Microsoft Word içindekiler doc

Suat Ünlü 
153 
Tü bitig iđiläri; bitig iđileri , raķįmnüng eyeleri; raķįm ehli; yazılmış isleri yaǾnį bakır tahta 
Ar. “ ﻢﻴِﻗﱠﺮﻝا “ Tü. Ashabı Kehf Mağarasındakilerin isimlerin yazılı olduğu kitab”, Türkçe erken Kur’an 
çevirilerinde; TİEM 73 KT’te bitig iđiläri;  Anonim KT’de bitig iđiläri ; Hekimoğlu KT’de raķįmnüng 
eyeleri; Manisa KT raķįm ehli; TİEM 40 KT’de yazılmış isleri yaǾnį bakır tahta sözcüğü ile karşılanmıştır 
Sözlükte rakîm, divit, kurşun levha, kitap gibi anlamlara gelir. Onun bir dağ yahut yerleşim 
merkezi adı olduğu da söylenmiştir. Bir görüşe göre ise Rakîm, Ashab-ı Kehf’in bulunduğu şehrin adıdır. 
İçerisinde mağara bulunan bir vadi ismi, Ashab-ı Kehf’in köpeklerinin adı, yahut isimlerinin yazılı olduğu 
kitabe adı, mağaranın ağzını kapatan taşın adı olduğu da ileri sürülmüştür. Ashab-ı kehf’in bulunduğu söz 
konusu  şehrin Kostantıniyye’ye altı fersah uzaklıkta olduğu söylenmiştir. Rakîm’in Ürdün’ün doğu 
taraflarında bir yer olduğu da ileri sürülmüştür. Bir grup ilim adamı da Kehf ehli ile Rakîm ehlinin Rum 
diyarında yaşamış ayrı ayrı toplumlar olduğu görüşüne varmışlardır. (Akpınar 2002: 178-179) 
TİEM 73:  
azu  sezindüŋ-mü kim üŋür iđiläri 
bitig iđiläri
 (2) ärdilär biziŋ bälgülärimizdä taŋ. 
(215r/1=018/009) 
Anonim KT:  
(5) Azu sizindiñiz kim üñür iđileri, 
bitig iđileri
, erdiler biziñ (6) belgülerimizdin tañ 
(1a/5=018/009) 
Hekimoğlu KT:   Saķındıng mu, ĥaķįķat üze üngürnüng eyeleri taķı 
raķįmnüng
 (3) irdiler 
nışānlarımuzdan tang? (282b/2=018/009) 
Manisa KT:  
(4)  Śaġır mısın ki taĥķįķ maġara ehli bile, 
raķįm ehli
 bizüm āyetlerümüzde (5) Ǿaceb 
midür. (204a/4=018/009) 
TİEM 40:  
Belki sandun mı, bayık in isleri dakı 
yazılmış isleri yaǾnį bakır
 
tahta 
kim anda 
Ashābu’l-Kehf adı yazılmış-ıdı; yāhud , itleri adıdur oldılar (10) 
nışanlarumuzdan, tañ 139a/9=018/009) 
Kur’an:  
Yoksa sen, (sadece) Ashab-ı Kehf ve Ashab-ı Rakîm’i mi bizim ibret verici 
delillerimizden sandın (018/009) 
 
Türkçe ilk Kur’an çevirilerinde TİEM 73 KT’de bitig iđiläri ; Anonim KT’de bitig iđileri; 
Hekimoğlu KT’de Raķįm eyeleri ; Manisa KT’de raķįm ehli ; TİEM 40 KT’de yazılmış isleri yaǾnį bakır 
tahta kima anda Ashābuǿl-Kehf adı yazılmış-ıdı; yāhud Rakıym itleri adıdur sözcükleriyle karşılanmıştır. 
Türkçe ilk Kur’an çevirlerinde Ar. “ﻢﻴِﻗﱠﺮﻝا  “ karşılığı kullanılan sözcüklerden bitig iđiläri  (T.), Raķįm 
eyeleri (Ar. +T.), raķįm ehli (Ar.), yazılmış isleri (T.) açıklaması  yaǾnį bakır tahta kima anda Ashābuǿl-
Kehf adı yazılmış-ıdı; yāhud Rakıym itleri adıdur (Ar.+T.) sözcüklerden meydana gelmiştir. 
1.1.12 Tuva (ىًﻮُﻃ) 
Ar. “ىًﻮُﻃ “ “Tuva Vadisi” 
1Tü. arıġ öz; özde arıġ ŧuvā atlıġ; arıġ arıtılmış orun kim anıñ atı ŧuvā turur. ; ķolda arıġ ķılınmış Ŧuvāda, 
vād-i muķaddesde- ki adı Ŧuvā’dur, aru olınmış dere 
Ar. “ىًﻮُﻃ “ Tü. “Tuva vadisi”, Türkçe erken Kur’an çevirilerinde; TİEM 73 KT’de arıġ öz;  Rylands 
KT’de  özde arıġ  ŧuvā atlıġ; Anonim KT’de arıġ arıtılmış orunda  kim anıñ atı  ŧuvā turur. ; Hekimoğlu 
KT’de  ķolda arıġ  ķılınmış  Ŧuvā;  Manisa KT’de vād-i muķaddesde-  ki  adı  Ŧuvā’dur.,TİEM 40’de aru 
olınmış dere sözcükleriyle karşılanmıştır. 

