Microsoft Word içindekiler doc

Suat Ünlü 
181 
sabķat eylediler 
ĥaķ yola
 Tañrı taǾālā ķatında. Kāfirler eyitdiler: (4) Taĥķiķ bu siĥirdür 
āşikāre. (143b/1=010/002) 
TİEM 40:  
Oldı mu âdamılara tañ kim, vahy eyledük bir ere (4) anlardan kim “Korkıdu habar vir 
âdamılara, dakı muştıla anlara kim îman getürdiler, kim bayık anlarundur 
girçeklik 
öñürdicisi
 yaǾnį sâlıh ameller kim ilerü duttılar, Çalabı’ları katında”. Eyitti (5) kâfırlar: 
“Bayık uşbu yaǾnį Kurǿan câdulıkdur bellü”. (97a/3=010/002) 
Kur’an: 
İçlerinden bir adama insanları uyar ve iman edenlere, Rableri katında kendileri için bir 
doğruluk makamı bulunduğunu müjdele diye vahyetmemiz, insanlar için şaşılacak bir 
şey mi oldu ki o kâfirler, “Bu elbette apaçık bir sihirbazdır” dediler?(010/002) 
 
Türkçe ilk Kur’an çevirilerinde; TİEM 73’de köni ađaķ; Hekimoğlu KT’de rāstlıķ ayaķı ; Manisa 
KT’de  ĥaķ yola; TİEM 40 KT’de girçeklik öñürdicisi sözcükleri ile karşılanmıştır. Türkçe ilk Kur’an 
çevirlerinde Ar. “ٍقْﺪِﺻ َمَﺪَﻗ “ karşılığı kullanılan sözcüklerden köni ađaķ (T.), rāstlıķ ayaķı (F.+T.); ĥaķ yola; 
(Ar.+T.), girçeklik öñürdicisi (T) sözcüklerinden meydana gelmiştir. 
 Sonuç 
 Görüldüğü gibi İlk Türkçe Kur’an Tercümeleri Türk dili tarihi için, Türk dilinini söz varlığı için 
çok önemlidir. Bu eserlerinin tercüme edilmesindeki dikkat ve mesuliyet korkusu eserleri dilcilik 
bakımında daha da önemli kılmaktadır. Makalede de görüldüğü gibi Doğu Türkçesi Kur’an tercümeleri 
Türkçecilik açısından oldukça başarılıdır . Büyük oranda özel adlar Türkçe kavramlarla karşılanmıştır. 
Batı Türkçesi Kur’an tercümelerinden TİEM 40 KT (Ahmet Topaloğlu,  Muhammed Bin Hamza, XV. 
Yüzyıl Başlarında Yapılmış “Satır-Arası” Kurǿan Tercümesi Giriş ve Metin, Sözlük. I-II, Kültür 
Bakanlığı,  İstanbul, 1976-1978.), Manisa Kur’an Tercümesine göre (Esra Karabacak, An Inter-Linear 
Translation Of The QurǾan Into Old Anatolian Turkish = Eski Anadolu Türkçesi Satır Arası Kurǿan 
Tercümesi:) Arapça özel adları adlandırmada Türkçecilik açısından daha başarılıdır. Bu yönüyle TİEM 40 
çoğrafi ve yüzyıl olarak Batı Türkçesi metni olmasına rağmen gösterdiği Türkçecilik başarısı doğu 
Türkçesi tercümelerini anımsatmaktadır. 
Kaynaklar 
 
AKPINAR, Ali, Kur’an Coğrafyası (Kur’an’da Yer Adları), Ankara, 2002. 
 
AKSAN Doğan, Anlambilim ve Türk Anlambilim, Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları, 1987. 
 
AKSAN Doğan, Her Yönüyle Dil, TDK Yayınları, Ankara, 1990. 
 
ATA Aysu, “Türk Dilinde Esma-i Hüsna”, IV. Uluslar arası Türk Dil Kurultayı, İzmir, 2000 
 
ATA Aysu, Türkçe İlk Kur’an Tercümesi (Rylands Nüshası) Karahanlı Türkçesi, Giriş-Metin-Notlar Dizin, 
TDK Yayınları, Ankara 2004. 
 
ATA Aysu, “İlk Türkçe Kur’an Tercümesi”, Mustafa Canpolat Armağanı, s. 41/55, Anakara, 2003. 
 
ATEŞ Süleyman, Kur’ân-ı Kerîm ve Cümle Meali, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul 1975. 
 
BİLMEN Ömer Nasuhi, Tefsir Tarihi, c.I-II, Ankara, 1987. 
 
BOROKOV A. K., Orta Asya’da Bulunmuş Kur’an Tefsirinin Söz Varlığı (XII. - XIII. Yüzyıllar), (Rusçadan 
Çeviren: USTA, Halil İbrahim, AMANOĞLU Ebülfez), Ankara,TDK Yayınları, 2002. 
 
CAFEROĞLU, Ahmet, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul, TDK Yayınları, 1968. 
 
