Microsoft Word Kamran Imanov Kitab Designed doc
Yüklə 4,58 Kb. Pdf görüntüsü
|
E R M Ə N İ ( Y A D ) E L ( L İ ) N A Ğ I L L A R I 21 mat verərkən qeyd etmişdi ki, gürcü dili yalnız Tiflis və Kutaisi qu- berniyalarında çalışan qulluqçular üçün yararlı ola bilərsə, Azərbay- can dili nəinki Cənubi Qafqaz bölgələrində, eləcə də bütün Qafqazda işləyənlər üçün çox vacibdir. Bunun səbəbi Azərbaycan türkcəsinin həmin tarixi dövrdə döv- lətlərarası və millərlərarası ünsiyyət dilinə çevrilməsi ilə bağlı idi. Belə vəziyyət Rusiyanın Qafqazı tam istila etdiyi zamana qədər sax- lanılmışdı. Şübhəsiz ki, bu, görkəmli rus ziyalılarının nümayəndə- lərindən də yan keçməmişdir. Bu yerlərdə olmuş M.Lermontov, A. Bestujev-Marlinski Azərbaycan dili haqqında gözəl fikirlər söylə- mişlər. Onlar öz əsərlərində bilavasitə Azərbaycan dilindən də isti- fadə etmişlər. Bir neçə misal göstərək. M.Lermontov: “Türkcə - Asiyanın fransızcasıdır”. A.Bestujev-Marlinski “Molla-Nur” əsərində hər fəslin əvvəlində Azərbaycan dilində epiqraflar verir, məsələn: “Çax daşı, çaxmaq daşı, Allah versin yağışı”, yaxud “Ocaqdan çıxan duşmən” və s. Aşağıdakı fikir isə Qafqaza səfər etmiş məşhur alman Avqust fon Haksthauzenə məxsusdur: “Ermənilər öz mahnılarını ermənicə deyil, tatar [türk] danışıq dilində qoşur və oxuyurlar, çünki məhz bu dil Cənubi Qafqaz xalqları arasında ünsiyyət, ticarət və qarşılıqlı anlaş- ma dilidir. Həmin nöqteyi-nəzərdən bu dil Avropada geniş yayılmış fransız dili ilə müqayisə edilə bilər. Bununla bərabər, bu dil xüsusi poeziya dilidir. Erməni dilində şeirlərin zəif yayılma səbəblərindən biri də çox güman ki, məhz elə budur. Ən məşhur erməni şairləri öz əsərlərinin geniş yayılması üçün onları həmişə tatar [Azərbaycan] dilində yazırdılar”. Heç də təsadüfi deyildir ki, bizim torpaqlara köçüb gələn erməni koloniyaları Azərbaycan dilinə müraciət etmiş, mədəniyyətimizi gö- türmüş və Azərbaycan dilində ünsiyyət qurmuşlar. Bu deyilənləri er- mənilərin özləri də etiraf etmişlər. Erməni ədəbiyyatının banisi və tanınmış klassiki Xaçatur Abovyanın “Ermənistan yaraları” roma- nında yazdıqları da bunlara əsaslı sübutdur: “Türk dilini lənətə gəlsin, ancaq bu dil Allahın xeyir-duasını alıb... hər yerdə: bayramlarda və K A M R A N İ M A N O V 22 toy şənliklərində biz türkcə oxuyuruq”, yaxud “... xalq (ermənilər) çoxlu sayda türk sözləri öyrənib və bu günədək onlardan istifadə edir”. X. Abovyan Azərbaycan sözlərinin erməni dilində işlənməsini tamamilə təbii sayaraq yazırdı: “Xalq bizim danışıq dilində nəinki azərbaycanca olan ayrı-ayrı sözlərdən, həm də bütöv cümlələrdən istifadə edir” (X.Abovyan, seçilmiş əsərlərin külliyyatı, c.1, Yerevan, Ermənistan EA-nın nəşri,1950, erməni dilində). Erməni ədəbiyyatı