Microsoft Word içindekiler doc

Suat Ünlü 
163 
king taķı ķara közlügler (T.); ĥūrįler; belki gözleri uludur (Ar.+T.); karası gey kara, akı gey ak gözlüler ulu 
gözlüler (T.) sözcük gruplarından meydana gelmiştir. 
Kitaplarla İlgili Özel Adlar (نﺁْﺮُﻘﻝا) 
4. Kitaplarla İlgili Özel Adlar 
4.1 Kur’anla İlgili Özel Adlar 
4.1.1. Ahsenü’l-Hadis (sözlerin en güzeli) (ﺚیِﺪَﺤْﻝا َﻦَﺴْﺡَأ) 
 
Pek güzel, daha güzel, en güzel manalarına gelen Ahsen: Kur’an’da söz, anlatım, yaratıcı, 
yaratılış anlamına gelen takvim, hadis, kasas gibi kelimelerle birlikte kullanılmıştır.
 
Ar. “ﺚﻳِﺪَﺤْﻟا ُﻦَﺴْﺣَأ “ “ sözlerin en güzeli “ 
Tü.  söznüŋ körklügräki; sözde körklügreki,;  söznüng körklükreki; ħaber yaħşısı  ki  Ķurǿān’dur, söz 
görklüregi
 
Ar. “ﺚﻳِﺪَﺤْﻟا  ُﻦَﺴْﺣَأ “ Tü. “sözlerin güzeli “;Türkçe erken Kur’an çevirilerinde; TİEM 73’de  söznüŋ 
körklügräki;  Rylands KT’de sözde körklügreki; Hekimoğlu KT’de söznüng körklükreki; Manisa KT’de 
ħaber yaħşısını ki Ķurǿān’dur, TİEM 40 KT’de söz görklüregi sözcükleriyle karşılanmıştır. 
TİEM 73:  
taŋrı indürdi 
söznüŋ körklügräkini
 (4) bitig oħşaşıġlı ekkirär ķawrulur  ķorķar andın 
anlarnıŋ täriläri kim ķorķarlar iđilärindin (5) yana yumşar täriläri taķı köŋülläri taŋrı 
yāđıŋa… (336r/3=039/023) 
Rylands KT:  
(2) Tañrı indürdi 
sözde körklügrekni
, (3) kitābnı meñzeşigli rāstlıķ içre yandruġlılar, 
(193b1) andaġ teprer teg andın anlarnıng (2) terileri kim ķorķarlar iđilerindin… 
(93a/2=039/023) 
Hekimoğlu KT:  Tangrı indürdi (2) 
söznüng körklükrekini
; kitābnı, oħşaġan, mükerrer bolġan kitābnı. 
Çıġrılır (3) andın anlarnıng köngülleri kim ķorķarlar İđilerindin…. (440b/2=039/023) 
Manisa KT:  
Tañrı taǾālā indürdi (9) 
ħaber yaħşısını
 
ki  Ķurǿān’dur,
 bir kitāb ki āyetler muǾciz 
olmaķda, birbirine oħşar tafśįl olup ayrılmışdur ĥaķ bāŧılda. (10) Ürperür śaçları, durur 
ol kimsenüñ ki Tañrı taǾālādan ķorķarlar ….(332b/8=039/023) 
TİEM 40:  
Tanrı indürdi 
söz görklüregin:
 Bir kitab, bir nicesi bir nicesine beñzer yaǾnį görklülikde 
dakı toğrulıkda, ikin ikinler. Ürperür ditreyü (11) andan yaǾnį azab âyeti okınacak, 
derileri anlarun kim korkarlar Çalabı’larından ….(219a/10=039/023) 
Kur’an:
 
Allah, sözün en güzelini, (Kur’an’ın ayetlerini güzellikte) birbirine benzer, ikişerli bir 
Kitap halinde indirdi. Rablerinden korkanların, ondan derileri ürperir, sonra derileri ve 
kalpleri Allah’ın zikrine yumşar.  İşte bu (Kitap), Allah’ın rehberidir. Dilediğini 
bununla doğru yola iletir. Ama Allah kimi sapıklığında bırakırsa, artık ona yol gösteren 
olmaz.(039/023) 
Türkçe ilk Kur’an çevirilerinde;  TİEM 73’de söznüŋ körklügräki; Rylands KT’de sözde 
körklügreki; Hekimoğlu KT’de söznüng körklükreki; Manisa KT’de ħaber yaħşısını ki Ķurǿān’dur, TİEM 
40 KT’de söz görklüregi sözcükleriyle karşılanmıştır. ilk Kur’an çevirlerinde Ar. “ﺚﻳِﺪَﺤْﻟا ُﻦَﺴْﺣَأ “ karşılığı 

