Microsoft Word Özel eğİTİM 02. doc

ASPERGER SENDROMLU VE YÜKSEK İŞLEVLİ OTİSTİK ÇOCUKLARIN EĞİTİMDEN 

YARARLANMA DÜZEYLERİ 

 

ÖZEL EĞİTİM DERGİSİ

 

29

ile değerlendirilen taklit, algı, ince motor, kaba 

motor, el-göz koordinasyonu, bilişsel ve sözel 

olmak üzere yedi gelişimsel; dil, ilişki ve 

duygulanım, oyun ve materyallere ilgi, duyusal 

tepkilerden oluşan dört davranışsal alanda program 

sonrasında olumlu yönde farklılaşma olup olmadığı 

araştırılacaktır. 

TEACCH eğitim felsefesine uygun olarak 

ailelerin eğitimde yardımcı-terapist gibi çalışmasını 

sağlamak (Mesibov & Schopler, 1983) amacıyla, 

gönüllü olan anne-babalara araştırmacı tarafından 

aile eğitim programı uygulanmıştır. Çalışmanın bir 

diğer amacı, anne-babası bu aile eğitim programına 

katılan çocuklarla, katılmayan çocuklar arasında 

eğitimden yararlanma düzeyi açısından faklılık olup 

olmadığını incelemektir.  

Yöntem 

Araştırmanın modeli 

Bu çalışma, Asperger sendromlu ve yüksek 

işlevli otistik 28 çocuğun TEACCH ve HANEN 

programlarından yararlanılarak hazırlanan ve 

uygulanan eğitim programının yararını, tüm gelişim 

alanlarında giriş becerileri (eğitime başlama düzeyi) 

ile eğitim süresi sonundaki çıkış becerileri 

arasındaki farkı inceleyerek belirlemeye çalışan 

boylamsal bir çalışmadır. Araştırmaya dahil edilen 

çocuklardan ikisinin 5 yıllık eğitim süreci sonunda 

özel eğitim desteği almadan kaynaştırma eğitimine 

devam etmesine karar verilmiştir. Bu nedenle 

boylamsal çalışma beşinci yılın sonunda 

bitirilmiştir. Araştırma grubunu oluşturan 

çocukların 7 gelişimsel ve 4 davranışsal alandaki 

beceri düzeyleri eğitime başlamadan önce ve eğitim 

sonunda karşılaştırılmıştır

. 

Diğer yandan, aileleri 

aile eğitim programına katılan ve katılmayan 

çocukların PEP-R ile elde edilen gelişimsel ve 

davranışsal alan puanları yarı deneysel bir ön test-

son test deseni ile incelenmiştir.

 

Araştırmada, PEP-R ile elde edilen beceri 

puanının eğitim programı öncesi veya sonrasında 

alınmış olması ile çocuğun ailesinin aile 

eğitiminden yararlanmış veya yararlanmamış 

olması bağımsız değişkenler; PEP-R ile elde edilen 

gelişimsel ve davranışsal alan puanları bağımlı 

değişkenlerdir.  

 

Çalışma Grubu 

Çalışma grubu, İzmir ili’nde üniversite 

hastanelerinin çocuk psikiyatrisi kliniklerinde 

yüksek işlevli otizm tanısı almış 22 çocuk ve 

Asperger sendromu tanısı almış 6 çocuk olmak 

üzere toplam 28 çocuktan oluşmaktadır. Çocukların 

6’sı (%21,4) kız, 22’si (%78,6) erkektir, yaşları 20 

ay ile 48 ay arasında değişmekte olup, ortalaması 

28.75’tir (ss  13.27). Çocukların hepsi, araştırmanın 

yürütüldüğü aynı özel eğitim merkezinde eğitim 

almaktadır. Araştırma grubunu oluşturan 

çocuklardan 26’sı kaynaştırma eğitiminden 

yararlanarak 7 yaşında ilköğretime başlamış, 4’ü 

özel, 22’ si devlet okuluna, 2’si ise özel eğitim 

ilköğretim okuluna devam etmektedir.  