klassikinin özü də əsərlərində, məsələn, yuxarıda qeyd olunan “Er- mənistanın yaraları” adlı əsərində və “Ağasının nəğməsi” poemasın- da Azərbaycan dilindən geniş şəkildə istifadə etmişdir (yalnız “Er- mənistanın yaraları” romanında yüzdən artıq Azərbaycan sözü işlən- mişdir). N.Nalbandyan bunu belə izah edir: “...Abovyan ona görə məhz belə yazmışdır ki, savadsız xalq kitab oxuduğunu düşünməsin, o, belə yazmışdı ki, xalq onunla sadəcə söhbət edildiyini düşünsün” (N.Nalbandyan, Seçilmiş əsərləri külliyyatı, c.3, Ermənistan EA-nın nəşriyyatı, 1970, erməni dilində). Azərbaycan dilinin təsiri o qədər əhəmiyyətli idi ki, erməni aka- demiki Qraç Açaryanın kitabındakı (“Yeni erməni ədəbiyyatının tarixi”, Vaqarşabat, 1906 erməni dilində) etirafına görə: “... türk [Azərbaycan] dilinin təsiri altında erməni dilinin hətta qrammatik qaydaları və qanunauyğunluqları da dəyişmişdir”. Öz yaradıcılığında Azərbaycan folklor nümunələrindən və sözlərindən geniş istifadə edən erməni ədəbiyyatının klassiki Xaçatur Abovyan birbaşa yaz- mışdır: “Bizim dil ən azı 50 faiz türk sözlərindən ibarətdir”, yaxud “...tatar [Azərbaycan] dili öz səslənməsinə, poetikliyinə və ahəngdar- lığına görə, qrammatik nöqteyi-nəzərdən digər dillər arasında ən yax- şısıdır” (“Ermənistanın yaraları”). X.Abovyanın özü də Azərbaycan dilinin qrammatikasını gözəl bilirdi. O, “Bütün Zaqafqaziya diya- rında, Azərbaycanda və demək olar ki, bütün İranda danışıq dilində işlənən türkülərə aid qısa qrammatik qaydalar” yaratmışdı. Elə er- məni ədəbiyyatı klassikinin Matenadarandakı Ermənistan Qədim Əl- yazmalar Mərkəzində saxlanılan əsəri də “Qısa qaydalar” adlanır. Professor Antonyanın etirafına görə, ermənilərin Azərbaycan dilini yaxşı başa düşməsi üçün o, ən yaxşı dərslik kimi arzu oluna bilər. E R M Ə N İ ( Y A D ) E L ( L İ ) N A Ğ I L L A R I 23 Yuxarıda istinad etdiyimiz N.Nalbandyan isə öz kitabında (Seçil- miş əsərləri külliyyatı, c. 3, Ermənistan EA-nın nəşriyyatı, 1970, er- məni dilində) ermənilərin Azərbaycan dilini bilməsi haqqında yazırdı ki, ermənilər nəinki Azərbaycan dilindən və o dildə işlənən sözlər- dən, eyni zamanda, şeir və mahnılardan da istifadə edirlər. Onun dediyinə görə, buna zəruri bir ehtiyac var idi, çünki “danışıq dilindəki sözlərin çox hissəsini Azərbaycan sözləri təşkil edirdi”. Q. Antonyanın “İnqilab və mədəniyyət” jurnalında çap olunmuş “X. Abovyanın Azərbaycan xalqına və onun mədəniyyətinə münasi- bəti” məqaləsindəki fikrinə görə isə “Azərbaycan dili tam bir zərurətə çevrilmişdir”. Burada heç bir şərhə ehtiyac duyulmur. Beləliklə, hörmətli oxucular, biz “Gəldim, gördüm... mənimsə- dim” silsiləsindən görünüşü dəyişdirilmiş latın triadasının “...Mənim- sədim” adlı hissəsinə çatdıq. Biz bu latın