Microsoft Word içindekiler doc

İlk Türkçe Kur’an Tercümelerinde Geçen Bazı Özel Adlar Üzerine 
170 
 
Türkçe ilk Kur’an çevirilerinde;  TİEM 73’de ķıśśalarda körklügräki; Hekimoğlu KT’de  ķıśśa 
ķılmaķnıng körklügrekini; Manisa KT’de ķıśśalar yaħşısını; TİEM 40 KT’de hikâyet eylemek görklüregin 
sözcükleriyle karşılanmışır. Türkçe ilk Kur’an çevirlerinde Ar. “ِﺺَﺼَﻘْﻝا  َﻦَﺴْﺡَأ  “ karşılığı kullanılan 
sözcüklerden ķıśśalarda körklügräki; (Ar.+T.), ķıśśa ķılmaķnıng körklügrekini (Ar.+T.), ķıśśalar yaħşısını 
(Ar.+F.), hikâyet eylemek görklüregin (Ar.+T.) sözcüklerinden meydana gelmiştir. 
4.2. Tevratla İlgili Özel adlar: 
4.2.1 İmâm: 
Kur’an’da hayırda önder, amel defteri, Levh-i Mahfûz ve yol anlamlarında kullanılan imâm lafzı, 
bazı ayetlerde ise Tevrât’ın bir sıfatı olarak zikredilmiştir. “Ondan önce de imâm ve rahmet olarak 
Mûsâ’nın Kitabı var”
5
.  Mealindeki ayetle buna şahit olmaktayız. Tevrât’ın imâmla ile vasfedilmesinin 
manası, alemlerin rehberi, din ve şeriati öğenmede kendisine müracat edilen önder ve içindeki hükümlerle 
hükmedilmesidir. (Türk 2001: 100) 
Ar.”
َ
ﺎًﻡﺎَﻡأ  “hayırda önder olan “ 
Tü.
 
bitig turur çın tutuġlı; uymaķ; Mūsā kitābı imām ıdı; Mûsâ kitâbı, uyınılası nesene 
Ar.”
َ 
ﺎًﻡﺎَﻡأ  “  Tü. hayırda önder olan “; Türkçe erken Kur’an çevirilerinde; TİEM 73’de bitig turur çın 
tutuġlı;  Hekimoğlu KT’de uymaķ;  Manisa KT’de  Mūsā kitābı imām  ıdı;  TİEM 40 KT’de Mûsâ kitâbı, 
uyınılası nesene sözcükleriyle karşılanmıştır. 
TİEM 73:  
anda öŋdün mūsâ bitigi (8) , bu 
bitig turur çın tutuġlı
 Ǿarab tilinçä ķorķutġu üçün (9) 
anlarnı kim küç ķıldılar säwünç berigli eđgülüg ķılıġlılarķa.(369v/7=046/012)  
Hekimoğlu KT:   Taķı  aşnusındın (2) Mūsānıŋ kitābı, 
uymaķ
  taķı raĥmet. Taķı bu kitāb, rāstlaġan, (3) 
Tāzį tili ĥālı üze; munung üçün kim ķorķutsa anlarnı kim küç ķıldıla taķı müjde 
körklüg ķılġanlarġa.(480b/1=046/012) 
Manisa KT:  
(5) Bu kitābdan burun 
Mūsā kitābı imām ıdı 
iktida olmış daħı raĥmetdi bu kitāb, (6) 
taśdįķ eyleyicidür ǾArab dili üstine ķorķutmaġ-içün ol kimseleri ki žulm eylediler daħı 
beşāretdür muĥsinlere. (367a/5=046/012) 
TİEM 40:  
Dakı andan ilerüdür Mûsâ kitâbı, (7) uyınılası nesene iken dakı rahmat. Dakı  uşbu 
kitabdur, girçek dutıcı yaǾnį ilergi kitabları, arabca dil-iken; tâ korkıda anları kim zulm 
eylediler; dakı muştılamakdur (8) eyü işleyicilere. (239b/6=046/012) 
Kur’an: 
Bundan önce bir rehber ve bir rahmet olarak Mûsâ’nın kitabı da vardı. Bu ise, onu 
doğrulayan ve zulmedenleri uyarmak, iyilik yapanlara müjde olmak üzere Arap diliyle 
indirilmiş bir kitaptır. (046/012) 
Türkçe ilk Kur’an çevirilerinde; TİEM 73’de bitig turur çın tutuġlı; Hekimoğlu KT’de uymaķ; 
Manisa KT’de  Mūsā kitābı imām  ıdı;  TİEM 40 KT’de Mûsâ kitâbı, uyınılası nesene sözcükleriyle 
karşılanmıştır. Türkçe ilk Kur’an çevirlerinde Ar. “ﺎًﻡﺎَﻡأ َ “ karşılığı kullanılan sözcüklerden bitig turur 
çın tutuġlı  (T.);  uymaķ  (T.);  Mūsā kitābı imām  ıdı  (Ar.);  Mûsâ kitâbı, uyınılası nesene (Ar.+T.) 
sözcük ya da sözcük gruplarından meydana gelmiştir. 
4.2.2 . ًءَﺎﻴِﺿ Ziya 
                                                 