---

İlk Türkçe Kur’an Tercümelerinde Geçen Bazı Özel Adlar Üzerine 
154 
Filistinde bulunan Tûr dağının yanında bir vadi adıdır. Bu vadi Yüce Allah’ın Hz. Musa ile 
konuşması ve Hz. Musa’nın Mısır’dan çıktıktan sonra oraya uğramasıyla  şereflenen kutsal bir yerdir. 
Kur’an’da iki ayette geçer.  
TİEM 73:  
män [229r/1] iđiŋ män. suçulġıl ekki naǾlıŋnı. sän arıġ özniŋ içindä sän anıŋ atı ŧuvā 
turur. (229r/1=020/012) 
Rylands KT:  
men men seniñ İđiñ, (2) suçulġıl iki naǾleyningni , sen özde (3) özde arıġ ŧuvā atlıġ.  
Anonim KT:  
men men seniñ İđiñ. Suçulġıl naǾlıñnı (4) kim sen arıġ arıtılmış orunda sen kim anıñ 
atı ŧuvā turur. (19b/3=020/012) 
Hekimoğlu KT:  Ĥaķįķat üze men, men İđing. Suçulġul naǾleyningni; sen ķolda (3) arıġ  ķılınmış 
Ŧuvāda (301b/1=020/012) 
Manisa KT: 
Taĥķįķ men senüñ Tañruñ-men ki seni yaratdum. Çıķar naǾlunuñı ayaġuñdan, taĥķįķ 
sen (4) vād-i muķaddesde-sen ki adı Ŧuvā’dur. (218a/3=020/012) 
TİEM 40: 
Bayık ben, benven Çalabun. Pes çıkar bırak, iki naǾlınun; bayık sen (2) deredesin, aru 
olınmış dere, ol yir adı. (148b/1=020/012) 
Kur’an:  
“Şüphe yok ki, ben senin Rabbinim. Hemen ayakkabılarını çıkar. Çünkü sen mukaddes 
vadi Tuvâ’dasın.”(020/012) 
 
Türkçe ilk Kur’an çevirilerinde TİEM 73 KT’de arıġ özniŋ, Hekimoğlu KT’de ķolda arıġ 
ķılınmış ŧuvā (Hekimoğlu KT 301b/3=20/12), Anonim KT’de arıġ arıtılmış orunda kim anıñ atı ŧuvā 
turur., Rylands KT’de özde arıġ ŧuvā atlıġ; Manisa KT vād-i muķaddesde- ki adı Ŧuvā’dur., TİEM 
40’de aru olınmış dere sözcükleriyle karşılanmıştır. Türkçe ilk Kur’an çevirlerinde Ar. “ىًﻮُﻃ “ karşılığı 
kullanılan sözcüklerden arıġ öz (T.), özde arıġ ŧuvā atlıġ (T.); arıġ arıtılmış orunda kim anıñ atı ŧuvā 
turur. (T.) ; ķolda arıġ  ķılınmış  ŧuvā (T. Ar.), vād-i muķaddesde-  ki  adı  Ŧuvā’dur.  (Ar.+ T.); aru 
olmış dere (T.) sözcüklerden veya sözcük gruplarından meydana gelmiştir. 
Aynı kavram Naziât suresinin 16. ayetinde farklı kavramlarla karşılanmıştır. 
Tuva (ىًﻮُﻃ) 
Ar. “ىًﻮُﻃ “ “Tuva Vadisi” 
Tü. arıġ ķol, arıġ turur, atı ŧuvā turur ; arıġ ķılınmış ķol Ŧuvā atlıġ yir.; vād-ı muķaddes ki adı Ŧuvā’dur, 
derede arınmış, Tuvā adlu
 
Ar. “ ًوُط
ى
 “ Tü. “Tuva Vadisi”, Türkçe erken Kur’an çevirilerinde; TİEM 73 KT’de arıġ  ķol;  Anonim 
KT’de arıġ turur, atı ŧuvā turur ; Hekimoğlu KT’de arıġ ķılınmış ķol, Ŧuvā atlıġ yir Manisa KT’de vād-ı 
muķaddesde ki adı Ŧuvā’dur, TİEM 40 ‘de derede arınmış, Tuvā
 adlu
 sözcükleriyle karşılanmıştır. 
TİEM 73:  
ançada oķıdı anı (7) iđisi ol 
arıġ ķolda
 atı ŧuvā turur. (434v/6=079/016) 
Anonim KT: 
(5) Andın kim nidā ķıldı anga anıñ iđisi kim arıġ turur, atı ŧuvā turur (124a/5=079/016) 
Hekimoğlu KT: Ol vaķtın kim ķıķırdı İđisi (2) arıġ ķılınmış ķolda, Ŧuvā atlıġ yirde. (563b/1=079/016) 

---