Microsoft Word Sahin Fazil. Yaponiya Sefernamesi doc

  Йапонийа сяфярнамяси 
 
 
37 
Quluzadə  diplom  işi  yazdı  və  onu  müvəffəqiyyətlə 
müdafiə  etdi.  Rəşad  hələ  tələbə  ikən  Tokioda  çap  olunan 
«Yapon  dili  və  mədəniyyəti  sahəsində  xarici  ölkə 
tələbələrinin  tədqiqatları»  jurnalında  (Tokio  Xarici  Dillər 
Universitetinin  Tədqiqatlar  jurnalı,  Tokio,  2005)  «Şahin 
Fazilin  haykularını  Azərbaycan    haykusu  adlandırmaq 
olarmı?»  adlı  elmi  məqalə  ilə  çıxış  edərək,  mövzu  üzrə 
verdiyi  suala  «hə»  cavabını  bildirdi.  Məqalənin  bə’zi 
yerlərindən hissələr: 
«Azərbaycanda  hayku  deyilən  bir  janr  yox  idi, 
azərbaycanlıların hayku haqqında olan mə’lumatları yalnız 
rus  dilinə  tərcümə  edilmiş  yapon  haykuları  vasitəsi  ilə 
idi... 
...Azəri  haykularında  da,  digər  xarici  ölkələrin 
haykuları  kimi,  yapon  haykularının  5+7+5  heca  sayı 
qanununa  riayət  olunmur.  Bu,  məhz  o  səbəbdəndir  ki, 
yapon  dilinin  heca  quruluşu  ilə  Azərbaycan  dilinin  heca 
quruluşu  çox  fərqlənir.  Lakin,  misralardakı  hecaların 
ümumi sayı yapon haykularında olduğu kimi 17-dir: 
 
Tək qalmışam. 
Evimə qonaq gəlib təklik 
Gəlin kimi. 
 
Burada  1-ci  misrada  4  heca,  ikinci  misrada  9,  3-cü 
misrada isə 4 heca var, ümumilikdə isə 17 hecadır... 
... Yapon haykularındakı «ya», «kana», «ker» və s.  
kimi ayırıcı hissəciklər azəri haykusunda olmasa da, onları 
əvəz edən, onların vəzifəsini yerinə yetirən (-), (.), (!), (,), 
(:), (...) kimi işarələr var. Məsələn: 
 
Şahin Fazil 
 
 
38 
Külək – 
Olmasa əsməz, əsməsə görünməz, 
Ey yaradan! 
 
Bahar... çiçək yağışı... 
Budaqlar 
Doğmağa hazırlaşır. 
 
Bu  haykulardakı  «-»,  «...»,  «!»  işarələri  yapon 
haykularındakı  ayırıcı  hissəciklərin  vəzifəsini  yerinə 
yetirir... 
...Azəri  haykularında  da  «mövsüm  sözləri»  kimi 
adlana biləcək sözlər var. Məsələn: 
 
Qar 
Yorğan kimi örtdü damı, 
Elə bildi ki, qızdırır. 
 
...  Şahin  Fazilin  haykularının  mövzuları  müxtəlif-
dir, böyük hissəsini «sevgi», «tənhalıq», «ölüm», «kədər» 
və «təbiət» mövzularında olan haykular tutur: 
 
Dərhal qaytaracağam sənə 
Mənə borc ver 
Öpüşünü. 
 

---

  Йапонийа сяфярнамяси 
 
 
39 
Özünü sıx mənə, 
Qoyma üşüsün. 
Divarda kölgəmiz. 
 
...Şair  insanlara  müraciət  mövzusunda  da  hayku 
yazmışdır: 
 
Ey adamlar, insan yaradın 
Dünyada çox azdır 
İnsan. 
 
