Microsoft Word X. Tahire dissertasiya doc
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
72 Beləliklə, müəssisənin daha ümumi maliyyə təhlilini sxemdə olan kimi təsvir etmək mümkündür:
Şə kil 12. Müəssisənin ümumi maliyyə təhlili sxemi.
AR “Mühasibat uçotu” haqqında qanunda “maliyyə” hesabatlarının tərkibi əsasən mühasibat balansından və ona əlavə edilən maliyyə nəticələri (mənfəət və zərərlər) və onların istifadəsi, əmlakın, fondların, dövriyyə vəsaitlərinin, xüsusi kapitalın, pul vəsaitlərinin, qeyri-maddi aktivlərin, maliyyə və kapital qoyuluşlarının və s. aktiv və passivlərin hərəkəti haqqında hesabatlardan ibarətdir. Ona görə də müəssisənin maliyyə təsərrüfatı fəaliyyətini təhlil etmək üçün aşağıdakı maliyyə - mühasibat hesabatlarını istifadə etmək lazımdır. 1.
Müəssisə balansı ( Forma № 1) 2.
Maliyyə nəticələri və onların istifadəsi haqqında hesabatı (Forma № 2) 3.
Təhlil zamanı vergi bəyamnamələrini də araşdırmaq məqsədəuyğun hesab edilir. Müəssisənin maliyyə
vəziyyətinin təhlili
Müəssisənin maliyyə
resurslarına tələbatının təhlili
Maliyyələşdirmə mənbələrinin təhlili
Risklərin təhlili
Yeni məqsədlərin, maliyyə planlarının və maliyyə ehtiyaclarının müəyyənləşməsi Maliyyə resurslarına tələbatın ödənilməsi
73 Balans müəssisənin müəyyən vaxtda, məsələn, hesabat dövrünün sonuna maliyyə vəziyyətini əks etdirir. AR “Mühasibat uçotu”
haqqında qanunda hesabat dövrü 1 yanvar – 31 dekabr dövrünü əhatə edir, maliyyə hesabatları da bu müddətin əvvəlinə və sonuna olan nəticələri əks etdirir. Maliyyə nəticələri və onun istifadəsi haqqında hesabat müəyyən müddət ərzində müəssisənin gəlir və xərclərini göstərir və bütövlükdə onun fəaliyyətinin səmərəliliyinə qiymət verir. Müəssisə balansına əlavədə (Forma № 5-də) müəssisənin xüsusi kapitallarının hərəkəti, borc vəsaitlərinin hərəkəti, debutor və kreditor borcların dəyişməsi, maliyyə qoyuluşları və s. öz əksini tapır. Ümumiyyətlə, qeyd etmək lazımdır ki, müəssisənin maliyyə hesabatları həmin müəssisənin maliyyə vəziyyətinin əksidir. Bu hesabatlara baxdıqda müəssisənin xalis mənfəəti, debutor və kreditor borcları, məhsul satışından daxil olmalar, müəssisənin büdcə qarşısındakı öhdəlikləri və s. kimi məlumatlar bəlli olur. Ancaq bu nəticələr müəssisənin maliyyə təhlili üçün kifayət etmir. Daha dərindən təhlil aparmaq üçün müxtəlif üsul və metodlardan istifadə edilir. Hazırda ə saslı maliyyə təhlilləri aparmaq üçün maliyyə əmsalından istifadə edirlir. Maliyyə ə msalı bir mühasibat göstəricisinin digərinə nisbətidir. Məlumdur ki, müqayisəsi heç bir iqtisadi məzmuna malik olmayan göstəricilər əsasında maliyyə əmsalları formalaşmır. Məsələn, satılan məhsulun maya dəyərinin qisa müddətli borca nisbəti təhlil üçün heç bir lazımlı nəticə vermir. Ona görə də, maliyyə əmsalları müəssisənin fəaliyyətini səmərəli təhlil etmək üçün daha uyğun göstəriciləri tətbiq edilməlidir. Ümumiyyətlə, müəssisənin fəaliyyətinin səmərililiyinin beş aspektini: rentabellik, aktivlərin dövriyyəsi, xüsusi və borc vəsaitləri hesabına maliyyələşmə mənbəyi, likvidliyi və bazar dəyərini təhlil etmək lazımdır. Maliyyə əmsalarının təhlili həm müəssisənin bu günkü vəziyyətini qiymətləndirməyə imkan verir, həm də onun gələcək fəaliyyətini planlaşdırmağa kömək edir. Müəssisənin maliyyə əmsalları əsasında müxtəlif metodlarının tətbiqi ilə daha dərin təhlillər aparmaq mümkündür. Əmsalların analizi müəssisənin bir neçə maliyyə təsərrüfat göstəricilərinin əlaqələndirilməsi bacarığıdır. Bu 74 metodlardan biri müqayisəli təhlil metodudur. Adətən, bu metod əsasında müəssisənin maliyyə təhlili zamanı həmin müəssisənin müxtəlif dövrlər üçün maliyyə əmsalları müqayisə edilir və ya eyni sahəyə aid digər müəssisənin göstəriciləri ilə müqayisəsi aparılır. Müəssisənin bir neçə maliyyə əmsallarının məzmununa baxaq. Likvidlik göstəriciləri müəssisənin qısa müddətli öhdəliklərinin onun cari öhdəlikləri ə sasında yerinə yetirmək bacarığını xarakterizə edir. Əgər müəssisənin cari aktivləri onun cari öhdəliklərindən çoxdursa, bu müəssisə likvid sayılır. Ona görə də ümumi likvidlik əmasalı cari aktivlərin carı öhdəliklərə nisbəti kimi təyin olunur. Müəssisənin cari aktivləri ilə material ehtiyyatlarının fərqinin onun carı öhdəliklərinə nisbəti möhlətli likvidlik əmsalı adlanır. Müəssisənin ödəniş qabiliyyətlilik göstəriciləri ümumi aktivlərin xarici öhdəliklərə nisbəti kimi təyin olunur. Ümumi aktivlər> xarici öhdəliklər Uzunmüddətli öhdəliklərdə borcun qaytarılma səviyyəsinin əmsalı müəssisənin mənfəətinin il ərzində ödənilən ssuda faizlərinə nisbəti kimi təyin olunur:
Müəssisənin mənfəətlilik və rentabellik göstəriciləri aşağıdakı kimi öyrənildikdə daha məqsədəuyğun olur: -Müəyyən mənfəət növünün təqdim olunmuş məhsulların həcminə olan nisbəti satışın mənfəətlilik göstəricisidir; -Müəyyən mənfəət növünün müəyyən qrup aktivlərə nisbəti aktivlərin rentabellik göstəricisidir; - Müəyyən mənfəət növünün müəyyən qrup öhdəliklərə nisbəti kapitalın maliyyə mənbəələrinin rentabellik göstəricisidir. Müəssisənin fondlardan istfadəetmənin səmərəlilik göstəriciləri mal-material ehtiyyatlarının dönərlilik əmsalı, debitor və kreditor borclarının dönərlilik əmsalı, ümumi satışın ümumi aktivlərə nisbəti əmsalı və s. ilə xarakterizə olunur. Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|