Microsoft Word kitabA5 Amin son doc

 
40
Azərbaycanın rayonlarında eroziyaya uğramış 
torpaqların sahəsi 
Cədvəl 2 
Sıra 
№ si 
İqtisadi rayon 
Ümumi 
ərazisi, 
min/ha 
Eroziyaya 
uğramış ərazi, 
min/ha 
%-lə 
1 Abşeron 323.13 
87 
26.9 
2 Quba-Xaçmaz  804.85 
510.4  63.4 
3 
Şirvan 879.38 
305 
34.7 
4 
Şəki-Zaqatala 1041.4  497  47.7 
5 Gəncə-Qazax 1246.8  788  63 
6 Mil-Qarabağ 284.9  29.5 
10.3 
7 Muğan-Salyan 171.6  63.8  37 
8 Lənkəran 636.3 
204.2 
32 
9 Arazboyu 
316.6 
206.5  65 
10 Yuxarı Qarabağ 497.9 
279.8  56 
11 Qubadlı-
Kəlbəcər 
370.5 312.2 
84.2 
12 Naxçıvan 536.3 
401.6 
75 
 
Cəmi 8641.7 
3685 
42.5 
 
Bunlar Milli Proqramın əsas komponentləri kimi qiymət-
ləndirilməlidir: 
1.  Tərkibində 0.5-1.0% suda həll olan duzlar olan və 1 metr 
dərinliyə qədər şorlaşmış torpaq sahələri (1190.7 min ha.) 
2.  Suvarma  əkinçiliyi zonalarında  şorlaşan torpaqlar (500 
min ha.) 
3.  Takır və şorakətllər (355 min ha.) 
4.  Qumluqlar (145.6 min ha.) 
5.  Daşlı-çınqıllı çay vadiləri (59 min ha.) 
6.  Çılpaqlaşan qaya torpaqları (159 min ha.) 
7.  Yer səthinə  çıxan gilli şorlaşan qrunt sahələri (47.7 min 
ha) 

---

 
41
8.  Texnogen pozulmuş ərazilər (25 min ha.) 
9.  Neftlə çirklənən torpaqlar (30 min ha.) 
10. Eroziyaya məruz qalan ərazilər (3685.2 min ha.) 
11. Zəhərli kimyəvi maddələrlə çirklənmiş torpaqlar (1050 
min ha.) 
12. Dəmyə ərazilərin şorlaşan torpaqları (1200 min ha.) 
13. Sürüşmələrə məruz qalan yamaclar (40 min ha.) 
14. Selə məruz qalan ərazilər (30 min ha.) 
15. Xəzər dənizinin suları  tərəfindən zəbt olunan sahələr 
(1500 min ha.) 
16. Subasma nəticəsində çirklənən torpaqlar (500 min ha.) 
17. Kanal suları vasitəsilə çirklənən torpaqlar (200 min ha.) 
18. Palçıq vulkanlarının çirkləndirdiyi sahələr (20 min ha.) 
19. Uçqunlara məruz qalan ərazi torpaqları (10 min ha.) 
20. Abraziyaya məruz qalan sahələrin torpaqları (400min ha.) 
21. Bataqlaşmış torpaqlar (50 min ha.) 
22. Ermənistanın işğal etdiyi ərazidə: 
23. Kənd təsərrüfatına yararlı torpaqlar (1200 min ha.) 
24. Həyətyanı sahələr (15 min ha.) 
25. Meşə əraziləri (məhv edilmiş)- 260 min ha. 
26. Qoruqlar (20 min ha.) 
Bu siyahıya sənaye, mədəni-məişət, səhiyyə obyektləri 
tərəfindən çirkləndirilən və  mədən işləri (qızıl, civə, mis, 
mərmər və s.) nəticəsində çirklənən torpaqlar daxil edilməmiş-
dir. Torpaqların deqradasiyasını dayandırmaq və  nəticələrini 
aradan qaldırılması üçün görüləcək işlərə  təxmini hesabla-
malara görə 1.0-1.5 mld. manat həcmdə maliyyə vəsaiti  tələb 
olunur. Aşağıda isə bu xərclər manatın 1996-cı ildəki kursuna 
görə hesablanmışdır:   
1.  2055 min ha sahədə meliorasiya işlərinin aparılması üçün 
6000-10000 mln manat; 
2.  1020 min ha sahədə yuma işlərinin aparılması üçün 500-
600 mln manat; 

---

 
42
3.  2000 min ha ərazidə yeni suvarılan torpaqların istifadəyə 
verilməsi üçün 18000 mln. manat; 
4.  Mövcud suvarma kanallarının faydalı iş əmsalını artırmaq 
üçün (50 min km uzunluğunda)- 13000 mln. manat; 
5.  12200 min ha ərazidə su təminatını yaratmaq üçün 
suvarma kanallarının yenidən qurulması 
və 
rekonstruksiyası üçün 40.000-50.000 mln. manat ; 
6.  700 min ha sahədə əsaslı planlaşdırma işlərinin görülməsi 
– 500 mln.  manat; 
7.  400 min ha otlaq sahələrindən su çıxarılması  -111 mln. 
manat; 
8.  Texnogen pozulmuş torpaqların rekultivasiyasına-150000 
mln. manat ; 
9.  1250 min ha ərazidə qoruyucu meşə zolaqlarının 
salınmasına – 3120000 mln.  manat ;  
10. 125 min ha ərazidə tarlaqoruyucu meşə zolaqlarının 
salınmasına-3120000 mln. manat ; 
11. 105 min ha ərazidə maili yamacların tarazlaşdırılmasına – 
31.500 mln. manat; 
12. 30 min ha ərazidə maili yamacların meşələşdirilməsinə - 
3000 mln. manat ; 
13. 250 min ha ərazidə yarğanların və qumluqların 
bərkidilməsinə - 62500 mln.  manat ; 
14. 260 min ha ərazidə meşələrin bərpasına – 1300000 mln 
manat ; 
15. 400 km məsafədə eroziyaya qarşı xüsusi qurğuların 
inşasına – 50000 mln. manat ; 
16. 10 ədəd tullantı emal edən zavodun tikilməsinə - 500000 
mln. manat; 
17. 10  ədəd zəhərli maddələrin “basdırılması” üçün xüsusi 
sahələrin inşasına – 25000 mln.  manat ; 
18. 250 km məsafədə abraziyaya qarşı qurğuların inşasına – 
1250 mln.  manat; 

---

 
43
19. Deqradasiyaya məruz qalmış torpaqların 
inventarlaşdırılmasına -250000 mln. manat; 
20. Torpaq monitorinqi sistemini təşkil etmək üçün – 25000 
mln. manat; 
21. Elmi tədqiqatların aparılması üçün – 250000 mln.  manat; 
Torpaqların deqradasiyasına qarşı mübarizə üçün tələb 
olunan bütün xərclər  1996-cı ildə manatın kursuna görə 5440 
mlrd. manat, manatın 2007-ci ildəki kursuna görə isə 1.0 
milyarddan çox maliyyə vəsaiti təşkil edir.  
 

---