Dünya  çirkli,  insanların  qəlbi  də  çirkli,  insan  deyə 
biləcəyimiz  adam  çox  az...  Məhz  şair  bu  hayku  ilə 
insanlara  müraciət  edərək  «İnsan  yaradın»  deyə  xahiş 
edir... 
Mənim 
bu 
mövzunu 
seçimdə 
məqsədim 
«Azərbaycan  şairi  olan  Şahin  Fazilin  haykularını  azəri 
haykusu  adlandırmaq  olarmı,  ya  yox»u  müəyyən  etmək 
idi... 
Mövzu  cəhətdən  ayırıcı  hissəcikləri  əvəz  edə 
biləcək 
işarələrin 
olması, 
bu 
haykuların 
«hayku 
standartları»na  cavab  verdiyini  sübut  edir.  Lakin,  forma 
cəhətdən  yapon  haykuları  deyil…  və  5+7+5  ardıcıllığı 
gözlənilməsə  də,  ümumilikdə  17  heca  var.  Buna  görə  də, 
Şahin  Fazilin  haykularını  xaricilərin  haykuları  kimi 
adlandırmaq olar» (Bax: Göst. jurnal, səh.149). 
Günlər bir-birini əvəz etdikcə mənim Tokioya uçuş 
vaxtımın gəlib çatması azalır. 
Bir gün akademik Bəkir Nəbiyevin direktor olduğu 
AMEA  Nizami  Gəncəvi  adına  Ədəbiyyat  İnstitutuna 
getdim. Bilirdim ki, bu möhtərəm alim, ruhən mənə yaxın 
Şahin Fazil 
 
 
40 
insan  vaxtı  ilə  Yaponiyada  olmuş  və  «Yaponiyada 
gördüklərim»  adlı  məqalə  yazmışdır.  O,  məqaləsinin  bir 
nüsxəsini mənə  verdi. «İstifadə edəcəyəm» dedim. Dərhal 
cavab  verdi:  «Alimlərin,  yazıçıların,  ümumiyyətlə  bütün 
yaradıcı insanların yazdıqları hökmən nəyəsə  yaramalıdır. 
Sənin yaradıcı istifadəni gözləyirəm». 
Kitabşünas  dostum,  tarix  üzrə  fəlsəfə  doktoru 
İmaməddin 
Zəkiyev 
mənim 
tezliklə 
Yaponiyaya 
gedəcəyimi  bilib  öz  köməyini  əsirgəmədi.  Yəni,  Yasif 
Nəsirlinin  Yaponiyadan  aldığı  təəssüratı  özündə  əks 
etdirən 
«Günəşlə 
görüş», 
həmçinin 
Vsevalod 
Ovçinnikovun  «Sakura  budağı»  kitablarını  mənə  gətirdi. 
Bacım  Naibədən  isə  Həsən  Seyidbəylinin  «On  beş  gün 
Yaponiyada»  (Bakı,  1966)  kitabını  götürdüm.  SSRİ 
Elmlər  Akademiyası  Şərqşünaslıq  İnstitutunun  1990-cı 
ildə çap etdiyi «Yaponiyada imperator kultu (Miflər, tarix, 
doktrinalar, 
siyasət)» 
və 
V.A. 
Pronnikov 
və 
İ.D.Ladanovun  «Yaponlar»  kitabının  1996-cı  ildə  çapdan 
çıxmış 3-cü nəşri də işimə yaradı  və Yaponiya xüsusunda 
mütaliəmə  başladım.  E’tiraf  etməliyəm  ki,  bu  məqalə  və 
kitabların  hamısından  akademik  B.Nəbiyev  demişkən 
«yaradıcılıqla istifadə» etdim. 
Nəhayət 17 fevral 2009-cu il. 
Bütün  günü  evdə  oldum.  Bir  neçə  saat  işlədim 
(İsgəndər  bəy  Münşinin  «Tarixe-aləmaraye-Abbasi» 
kitabının 
tərcüməsini 
tamamlamaqdayam). 
Yatmaq 
istədim. Yuxum gəlmədi. Qocanın yuxusu ərşə çəkilərmiş. 
Bir  neçə  il  əvvəl,  xoşbəxt  çağımda  yazdığım  bir  şe’rimi 
xatırladım: 
 

---