Hesabi cədvəllər hazırlamaq;
Axtarış aparmaq;
Təhlil məsələləri həll etmək və s.
1 və 2 bəndlərində göstərilmiş işləri yerinə yetirmək üçün yalnız Excel-in
ə
mrlərini bilmək və onlarla işləmə praktikasına malik olmaq kifayətdir. Yəni elə
kompüterin arxasında lazımi cədvəlləri hazırlamaq olar.
Digər bəndlərdəki işləri yerinə yetirmək üçün isə Excel-ə müraciət etməzdən
ə
vvəl məsələyə hazırlıq mərhələlərini yerinə yetirmək lazımdır (“Hesabi məsələnin
qoyuluşu” əlavəsinə baxın). Hazırlıq işləri görüldükdən sonra Excel-də cədvəllərin
quruluşu təyin edilir, verilənlər, düsturlar daxil edilir, düsturlar əsasında
hesablamalar yerinə yetirilir. Nəzərə alınmalıdır ki, Excel hər hansı bir məsələnin
həllində yalnız alətdir.
Elektron cədvəlin əsas anlayışları aşağıdakılardır:
Xana;
Sətir;
Sütun;
Cədvəl;
ş
çi vərəq;
Kitab;
Xananın ünvanı;
Verilənlər və onların tipləri;
Sabitlər və dəyişənlər;
Hesablama düsturları.
Excel-in əsas elementlərindən biri xanadır. Sətir, sütun, cədvəl – məhz xanalar
toplusundan ibarətdir. Xana aşağıdakı parametrlərə malikdir:
Ünvan;
Verilənin tipi;
Bu ünvanda saxlanılan verilənin tipinə uyğun qiyməti.
36. Kompüter şə
bə
kə
lə
ri və
onların tə
yinatı.
Kompüter şəbəkəsi dedikdə, rəqəm ötürən rabitə xətləri ilə birləşdirilmiş və bir-biri ilə
informasiya mübadiləsi edən kompüterlər qrupu nəzərdə tutulur. Şəbəkədə birləşdirilmiş
kompüterlər müxtəlif coğrafi nöqtələrdə yerləşə bilər. Kompüter şəbəkəsi ilə çoxmaşınlı
kompleksi eyniləşdirmək olmaz. Çünki çoxmaşınlı kompleksə daxil olan hər bir maşın vahid
hesablama prosesində ayrıca bir iş görür. stənilən kompüter miniatür çoxmaşınlı
kompleksdir. Çünki kompüterin tərkibinə müxtəlif kontrollerlər və adapterlər daxildir ki,
bunların da hər birinin özünəməxsus funksiyası, prosessoru və yaddaşı vardır. Çoxmaşınlı
kompleks həm də özünü iri maşın (maynfreym) kimi aparır. Çünki onun tərkibində xarıcı
qurğuların idarə edilməsi kimi köməkçi funksiyalar icra edən köməkçi kompüterlər vardır.
Çoxmaşınlı kompleksdən fərqli olaraq şəbəkədə birləşdirilmiş maşınların icra etdikləri
funksiyalar əvvəlcədən məlum deyil, şəbəkənin quruluşu dəyişə biləndir və müxtəlif
proseslərdə kompüterlərin qarşılıqlı fəaliyyəti müxtəlif ola bilir. Şəbəkənin işi yalnız
kompüterlər arasında informasiya mübadiləsini reallaşdırmaqdan ibarət olur.
Kompüterlərin şəbəkədə birləşdirilməsi meyli bir sıra obyektiv səbəblərlə, o cümlədən,
iqtisadiyyatın qloballaşdırılması, işgüzar fəaliyyətin və dövləti işlərin idarə edilməsi
səviyyəsinin yüksəldilməsi, informasiya xidmətinin yeni növlərinin meydana çıxması ilə
bağlıdır.
Müəssisədəki kompüterlərin birləşdirilməsi və şəbəkə aşağıdakı üstünlüklərə malikdir:
•
iş yerlərində icra edilən idarəetmə əməliyyatları bir proqramla, vahid qayda və vahid
vasitələrlə həyata keçirilir;
•
şə
bəkədən istifadə edilməsi zamanı müəssisənin bütün verilənləri bir (bəzən bir neçə)
kompüterdə yerləşdirilir ki, bu da həmin verilənlərə bütün iş yerlərindən müraciət etmək
imkanı verir;
•
disk yaddaşına qənaət edilir;
•
sistemə daxil edilən informasiya həmin andan etibarən bütün istifadəçılər üçün də
ə
lçatan olur;
•
çoxistifadəçili rejim təmin edilir;
•
periferiya qurğularından (printerdən və maqnit diskindən) şərikli istifadə edilir.
•
Sadalanan bu funksiyalar proqramların paylanması, verilənlərin paylanması və
kompüter resurslarının paylanması adlanır. Şəbəkədə, həmçinin prosessor resursları da
paylana bilir. Yəni, zəif kompüter güclü kompüterin resurslarından istifadə edə bilir.
37. Şə
bə
kə
lə
rin tə
snifatı.
Kompüter şəbəkələri lokal, regional və qlobal olur.
Lokal hesablayıcı şəbəkələr (LAN - Local Area NetWork) məhdud məkanda (1 km-lik
radiusda) yerləşən bir müəssisəyə aid kompüterləri birləşdirir.
Regional hesablayıcı şəbəkələr (WAN – Wide Area NetWork) ərazi və ya tabeçilik əlaməti
üzrə birləşdirilmiş bir neçə lokal şəbəkədən yaranır.
Qlobal hesablayıcı şəbəkələr (GAN – Global Area NetWork) müxtəlif ölkələrdə və müxtəlif
kontinentlərdə yerləşən təşkilatların, firmaların, elmi idarələrin və ya şəxslərin kompüterlərini
birləşdirir.
Şə
bəkə proqram təminatının təşkilinə 2 yanaşma mövcuddur: mərkəzləşdirilmiş idarəetmə
ilə təşkil edilən şəbəkələr və birsəviyyəli şəbəkələr.
Mə
rkə
zləş
dirilmiş
idarəetmə ilə təşkil edilən şəbəkələrdə informasiya mübadiləsini
idarə etmək üçün ayrıca bir və ya bir neçə kompüter olur. Buna mərkəzi server deyilir.
Serverdə şəbəkə dispetçeri vardır ki, bu da şəbəkənin etibarlı və təhlükəsiz işləməsini təmin
edir. Qalan kompüterlər işçi stansiyalardır.
Global, regional və lokal şəbəkələrin geniş yayılması, xüsusilə NTERNET-in
meydana çıxması bir sıra yeni xidmətlərin yaranmasına səbəb oldu ki, bunlardan da ən
populyarı elektron poçtdur. Bununla yanaşı, verilənlərin şəbəkə vasirəsilə ötürülməsi,
uzaqdakı verilənlər bazasına və proqramlara müraciət, telekonfransların keçirilməsi, nternet
vasitəsilə telefon zənglərinin icrası mümkün olmuşdur. nternet artıq bir sosial hadisə olaraq
müasir cəmiyyətin həyat ukladlarının hamısına televiziya qədər güclü təsir göstərməkdədir.