine. (183b/4=015/067) 
TİEM 40: 
Dakı geldi (10) şar kavmı, sevinürler yaǾnį firişteler gökcek oġlaan sūratında-y-ıdı. 
(125a/9=015/067) 
Kur’an: 
Şehir halkı sevinerek geldiler.(015/067) 
Türkçe ilk Kur’an çevirilerinde TİEM 73 KT’de  känt bođunı ; Hekimoğlu KT’de il eyeleri ; 
Manisa KT’de şehr ķavmi ki südūmdur ; TİEM 40 KT’de şar kavmı sözcükleriyle karşılanmıştır. Türkçe 
ilk Kur’an çevirlerinde Ar. “ﺔَﻨیِﺪَﻤْﻝا ُﻞْهَأ “ karşılığı kullanılan sözcüklerden känt bođunı (T.) ; il eyeleri (T.) ; 
şehr ķavmi ki südūmdur (Ar.); şar kavmı (Ar.) sözcüklerden meydana gelmiştir. 
Uhrevi Yerlerle İlgili Özel Adlar 
1.2.1 Dâru’l-Bevâr (ِراَﻮَﺒْﻝا َراَد) 
Ar.” ِراَﻮَﺒْﻝا َراَد “ “Helaklık yurdu” 
Tü. ziyānlıķ sarāyı; yoķalmaķ sarāyı; helāklıķ evi; helâklik sarayı, tamu 
Ar. “ِراَﻮَﺒْﻝا  َراَد “ Tü. “Helaklık yurdu” Türkçe erken Kur’an çevirilerinde; TİEM 73’de ziyānlıķ sarāyı 
Hekimoğlu KT’de yoķalmaķ sarāyı; Manisa KT’de helāklıķ evi;  TİEM 40 KT’de helâklik sarayı, tamu 
sözcükleriyle karşılanmıştır.  
 
“Helak yurdu” olarak tercüme edilen bu kelime “yurt, mekan” anlamındaki “dâr” ile 
“etkilemeyen” arazi, nadas, helak, kesad anlamındaki “bevâr” kelimesi yan yana getirilip terkip olarak 
Kur’an’da sadece bir ayette cehennemin eş anlamlısı olarak kullanılmıştır. (Soydaner 2002; 59) 
TİEM 73:  
körmäs-mü  sän  baķmas mu sän anlarķa kim (3) tägşürdilär taŋrı niǾmätini nü-
sipāslıķın tüşürdilär bođunlarını ziyānlıķ sarāyıŋa (1900v/3=014/028) 
Hekimoğlu KT:Körmeding mü (250a/1) anlar tapa kim tegşürdiler Tangrınıng niǾmetini şükrini, küfrge; 
taķı indürdiler erenlerini (2) yoķalmaķ sārayınġa. (249b/9=014/028) 
                                                 
3
 Hıcr:15/67 

---