356
düşməsinə gətirib çıxarır. Sayta daxil olan istifadəçinin sayını artıra biləcək
keyfiyyətli tərtibat əsaslı xərclər tələb edir.
Digə
r ş
irkə
tlə
rin saytlarındakı linklə
rdə
n ə
ldə
olunan gə
lir. Bu link-
lərdən gəliri sayta daxil olanları digər resurslar barədə məlumatlandırmaqla
ə
ldə etmək olar. Nəticədə onlar alış-veriş edirlər, işə düzəlirlər, kurslara
yazılırlar və s. bəzən bunu “fəaliyyət dəyəri” adlandırırlar. Partnyor proqramalrı
çərçivəsində digər təşkilatlara aid olan linklər arasında sərhəd olduqca açıqdır.
Hər iki halda sayt digər şirkətin bazarına kömək edir. Lakin buna görə ödəmə
hər hadisədə müxtəlif cür formalaşır. Ən geniş yayılmış link proqramlarından
biri partnyor proqramlarıdır. Adətən sayt sahibi partnyorluq üzrə xidmətləri
təmin edən topdan satıcı və ya üçüncü tərəf ilə razılaşma imzalayır. Bu razı-
laşmada kimsə partnyor saytın linkindən istifadə edərək alış etsə, bu zaman
həmin sayt alış qiymətinin 3-15% və daha artığı həcmində komissiya faizi əldə
edəcək.
Gəlirin çox olması üçün sayta çox istifadəçi daxil olmalı və alış-veriş et-
məli, sayt xüsusi insan qruplarına istiqamətləndirilməlidir. Topdan ticarət satı-
cıları üçün partnyor proqramları vasitəsilə müştəri cəlb edilməsinə çəkilən
xərclər banerin fiksasiya olunmuş miqdarından aşağıdır. Partnyor proqramını
istifadə etməklə topdan ticarət satıcısı yalnız baş tutmuş alış üçün ödəmə edir.
Müştərinin cəlb olunmasına şəkilən xərc baner reklamının qiymətinin 10%-dən
azdır. Buna görə də partnyor proqramları çox güman ki, ticarət edən şirkətlər
üçün əsas reklam yerləşdirmək vasitəsi olacaq və saytın sahiblərinin daha çox
uyğun gələn proqramı seçmək imkanı yaranacaqdır. Elektron biznes modelinin
daha uğurlu həyata keçirilməsi üçün gəlir əldə etmənin bir neçə mənbəsini
birləşdirmək lazımdır.
Xə
rclə
rin azaldılması. Geniş yayılmış elektron ticarət əsasən sahibkarlıq
xərclərinin azaldılmasına əsaslanır və bir çox ənənəvi şirkətlər əsaslı şəkildə öz
xərclərini azalda bilir (əsas işgüzar əməliyyatlarını internetə yerləşdirməklə).
nternetdən istifadə zamanı xərcləri azaltmaq üsulları aşağıdakılardır:
1. Heyə
tə
çə
kilə
n xə
rclə
r. nternetdən istifadə zamanı vaxta qənaət
olunur. nternet-mağazalarda müştərilər satıcı olmadan ticarət edirlər.Buna görə
də bu sahədə də böyük xərcə ehtiyac yoxdur. Bununla eyni vaxtda şirkətə digər
ixtisas üzrə bacarıqlı şəxslər lazımdır.
2. Reklam xə
rclə
ri. nternet bir sıra şirkətlərə reklam xərclərini azalt-
mağa imkan verir. nternetdə reklam yaratmağın və reklam xidmətinin maya
dəyəri on-layn mühitindəkinə nisbətən ucuzdu, auditoriyanı idarə etmək isə
daha dəqiqdir. Hal-hazırda alış-veriş agentlərinin çoxu internetin köməyinə
müraciət edir. Özünü bazarda təsdiq etmiş məhsulun istehsalçısı olan şirkətlər
üçün reklam xərcləri elə də bahalı deyil. Çünki, müştəri informasiyanı
internetdə on-layn rejimdə asanlıqla tapır. Lakin, nternetə yeni çıxmış bir sıra
ş
irkətlər reklamın və tələb olunan xərclərin rolunu düzgün qiymətləndirmirlər.