Araştırmacı tarafından yürütülecek olan aile 

eğitim programına bazı anne-babalar katılmak 

istememişlerdir.  Bu nedenle 28 çocuğun eğitim 

sürecinin değerlendirilmesinin yanısıra   aile eğitim 

programına gönüllü olarak katılan 17 anne-baba 

deney, aile eğitim programına katılmak istemeyen 

11 anne-baba kontrol grubunu oluşturmuştur.  

Deney grubunun 11’i anne, 6’sı babadır. Annelerin 

yaş ortalaması 31.96, babaların yaş ortalaması, 

37.50’ dir. Annelerin 2’si ilkokul, 4’ü lise, 5’i 

üniversite mezunu, babaların 2’ si lise 4’ü 

üniversite mezunudur. Kontrol grubu 7 anne, 4 

babadan oluşmuştur. Annelerin yaş ortalaması 

32.25, (ss 12.56), babaların yaş ortalaması 37.87’dir 

(13.16). Annelerin 3’ü üniversite, 2’si lise biri 

ortaokul mezunu; babaların, 3’ü üniversite, biri lise 

mezunudur. 

Veri Toplama Aracı 

Eğitim programından yararlanma düzeyini 

belirlemek amacıyla, Psiko-Eğitimsel Profil Revize 

Formu (1990) (Psycho-Educational Profile-Revised 

PEP-R) kullanılmıştır.  

Psiko-Eğitimsel Profil (PEP-R)  

Schopler ve arkadaşları (1990), zeka 

testlerinin, zaman sınırı olması, dili anlama ve 

kullanma düzeyine bağlı olma ve sabit 

yönergelerinin olması gibi standardize edilmiş 

özellikleri nedeniyle, otistik çocukların zeka 

düzeylerinin daha düşük değerlendirilmesine neden 

---

ALEV GİRLİ 

2007, 8 (2)

 

30

olduğunu gözlemlemişlerdir. Bunun yanı  sıra zeka 

testlerinden elde edilen zeka bölümü  puanlarının 

otistik çocukların özel eğitim gereksinimini 

planlamada sınırlı bir değere sahip olduğu 

bilinmektedir. Bu nedenle otistik çocukların 

performansının ortaya çıkmasını kolaylaştıran ve 

bireysel eğitim programı hazırlamaya olanak 

sağlayacak bir araç olarak Psycho-Educational 

Profile- PEP (1979) geliştirilmiştir, PEP-R, PEP’in 

1990 yılında yeniden düzenlenmiş versiyonudur 

(Schopler, Reichler, Bashford, Lansing & Marcus, 

1990). 

PEP-R, 6 ay ile 7 yaş arası otistik ve benzer 

iletişim güçlüğü olan çocukların değerlendirilmesi 

ve bireysel eğitim programlarının oluşturulması 

amacıyla geliştirilmiştir. Gelişimi gecikmiş 

çocuklarda 12 yaşına kadar kullanılmaktadır. 

Gelişimsel alan ve davranışsal alan olmak üzere iki 

boyuttan oluşmaktadır.  Gelişimsel alan, 16 taklit, 

13 algı, 16 ince motor, 18 kaba motor, , 15 el-göz 

koordinasyonu, 26 bilişsel performans, 27 bilişsel-

sözel olmak üzere yedi alt alanda 131 maddeden 

oluşmaktadır.  Davranışsal alan, çocukların otistik 

davranışlarının yoğunlaştığı alanları dört alt alanda, 

12 ilişki ve duygulanım, 8 oyun ve materyallere 

ilgi, 12 duyusal tepkiler ve 11 dil olmak üzere 

toplam 43 madde ile değerlendirme olanağı 

sağlamaktadır. PEP-R toplam 11 alt boyutta 174 

maddeden oluşmaktadır (Schopler ve ark., 1990). 

