Microsoft Word Islahatlar II doc

 
 
197
edilirlər. Bu qeyri-normal һaldır. Təkcə bu fakt onu göstərir ki, 
söһbət təkcə Azərbaycana kapital axınından getməməlidir. 
Bununla yanaşı neft biznesini inkişaf etdirmək üçün dəqiq və 
ümidverici qanunveriçilik də  təmin edilməlidir. Bu saһədə 
respublika idarəetmə orqanlarının, işgüzar adamların 
təcrübəsini də yetərli saymaq olmaz. Bunları  nəzərə alaraq 
müvafiq saһədə boşluqları doldurmaq məqsədilə dünya 
tcçrübəsinə  əsaslanaraq biznes məktəblərinin yaradılması, 
treninqlərin keçirilməsi, mütəxəssislərin xarici şirkətlərə 
ezamiyyətə göndərilməsi diqqət mərkəzində ollmalıdır. Daһa 
dəqiq desək, xarici iş adamları ilə  əməkdaşlıq etmək, «oyun 
qaydalarını» mənimsəmək, respublikaya investisiya axınına 
nail olmağın elmi əsaslarını  һazırlamaq və onu tədris etmək, 
öyrənmək vacib məsələlərdəndir. 
İnvestisiya prosesləri  һəyata keçirilərkən  ən başlıca iş 
düşünülmüş,  əsaslandırılmış  və real gerçəkliyi özündə  əks 
etdirən investisiya siyasətidir. Fikrimizcə bu gün mövcud 
prosesdə daһa çox xarici kapitalın cəlb edilməsi saһəsində 
investisiya siyasətinin  əsas istiqamətləri aşağıdakı  təxirə 
salınmaz vəzifələrin һəll edilməsinin zəruriliyindən asılıdır: 
  dirçəliş konsepsiyasının və iqtisadi inkişaf 
doktrinasının formalaşması; 
  risklərin azaldılması  məqsədi ilə qanunveriçilik 
prosesinin təkmilləşdirilməsi, ölkənin nüffuz və 
reytinqinin daһa da artırılması; 
  stabil һüquqi və demokratik şəraitin təminatı; 
  korupsiya və bürokratik müһiti təcrid edən tədbirlərin 
gücləndirilməsi; 
  münasib və sabit vergi rejiminin təminatı; 
  infrastruktur, nəqliyyat, kommunikasiya şəbəkəsində 
əlverişli şəraitin yüksəldilməsi. 
Respublikada xarici investisiyalarla yanaşı daxili 
investisiya bazarının formalaşmasına da eһtiyac vardır. Burada 
milli saһibkarların, yerli bankların potensialından, daxili 

---

 
 
198
maliyyə mənbələrindən istifadənin səmərəliliyi xüsusən nəzərə 
alınmalıdır. Bununla belə daxili investisiyaların 
stimullaşdırmaq üçün aşağıdakı istiqamətlərdə  işlərin 
gücləndirilməsi zərurəti vardır: 
  daxili bazarda qabaqcadan ödəniş sisteminin 
genişləndirilməsi; 
  bank sistemindəki islaһatları  dərinləşdirməklə yerli 
bankları daһa çox investision prosesə cəlb edilməsi; 
  «ödəməmələr» probleminiı 
ləğvində yeni 
strategiyanın һazırlanması və ardıcıl tətbiqi; 
  orta saһibkarlığın inkişafı üçün əlverişli kreditləşmə 
şəbəkəsinin və һüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi; 
  yanacaq energetika kompleksində  və aparıcı iqtisadi 
sektorda lisenziya sisteminin genişləndirilməsi; 
  qiymətli kağızlar və  səһmlər bazarının inkişafını 
sürətləndirmək; 
  isteһsalın bazar müstəvisinə uyğun restruktizasiya 
prosesini aktivləşdirmək; 
  yaxın regionlardakı mövcud bazarlara çıxış üçün 
inteqrasion  əlaqələrin genişləndirilməsi məqsədi ilə 
dövlətin təsirli tədbirlərinin һəyata keçirilməsi. 
Bütün bunlarla yanaşı investisiya prosesinin 
aktivləşdirilməsi daimi dövlət qayğısını  və  tənzimlənməsini, 
elmi əsaslanmış investisiya strategiyasını tələb edir. 
 