CUMHUR, Müjgan, Türkçe Kur’ân Tefsir ve Çevirileri Bibliyografyası, (Basılmış Eserler), Yeni  
Yayınlar (Nisan), c.IV,s.111-124, Ankara, 1959. 
 
CUMHUR, Müjgan, “Kur’ân-ı Kerîm’in Türk Dilinde Basılmış Tercüme ve Tefsirleri”, Diyanet  İşleri 
Başkanlığı Dergisi, s. 123.142, Ankara, 1962. 
 
ÇANGA, Mahmut, Kur’an-ı Kerim Lugatı, İstanbul, 1999. 
 
DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lūgat, Ankara, 1991. 
 
DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI, Kur’ān-ı Kerim ve Açıklamalı Meāli, 2. Baskı, Ankara. 1993. 

---

İlk Türkçe Kur’an Tercümelerinde Geçen Bazı Özel Adlar Üzerine 
182 
 
DUMLU Ömer, Kur’an’da Furkan Kavramı, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam 
Bilimleri Anabilim Dalı Yüksek LisansTezi. İzmir 2003. 
 
ECKMANN, J., Middle Turkic Glosses of the Rylands Interlinear Koran Translation, Budapest, 1976. 
 
ERDOĞAN, Abdülkadir, “Kur’an Tercümelerinin Dil Bakımdan Değerleri”, Vakıflar Dergisi, C.1, Ankara 1938, 
s. 47-48 
 
HONAMLIOĞLU Bayram, Kur’an’da Ashâb Terimine Muzâfun İleyh Olan Topluluklar, Ankara 
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1992. 
 
KARABACAK, Esra, An Inter-Linear Translation Of The Qur’an Into Old Anatolian Turkish = Eski 
Anadolu Türkçesi Satır Arası Kur’an Tercümesi: Introduction and Text I, Sources Of Oriental Languages 
and Literatures 22, Turkish Sources XX, Harvard University The Department Of Near Eastern Languages and 
Civilizations. 1994; (Part II: Glossary: Section one, p. 1-384. Section Two, p. 385-786), 1995; (Part III: Facsimilie 
of the MS Manisa İl Halk Library No. 931, Section one: 1a-224a.1997; (Part III: Facsimilie of the MS Manisa İl 
Halk Library No. 931, Section two: 224b-451a, 1999. 
 
KÖK Abdullah, Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesi (TİEM 73, 1v/235v/2), Ankara 
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2004. 
 
__________, “İlk Türkçe Doğu ve Batı Türkçesi Kur’an Çevirilerinde Özel Adlar”, Türk Dil Kurumu V. 
Uluslar Arası Türk Dili Kurultayı, Ankara, 2004. 
 
__________, “İlk Türkçe Kur’an Tercümelerinde Metonimli Kullanımlar Üzerine”, Ankara Üniversitesi Dil 
Tarih Coğrafya Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü, Çağdaş Türklük Sempozyumu, 
Ankara, 2004. 
 
KÜÇÜK Murat, Eski Anadolu Türkçesi Dönemine Ait Satır Arası İlk Kur’an Tercümesi, İnceleme-Metin-
Dizin, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara, 2001. 
 
SAĞOL Gülden , Old Turkish and Persian Inter-Linear Qurǿan Translations II: An Inter-Linear 
Translation of the Qurǿan into Khawarazm Turkish, Introduction, Text, Glossary and Facsimile (Part I: 
Introduction and Text), Harvard, (410 pages), 1993; (Part II: Glossary) Harvard, 1995, (310 pages); (Part III 
Facsimile of the MS Süleymaniye Library, Hekimoğlu Ali Paşa No.2 Section One: 1b-300b), Harvard, 1996; (Part 
III: Facsimile of the MS Süleymaniye Library, Hekimoğlu Ali Paşa No.2 Section Two:301a-587b), Harvard,1999. 
 
TOPALOĞLU Ahmet, Muhammed Bin Hamza, XV. Yüzyıl Başlarında Yapılmış “Satır Arası Kur’an 
Tercümesi, I Giriş ve Metin, İstanbul,1976; II, Sözlük, İstanbul, I978. 
 
TOPALOĞLU Bekir, “Huri” , Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1993. 
 
TÜRK DİL KURUMU, Türkçe Sözlük, Ankara, 2000. 
 
TÜRK, Nurdoğan,  Kur’an’da Kitap Kavramı, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamaış 
Doktora Tezi), Sakarya, 2001. 
 
USTA, Halil İbrahim,  XIII. Yüzyıl Doğu Türkçesiyle Yazılmış Anonim Kur’an Tefsirinin Söz ve Şekil 
Varlığı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 1989. 
 
USTA Halil İbrahim - AMANOĞLU Ebulfez, Orta Asyada Bulunmuş Kur’an Tefsirinin Söz Varlığı (XII-
XIII Yüzyıllar), TDK Yayınları, Ankara, 2002. 
 
ÜNLÜ, Suat, Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesi (TİEM 73, 235v/3- 450r/7), Hacettepe 
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2004. 

---