5
 Ahkaf: 46/12 

---

Suat Ünlü 
171 
Ziya  ışık, aydınlık, parlaklık demektir. Tevrat kendi dönmeminde insanları doğru yola 
erişmelerinde bir aydınlatıcı, klavuz, yol gösterici olduğu için bu isimle anılmıştır. 
Ar.”ًءَﺎﻴِﺿ” “ışık veran , aydınlık veren, parlak olan” 
Tü. yaruķluķ; yaruķluķ; yaruķ; żiyā nūr; aydıñlık 
Ar.”  ًءَﺎﻴِﺿ “ Tü.  “ışık veran , aydınlık veren, parlak olan “;Türkçe erken Kur’an çevirilerinde; TİEM 
73’de yaruķluķ; Anonim KT’de yaruķluķ; Hekimoğlu KT’de yaruķ; Manisa KT’de żiyā nūr; TİEM 
40 KT’de aydıñlık sözcükleriyle karşılanmıştır. 
TİEM 73:  
berdimiz ök mūsâ (2) vä hārūnķa ađırmaķ  bāŧıldın taķı 
yaruķluķ
 taķı bilig 
saķnuķlarķa.(238v/1=021/048) 
Anonim KT: 
Bütünlükün kim (2) berdimiz Mūsāġa Hārūnġa ađırmaķlıķ, 
yaruķluķ
, pend, vaǾż 
saķnuķlarġa. (34b/1=021/048) 
Hekimoğlu KT:  Taķı birdük Mūsāġa taķı  Hārūnķa, (8) Tevrįtni; taķı 
yaruķ
 taķı  źikr saķınġanlarġa. 
(314a/7=021/048) 
Manisa KT:  
Taĥķįķ biz virdük Mūsā’ya Hārūn daħı  ĥaķķı  bāŧıldan ayırıcı, 
żiyā  nūr
 virdük źikr 
eylemeg-içün [228a] müttaķįlere ki küfri, maǾśiyeti terk itdiler. (227b/11=021/048) 
TİEM 40:  
Dakı bayık virdük Mûsâ’ya dakı Hârûn’a Tevrît’i, dakı  aydıñlık, dakı ögüg [155a] 
sakınıcılara (154b/11=021/048) 
Kur’an: 
Andolsun, biz Mûsâ ile Hârûn’a, Allah’a karşı gelmekten sakınanlar için o Furkân’ı 
(Tevrat’ı) bir ışık ve öğüt olarak verdik.(021/048) 
Türkçe ilk Kur’an çevirilerinde;  TİEM 73’de yaruķluķ;  Anonim KT’de yaruķluķ; Hekimoğlu 
KT’de yaruķ; Manisa KT’de żiyā nūr; TİEM 40 KT’de aydıñlık sözcükleriyle karşılanmıştır. Türkçe ilk 
Kur’an çevirlerinde Ar. “ًءَﺎﻴِﺿ “ karşılığı kullanılan sözcüklerden yaruķluķ; yaruķluķ; yaruķ (T.); żiyā 
nūr (F.+Ar.); aydıñlık (T.) sözcüklerden meydana gelmiştir. 
4.2.3 .Müstebîn 
Tevrât’ın müstebîn olmasının manası, beyânında beliğ, içindeki hüküm ve prensiplerin 
açıklanmış, din ve dünya maslahatlarında kendisine ihtiyaç duyulan tüm ilimleri bünyesinde barındırmış 
olmasıdır. (Türk 2001: 101) 
Ar. “َﻢﻴِﻘَﺘْﺴُﻤْﻝا “ “ Açıklanmış olan “ 
Tü.  bitig bälgülüg; belgülüg bitigni.;  beyānlıġ kitābnı.;  ġāyetde  mübālaġa beyān eyleyicidür  ki 
Tevrāt’dur.; Tevrît’i bellü 
Ar. “َﻢﻴِﻘَﺘْﺴُﻤْﻝا “ Tü. “ Açıklanmış olan “;Türkçe erken Kur’an çevirilerinde; TİEM 73’de bitig bälgülüg; 
Rylands KT’de belgülüg bitigni.; Hekimoğlu KT’de beyānlıġ kitābnı.; Manisa KT’de ġāyetde 
mübālaġa beyān eyleyicidür  ki Tevrāt’dur;  TİEM 40 KT’de Tevrît’i bellü sözcükleriyle 
karşılanmıştır. 
TİEM 73:  
  berdimiz ol ekkägükä (4) 
bitig bälgülüg
.(328v/3=037/117)  
 

---