Microsoft Word kitab-end-perenos
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
14 inkişaf zonasında proqnozlaşdırılmışdır. Başqa sözlə, məktəbli tərəfindən mənimsənilmiş təhsil o zaman keyfiyyətli qəbul edilir ki, onun nəticələri müəyyən edilmiş məqsədə və şagirdin proq- nozlaşdırılmış inkişaf səviyyəsinə uyğun olsun. Bu, zaman o da unudulmamalıdır ki, təhsilin nəticələri mütləq özündə nəticənin necə, hansı yollarla, nələrin bahasına əldə edilməsini cəmləş- dirməlidir. Yəqin ki, burada söz neqativ halların aradan qaldırıl- masından gedir. Başqa sözlə, nəyinsə bahasına başa gələn keyfiyyətdən yox, məhz optimal nəticələrdən bəhs olunmalıdır. Məktəbdə təhsil prosesi qarşısında duran məqsədlərdən ən mühümü və mürəkkəbi təhsildə keyfiyyətə nail olmaqdır. Bu məsələ ən az öyrənilmiş məsələdir. Məktəbdə bu problemi həll etmək üçün məktəb direktorları təhsil məqsədlərinin müəyyənləş- məsində obyektiv və subyektiv çətinlikləri görməyi, təhlil etməyi bacarmalıdırlar. Onların bəzilərini açıqlamaq yerinə düşər: 1. Diqqəti daha çox cəlb edən əsaslandırılmış mühüm təhsil məqsədlərindən biri keyfiyyətin əldə edilməsi üsuludur. Bu situasiya məktəb rəhbərlərindən tələb edir ki, rəhbərliyin bu məsələdə şəxsi mövqeyi müəyyənləşdirilsin, elmdə bəlli olan və ölkənin qabaqcıl məktəblərinin və xarici təcrübənin nəticələri öy- rənilsin, təhsil qarşısında duran sosial sifariş və nəhayət, müəllim və şagirdlərin imkan və tələbatları nəzərə alınsın. 2. Digər bir çətinlik dəqiqliyin əldə edilməsi, diaqnozun müəyyənləşdirilməsidir. Çox vaxt böyük əhəmiyyəti olmayan məqsədlər ölçüyə daha asan yatır, nəinki əsas məqsəd, daha doğru- su, təhsilin keyfiyyəti. Məktəb rəhbərlərinin müəyyənləşdirilmiş məqsədlərə, məqsədin qoyuluşuna, onun keyfiyyətinin diaqnozlaşdırılmasına, əldə olunmuş təhsil nəticələrinin qiymətlən- dirilməsinə və s. münasibəti aydınlaşdırılmalıdır. 3. Təhsil prosesində məqsədin müəyyənləşdirilməsinin subyekti ilə bağlı daha bir problem diqqəti cəlb edir. Ənənəvi məktəb təhsili üçün təbii bir hаl adətən müəllimin mərkəzi şəхsiyyət kimi qəbul edilməsidir. Onun qarşısında dövlət proqramlarının, standartların, xüsusən Azərbaycan təhsil sistemi üçün yeni olan milli və fənn kurikulumlarının tələbləri, hansısa daha bir sıra məq- sədləri (məsələn, şəxsiyyətin hərtərəfli harmonik 15 inkişafı və s.) nəzərə alıb-almaması, onları həyata keçirib- keçirməməsi də durur. Belə olduqda şagirdlər onlarla müzakirə edilməməsinə baxmayaraq, bu məqsədləri ya qəbul etməli, kor-ko- ranə onlara əməl etməlidirlər, ya da istər-istəməz bu müzakirələrdə passiv şəkildə iştirak etməlidirlər. Ancaq düşünmək lazımdır ki, belə münasibət təhsilə, onun humanizm dəyərlərinə, təhsil pro- sesində subyekt-subyekt münasibətləri ideyalarına uyğun gəlirmi? Bəs şəxsiyyətə istiqamətlənmiş təhsil harada qaldı? Buna görə də məktəbdə şagirdlərin bütün fəaliyyət növləri üçün hərtərəfli məqsədlər müəyyənləşdirilməlidir. Bu suallara hər bir müasir mək- təb rəhbəri cavab axtarmalıdır. Məktəbdə qarşıya qoyulan hər bir konkret təhsil məqsədinin müəyyənləşdirilməsi uzun və əzablı bir yol keçir. Onu asanlaşdırmaq məqsədilə lazım olan istənilən nəticəni