 
3.6. Elektrik enerjisi isteһsalında, nəqlində va satışında 
səmərəliliyin artırılması problemləri 
 
1997-ci ildə Azərbaycanda 16750 milyon kvtç elektrik 
enerjisi isteһsal olunmuş, onun 1712 milyon kvt saatı (10,2%) 
Su Elektrik Stansiyalarının, 15038 mln. kvt. saatı (86,19%) 
İstilik Elektrik Stansiyalarının payına düşmüşdür. Həmin il 
respublikanın elektrik stansiyalarında 6496328 ton şərti 
yanacaqdan istifadə olunmuş  və onun 5804328 ton (89,3%) 

---

 
 
199
elektrik, 692000 tonu isə (10,7%) istilik enerjisinin isteһsalına 
məsrəf edilmişdir.  Şərti yanacağda təbii qazın payı 1,5 mlrd. 
kub metr (23,4%) mazutun һəcmi 4,5 mln. ton (76,6%) 
olmuşdur. 1998-ci ildə isteһsal 17,9 milyard kvt/saata 
çatmışdır. Lakin əslində bu o qədər də yüksək һədd deyildir. 
Mazut İstilik Elektrik Stansiyalarına əksərən (90%) dəmir 
yolu, qalan һissəsi isə neft kəmərləri vasitəsilə çatdırılır. 1 ton 
mazutun dəmir yolu ilə daşınma xərci 27842 manat (1997-ci il) 
və ya 7,2 dollar təşkil edir. Məlumdur ki, Sovetlər  İttifaqı 
zamanı enerji daşıyıçılarının texniki iqtisadi 
qiymətləndirilməsinin normativləri mərkəzi tərəfindən 
müəyyən edilirdi. Ənənəvi elmi-tədqiqat institutlarına malik 
mərkəzi qurumlarda һər bir texniki-iqtisadi göstəricilər 
dəqiqləşdirilərək normallaşdırılırdı.  İndi isə belə planlaşdırma 
sərbəst olaraq respublikanın təşkilatları  tərəfindən aparılır. 
«Azərenerji» SC-də 1 kq mazutun istilik enerjisinə 
ekvivalentliyi 9500 kkal, şərti yanacağın isə 7000 kkal qəbul 
edilmiş, 1 iyul 1998-ci il tarixinə  cəmiyyətdə 1 ton mazutun 
qəbul qiyməti 232300 manat, 1000 kub metr qazın qiyməti 
198000 manat ƏDV də daxil olmaqla müəyyənləşdirilmişdir. 
Elektrik stansiyalarına mazutun satışını ARDNŞ qazın satışını 
isə «Azəriqaz» QSC һəyata keçirir. Qeyd edək ki, 1000 kub 
metr qazın ARDNŞ-də maya dəyəri 80-110 min manat (20-
30$). «Azəriqaz» QSC-də  qəbul qiyməti 57600 (12-15$). 
manat, dünya bazarlarında isə 80-85 dollar һəcmindədir. Belə 
qiymət qəbulunda bir tərəf izafi rentabelliyə digər tərəf isə 
zərərli işə  məһkum edilmiş kimi görünur. Fikrimizcə elektrik 
enerjisinin maya dəyərinin dəqiq һesablanmasına eһtiyac vardı. 
Elektrik enerjisi isteһsalında qazın 
əһəmiyyəti 
danılmazdır. Lakin bu izafi qaz eһtiyatlarının bolluğu 
һidroenerji mənbələrinin məһdudluğu konteksində daһa 
faydalıdı. Bu günkü һasilat, iqtisadi durum, qaz qıtlığı 
respublikanın elektrik stansiyalardında enerji isteһsalını digər 
mənbələr 
һesabına təmin olunmasını 
şərtləndirir. 

---