40
Azərbaycanın rayonlarında eroziyaya uğramış
torpaqların sahəsi
Cədvəl 2
Sıra
№ si
İqtisadi rayon
Ümumi
ərazisi,
min/ha
Eroziyaya
uğramış ərazi,
min/ha
%-lə
1 Abşeron 323.13
87
26.9
2 Quba-Xaçmaz 804.85
510.4 63.4
3
Şirvan 879.38
305
34.7
4
Şəki-Zaqatala 1041.4 497 47.7
5 Gəncə-Qazax 1246.8 788 63
6 Mil-Qarabağ 284.9 29.5
10.3
7 Muğan-Salyan 171.6 63.8 37
8 Lənkəran 636.3
204.2
32
9 Arazboyu
316.6
206.5 65
10 Yuxarı Qarabağ 497.9
279.8 56
11 Qubadlı-
Kəlbəcər
370.5 312.2
84.2
12 Naxçıvan 536.3
401.6
75
Cəmi 8641.7
3685
42.5
Bunlar Milli Proqramın əsas
komponentləri kimi qiymət-
ləndirilməlidir:
1. Tərkibində 0.5-1.0% suda həll olan duzlar olan və 1 metr
dərinliyə qədər şorlaşmış torpaq sahələri (1190.7 min ha.)
2. Suvarma əkinçiliyi zonalarında şorlaşan torpaqlar (500
min ha.)
3. Takır və şorakətllər (355 min ha.)
4. Qumluqlar (145.6 min ha.)
5. Daşlı-çınqıllı çay vadiləri (59 min ha.)
6. Çılpaqlaşan qaya torpaqları (159 min ha.)
7. Yer səthinə çıxan gilli şorlaşan qrunt sahələri (47.7 min
ha)
41
8. Texnogen pozulmuş ərazilər (25 min ha.)
9. Neftlə çirklənən torpaqlar (30 min ha.)
10. Eroziyaya məruz qalan ərazilər (3685.2 min ha.)
11. Zəhərli kimyəvi maddələrlə çirklənmiş torpaqlar (1050
min ha.)
12. Dəmyə ərazilərin şorlaşan torpaqları (1200 min ha.)
13. Sürüşmələrə məruz qalan yamaclar (40 min ha.)
14. Selə məruz qalan ərazilər (30 min ha.)
15. Xəzər dənizinin suları tərəfindən zəbt olunan sahələr
(1500 min ha.)
16. Subasma nəticəsində çirklənən torpaqlar (500 min ha.)
17. Kanal suları vasitəsilə çirklənən torpaqlar (200 min ha.)
18. Palçıq vulkanlarının çirkləndirdiyi sahələr (20 min ha.)
19. Uçqunlara məruz qalan ərazi torpaqları (10 min ha.)
20. Abraziyaya məruz qalan sahələrin torpaqları (400min ha.)
21. Bataqlaşmış torpaqlar (50 min ha.)
22. Ermənistanın işğal etdiyi ərazidə:
23. Kənd təsərrüfatına yararlı torpaqlar (1200 min ha.)
24. Həyətyanı sahələr (15 min ha.)
25. Meşə əraziləri (məhv edilmiş)- 260 min ha.
26. Qoruqlar (20 min ha.)
Bu siyahıya sənaye,
mədəni-məişət, səhiyyə obyektləri
tərəfindən çirkləndirilən və mədən işləri (qızıl, civə, mis,
mərmər və s.) nəticəsində çirklənən torpaqlar daxil edilməmiş-
dir. Torpaqların deqradasiyasını dayandırmaq
və nəticələrini
aradan qaldırılması üçün görüləcək işlərə təxmini hesabla-
malara görə 1.0-1.5 mld. manat
həcmdə maliyyə vəsaiti
tələb
olunur. Aşağıda isə bu xərclər manatın 1996-cı ildəki kursuna
görə hesablanmışdır:
1. 2055 min ha sahədə meliorasiya işlərinin aparılması üçün
6000-10000 mln manat;
2. 1020 min ha sahədə yuma işlərinin aparılması üçün
500-
600 mln manat;
42
3. 2000 min ha ərazidə yeni suvarılan torpaqların
istifadəyə
verilməsi üçün
18000 mln. manat;
4. Mövcud suvarma kanallarının faydalı iş əmsalını artırmaq
üçün (50 min km uzunluğunda)-
13000 mln. manat;
5. 12200 min ha ərazidə su təminatını yaratmaq üçün
suvarma kanallarının yenidən qurulması
və
rekonstruksiyası üçün
40.000-50.000 mln. manat ;
6. 700 min ha sahədə əsaslı planlaşdırma işlərinin görülməsi
–
500 mln. manat;
7. 400 min ha otlaq sahələrindən su çıxarılması -
111 mln.
manat;
8. Texnogen pozulmuş torpaqların rekultivasiyasına-
150000
mln. manat ;
9. 1250 min ha ərazidə qoruyucu meşə zolaqlarının
salınmasına –
3120000 mln. manat ;
10. 125 min ha ərazidə tarlaqoruyucu meşə zolaqlarının
salınmasına-
3120000 mln. manat ;
11. 105 min ha ərazidə maili yamacların tarazlaşdırılmasına –
31.500 mln. manat;
12. 30 min ha ərazidə maili yamacların meşələşdirilməsinə -
3000 mln. manat ;
13. 250 min ha ərazidə yarğanların və qumluqların
bərkidilməsinə -
62500 mln. manat ;
14. 260 min ha ərazidə meşələrin bərpasına –
1300000 mln
manat ;
15. 400 km məsafədə eroziyaya qarşı xüsusi qurğuların
inşasına –
50000 mln. manat ;
16. 10 ədəd tullantı emal
edən zavodun tikilməsinə - 500000
mln. manat;
17. 10 ədəd zəhərli maddələrin “basdırılması” üçün xüsusi
sahələrin inşasına –
25000 mln. manat ;
18. 250 km məsafədə abraziyaya qarşı qurğuların inşasına –
1250 mln. manat;