Ə
gər axtarış sistemləri lazımi müştəri axınını təmin etmirsə, onda müştəriləri
357
toplamaq lazımdır (internetdə reklam yerləşdirməklə, çapda, reklam lövhə-
lərində). Reklam materiallarının və kataloqların çapına və çatdırılmasına çox
vəsait və vaxt tələb olunur. nternet böyük həcmli informasiyaları pulsuz olaraq
yaymağa imkan verir. Bir çox şirkətlər internetdə öz kataloqlarını yerləşdirirlər
və dövri olaraq ona əlavələr edirlər. Digərləri internetdə reklam materialları
yerləşdirirlər. nternetdə mətn və ya qrafik təsvir yerləşdirmək üçün onalrın
hazırlanmasına vəsait və vaxt sərf etmək lazım gəlir. Lakin, sonradan bu məlu-
matlardan istifadə üçün elə də xərc tələ olunmur. nternetdə informasiyanı
təzələmək də asandır,xüsusilə saytlarda.
3. Satış şəbəkəsinin yaradılmasına çəkilən xərc. Elektron ticarətin əsas
üstünlüyü müştəri və partnyorlarla işi sifarişin avtomatlaşdırılmasını təmin edən
və məhsulu ehtiyatda saxlayan avtomatlaşdırılmış sistemin yaradılmasıdır. Belə
sistem distribusiya xərclərini azaltmağa imkan verir.
4. Marketinq informasiyasının alınmasına çə
kilə
n xə
rclə
r. Anketləş-
dirmə, sorğu və s. Proseslərin aparılması avtomatlaşdırıldığından lazım olan
informasiyanın yığılması və işlənməsinə çəkilən xərclər xeyli azalıb.
5. Daxili rabitə xərcləri. Müşavirələrin, ezamiyyətlərin, lazım olan in-
formasiyanın axtarışına sərf olunan vaxtın, telefon danışıqlarının müddətinin və
sayının azaldılması iş vaxtına qənaət etməyə və işi daha effektiv etməyə imkan
verir.
6. Xarici partnyor və
istehlakçılarla qarş
ılıqlı ə
laqə
lə
rə
çə
kilə
n
xə
rclə
r. Tələb olunan informasiya internet vasitəsilə avtomatlaşdırılmış
rejimdə, ofis-menecerlərin iştirakı olmadan həyata keçirilir. Bu da beynəlxalq
danışıqlar və səfərlərə çəkilən xərcləri azaldır.
7. Ofis yerlərinin icarəsinə çəkilən xərclər. Anbar yerlərinin icarəsi, ti-
carət meydançalarının icarəsindən daha ucuzdur. Tele iş prinsipi ofis yerlərinin
icarəsinə çəkilən xərcləri azaldır.
8. Məhsul və xidmətlərin alınmasına çəkilən xərclər. Real rejimdə ye-
rində ödəniş və hətta məhsulun çatdırılmasını təmin edən alqı prosesi bu
prosesin həyata keçirilməsinə çəkilən xərcləri azaldır.
9. nternet-şirkət yaratmağa çəkilən xərclər. nternet-şirkətin yaradıl-
masını off-layn maqazin yaradılması ilə müqayisə etsək, sözsüz ki, üstünlük
internet-şirkətdə olacaq. Bundan başqa internetin şirkətlərə pula qənaət etməyə
imkan verən digər üsulları da var. Sayt yaratmaqda əsas məqsəd biznesin həyat
keçirilməsinə çəkilən xərcləri azaltmaq olmalıdır. Şirkət üçün məhz bu məqsəd
digər məqsədlərdən üstün olmalıdır.
10. Mə
hsul və
xidmə
tlə
r. Məhsul satışının və xidmət göstərilməsinin n-
ternet vasitəsilə on-layn maqazinlərdə, nternet-auksionlarda, B2B elektron
ticarət meydançalarında həyata keçirilməsi məhsul və xidmətlərin geniş
spektrda adlandırılmasını özündə birləşdirir. nternet şirkətdən “Biznes-biznes”
(B2B) sxemi əsasında və istehlakçı bazarına “biznes-istehlakçı”(B2C) sxemi
ə
sasında çıxması üçün istifadə olunan fəaliyyəti daha effektivdir.