əldə etmək məktəbdaxili idarəetmə subyektlərinin vəzifə borcudur. Ona görə də təhsil məqsədlərini müəyyənləşdirdikdə aşağıdakı məsləhətləri nəzərə almaq yerinə düşər: 1. Məqsədin qoyuluşunda problem və tələbatlar təhlil еdilməli, digər tərəfdən isə imkan və vasitələr nəzərə alınmalıdır; 2. Məqsəd aktual olmalı, əsas problemlərin həllinə yönəldilməlidir; 3. Məqsəd mürəkkəb olsa da, real, yəni, məktəblinin yaxın inkişaf məkanında olmalıdır; 4. Məqsədlər konkret olmalıdır ki, onların yerinə yetirilib- yetirilmədiyini müəyyənləşdirmək mümkün olsun (Əlbəttə, bu zaman onun yerinə yetirilmə müddəti düzgün müəyyənləş- dirilməlidir); 5. Məqsəd stimullaşdırıcı, motivləşdirici, maraqlandırıcı xarakter daşımalıdır; 6. Məqsəd son nəticədə təhsilin vəzifələrinə uyğun ol- malıdır; 7. Əlaqəli fəaliyyətin məqsədləri onu həyata keçirənlərin hamısına aydın olmalı, onlar tərəfindən düşüncəli şəkildə qəbul edilməlidir. Bu, tələb edir ki, müəyyənləşmiş məqsədlər kollektiv şəkildə hazırlansın və razılaşdırılsın; 8. Xüsusi xarakter daşıyan konkret məqsədlər böyük və 16 uzunmüddətli vəzifələrə tabe edilməlidir; 9. Məqsədlərin kompleks şəkildə formalaşdırılması arzu olunur, eyni zamanda başlıca prioritet məqsəd və vəzifələr müəyyənləşdikdə şagirdlərin xüsusiyyətləri nəzərə alınmalıdır; 10. Məqsədlər aydın, açıq olmalı, lazım olduqda onları korrektə etmək mümkün olmalıdır. Bu tələblər ümumi xarakter daşıyır. Təhsil prosesinin məzmun baxımından, planlaşdırmada müəyyən edilmiş məqsədlərin məzmununa aidliyi yoxdur. Buna baxmayaraq, bu məzmunun seçimi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Planlaşdırmada, xüsusən məqsədlərin planlaşdırılmasında prinsipial məsələlərin məqsədlərinin müəyyənləşdirilməsində tələbatın balansı dəqiqləşdirilməlidir. “Nəticə nədən ibarət olma- lıdır? Texniki baxımdan məqsəd necə formalaşdırılmalıdır?“ sualla- rının cavabları dəqiq müəyyənləşdirilməlidir. İnsanın formalaşması, təhsilin, şəxsiyyətin tamlığı, o cümlədən, ümumiyyətlə təhsilin arzu olunan başlıca məqsədinin nədən ibarət olması nəzərə alınmalıdır. Oxucular unutmamalıdırlаr ki, müəllif heç də məktəb rəh- bərlərinə bəzi müəlliflər kimi məktəbin hamı üçün eyni olan məqsədlərini və хüsusən uzunmüddətli məqsədlərini müəyyən- ləşdirib plan məsləhət bilməyə hazırlaşmır. Bu, əlbəttə, düzgün olmazdı. Bunu nəzərə alaraq məsləhət bilərdik ki, məktəb rəhbərləri başlıca təhsil məqsədləri haqqında müxtəlif xarakterli elmi məktəblərin (o cümlədən, Avropa ölkələrinin) məsləhətlərini nəzərdən keçirərək təklif olunan variantlardan onların məktəblərinə daha yaxın və onların öz imkanlarına uyğun olanlarından istifadə etsinlər. Unutmaq olmaz ki, bu münasibətlərin hamısının kökündə insanın təbiəti, onun təhsili haqqında psixoloji-pedaqoji elmi təsəvvürlər durur. Respublikamızın bir çox regionlarının məktəb təcrübəsinin təhlili göstərir ki, təhsilin əsas məqsədi və vəzifələri, təlim-tərbiyə prosesinin funksiyaları aşağıdakı istiqamətlər çərçivəsində formalaşdırılır: - koqnitiv, dərkolunma funksiyası; bunun nəticəsi kimi biliklər sistemi, fənn üzrə bacarıq və vərdişlər, təlim-dərketmə Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|