Gelişimsel Maddelerin Uygulanması ve 

Puanlanması 

Maddeler gelişimsel olarak düzenlenmiştir.

 

Uygulama sırası esnektir ve zaman sınırlaması 

yoktur. Beceriler kolaydan zora doğru sıralanmış 

olmasına rağmen uygulayıcı çocuğun ilgisini 

dikkate alarak uygun bulduğu bir maddeden 

başlayabilir. Çocuğun ilgisi ve dikkati dağıldığında 

uygulamaya ara verilebilmekte veya daha kolay 

başka bir maddeyle devam edebilmektedir. 

Gelişimsel ölçekteki maddelerin tümü test 

uygulaması 

sırasında veya hemen sonra 

puanlanmaktadır. Gelişimsel maddelerin 

değerlendirmesi “Geçti ”, ”Orta”, “Kaldı” olmak 

üzere üç düzeyde yapılmaktadır. Her maddenin 

değerlendirme ölçütleri test kitapçığında ayrıntılı 

bir biçimde belirtilmektedir. Her alanda “Geçti” 

alınan madde sayısı toplamı o alandaki gelişimsel 

puanı olmaktadır. Yedi gelişim alanındaki toplam 

“Geçti” sayısı ise, toplam gelişimsel puanı 

vermektedir (Schopler ve ark., 1990).  

Davranışsal Maddelerin Uygulanması ve 

Puanlanması 

Bu maddelerin puanlaması, test sürecinin 

yapılandırılmış ve yapılandırılmamış  kısımlarında 

materyal kullanımı ya da serbest oyun sırasında 

çocuğun verdiği tepkiler, örneğin alışılmadık ilgi 

alanları, farklı duygu ifadeleri, yetişkinin 

duygularının farkında olup olmadığı gibi davranış 

farklılıkları gözlemlenerek değerlendirilmektedir. 

Bu maddelerin değerlendirmesi "Uygun", "Orta", 

"Ağır"  olmak üzere üç

 

düzeyde yapılmaktadır. 

Puanlama ölçütleri test kitapçığında ayrıntılı bir 

biçimde açıklanmıştır (Schopler ve ark., 1990). 

Gelişimsel ve Davranışsal Alan Profillerini 

Oluşturma 

Gelişimsel ve davranışsal boyuttan alınan 

puanlar, her alt alan için ayrı ayrı toplanarak "puan 

özet tablosuna" geçirilmekte ve toplam puanlar test 

kitapçığında belirlenmiş bir yöntemle işaretlenerek 

gelişimsel profil ve davranışsal profil 

oluşturulmaktadır. Gelişimsel profil, çocuğun her 

gelişim alanında yaş düzeyini, davranışsal profil de 

çocuğun otistik davranışlarının yoğunlaştığı alanları 

göstermektedir (Schopler ve ark., 1990). Ölçeğin 

uygulamasında zaman sınırı yoktur, çocuğun 

dikkatinin dağılması, uyaran davranışlarının artması 

gibi durumlarda ara verilmektedir. Bu nedenle test 

30-40  dakikada tamamlanabildiği gibi ara verilerek 

birkaç saatte de tamamlanabilmektedir (Schopler ve 

ark., 1990). 

Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları 

PEP-R'ın güvenirliği test-tekrar test ve 

puanlayıcılar arası güvenirlik olmak üzere iki 

yöntemle incelenmiştir. Gelişimsel alanın test tekrar 

test güvenirlik

 

katsayısı 0.92 olarak bulunmuştur. 

Puanlayıcılar arası güvenirlik çalışmasında 

değerlendirenler arasındaki ölçüm farkları (F 

(6,24=5,30 p > .01) anlamlı bulunmamıştır 

(Schopler ve ark. 1990). Amerika dışında 

İspanyolca, İtalyanca, Çince, Yunanca, İsveççe gibi 

pek çok dile çevrilmiş olan PEP ve PEP-R'ın 

güvenirlik çalışmalarında yüksek değerler elde 

---