---

İlk Türkçe Kur’an Tercümelerinde Geçen Bazı Özel Adlar Üzerine 
164 
kullanılan sözcüklerden söznüŋ körklügräkini (T.) ; sözde körklügrekni(T.) ; söznüng körklükrekini (T.) ; 
ħaber yaħşısını ki Ķurǿān’dur (Ar.+T.); söz görklüregin (T.) sözcüklerinden meydana gelmiştir. 
4.1.2. Beşįr: (ﺮﻴِﺸَﺏ) 
Beşir, “beşr” kökünden türemiş bir sıfattır. Müjdeleyen, muştu veren, güler yüzlü, sevecen 
demektir. Aynı kökten gelen “beşer”, insan, ademoğlu demektir.  
3. Ar. “ﺮﻴِﺸَﺏ “ “Sevinç veren, Kur’an”  
3.1Tü. säwünç berigli; Müjde bérigli; Müjde birgen; Beşāret olduġı ĥālde; Muştılayıcı 
Ar. “ﺮﻴِﺸَﺏ “ Tü. “Sevinç veren, Kur’an” Türkçe erken Kur’an çevirilerinde; TİEM 73’de säwünç berigli; 
Rylands KT’de Müjde bérigli; Hekimoğlu KT’de Müjde birgen; Manisa KT ‘de Beşāret olduġı  ĥālde; 
TİEM 40’de Muştılayıcı sözcükleriyle karşılanmıştır. 
TİEM 73:  
säwünç berigli
 müǿmįnlärķa  ķorķutuġlı  kāfirlärķa yüz äwürdi üküşräkläri anlar 
eşitmäslär.(348v/9=041/004) 
Rylands KT:  
Müjde bérigli
 (2) hem ķorķutġuçı, yüz evürdi üküşleri (3) olar eşitmezler. 
(73b/1=041/004) 
Hekimoğlu KT:
Müjde birgen
  taķı  ķorķutġan. (4) Yüz ewürdi üküşrekleri taķı anlar eşitmezler. 
(455a/3=041/004) 
Manisa KT:  
Beşāret olduġı  ĥālde
  müǿminler daħı  ķorķuducı olduġı muħālifleri (8) iǾrāż eyledi 
anlaruñ çoġı anlar işitmezler. (345a/7=041/004) 
TİEM 40:  
(7) 
Muştılayıcı
 dakı korkıdıcı. Pes yüz döndürdi eyregi anlarun; pes anlar işitmezler. 
(226b/7=041/004) 
Kur’an: 
Müjdeleyici ve uyarıcı olarak gönderilmiştir. Fakat onların çoğu yüz çevirmiştir. Artık 
onlar işitmezler.(041/004) 
 
Türkçe ilk Kur’an çevirilerinde;  TİEM 73’de säwünç berigli; Rylands KT’de Müjde bérigli; 
Hekimoğlu KT’de Müjde birgen; Manisa KT ‘de Beşāret olduġı ĥālde; TİEM 40’de Muştılayıcı sözcüğü 
ile karşılanmıştır. Türkçe ilk Kur’an çevirlerinde Ar. “ﺮﻴِﺸَﺏ  “ karşılığı kullanılan sözcüklerden säwünç 
berigli  (T.),  Müjde bérigli, Müjde birgen (F.+T ); Beşāret olduġı  ĥālde  (Ar.+T.),  Muştılayıc  (T.) 
sözcüklerinden meydana gelmiştir. 
4.1.3. Beyân (Açıklayan) (ٌنﺎَﻴَﺏ) 
Kur’an beyândır. Beyân etmek, besbelli ve aşikâr etmek manasındadır. Kur’an-ı Kerîm de her şeyi 
belli olan aşikâr bir kitaptır. 
Ar. “ٌنﺎَﻴَﺏ “ “Açıklayan, Kur’an” 
açmaķ; belgürtmek; açmaķ; beyān eyleyici; bellü eylemek 
Ar. “ٌنﺎَﻴَﺏ “ Tü. “Açıklayan, Kur’an”, Türkçe erken Kur’an çevirilerinde; TİEM 73’de açmaķ ; Rylands 
KT’de belgürtmek; Hekimoğlu KT’de açmaķ; Manisa KT ‘de beyān eyleyici; TİEM 40’de bellü eylemek 
sözcükleriyle karşılanmıştır. 

---