kəlamının xülasəsində bir az yubanmalı olacağıq və sizə erməni oğurluğuna, bizim rəvayətlərin, dastanların, atalar sözləri və məsəllərin, bayatıların, nəğmələrin, musiqi kompozisiyalarının, aşıq yaradıcılığının təhrif edilməsinə, abidələrimizin, maddi və qeyri- maddi mədəni irsimizə aid bir çox başqa sərvətlərin mənimsənilmə- sinə dair çoxlu sübutlar gətirəcəyik. Bəzi xronoloji, tarixi faktlar əsa- sında Azərbaycan mədəni ənənələrinin ermənilər tərəfindən mənim- sənilməsi ənənəsinin necə “təşəkkül tapdığını” göstərməyə çalışaca- ğıq. Əlbəttə, ermənilərin Azərbaycan müəlliflərinin əqli mülkiyyəti- nin müasir oğurluqlarından da yan keçməyəcəyik. K A M R A N İ M A N O V 24 §3. “... Mənimsədim”də erməni plagiatının mənbələrindən söhbət açılır Hamının “xalqlar tarixinin atası” kimi tanıdığı Herodotun hələ b.e.ə V əsrdə tərtib etdiyi “Tarix”in 100-cü fəslindən 103-cü fəslinə qədəri Midiyaya və massagetlərə həsr olunmuşdur və mütəxəssislərin etirafına görə, bu tarixi məlumatlar folklor nümunələri üzərində, yəni “Astiaq” və “Tomiris” rəvayətləri əsasında qurulmuşdur. Xüsusi qeyd edək: məhz sizinlə birlikdə varisi olduğumuz tarixi torpaqlarımızda ulu babalarımızın yaratdığı rəvayətlər üzərində qurulmuşdur. Erməni tarixinin atası kimi tanınan Moisey Xorenasi min il ötəndən sonra V əsrdə özünün “Erməni tarix”ində elə həmin hadisələri başqa məna verməklə təsvir edir və bunları hər şeydən əvvəl, erməni xalqının həyatında tarixi mərhələ və onun qonşu xalq- lara qarşı qəhrəmanlıq qarşıdurması kimi təqdim edir. Süjet oxşarlı- ğını və orijinaldan plagiata yaxın forma mənimsənilməsini bir kənara qoysaq, onda şərh olunan materialın yeni mahiyyəti üzə çıxacaqdır: guya söhbət Ermənistan tarixində baş vermiş hadisələrdən gedir. Beləliklə, Astiaq haqqında süjet uydurulmuş hadisələrlə “tamam- lanır” və erməni obrazları ilə təhrif edilir. Əjdaha ilə (Astiaqla) ya- naşı, buraya erməni çarı Tiqran və onun bacısı da “daxil edilmişdir”. Herodotun ilk personajlarına xas olan gözəl keyfiyyətlər orijinalın əsas qəhrəmanlarının əksinə olaraq başqalarına verilir. Tomiris haq- qında əfsanəyə münasibətdə də təxminən belə bir saxtakarlıq həyata keçirilir. Burada da türkdilli massagetlər başqa etnosla əvəz edilir, çar Kir isə erməni çarı Artaşeslə “dəyişdirilir” və s. Nəticədə “Astiaq” əfsanəsi erməniləşdirilmiş variantla saxtalaşdı- rılır və mövcud olmayan “Tiqran və Əjdaha” adlı əfsanə yaradılır. Elə bu cür də “Tomiris” əfsanəsi “Artaşes və Satenik” əfsanəsi ilə də- yişdirilir və bununla məşhur “Tomiris” tarixi adı unudulmağa məruz qalır və Ermənistanın hərbi gücü şişirdilir, ən başlıcası isə yalan və təhrif yolu ilə mövcud olmayan əfsanələr “yaradılır”. Öz tarixi saxta- Yüklə 4,58 Kb. Dostları ilə paylaş:
|