Mövzu 4 Beynəlxalq iqtisadi münasibətlər sistemində kapitalın beynəlxalq hərəkəti
Yüklə 492,6 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 5.4 Kapitalın beynəlxalq hərəkətinin masştabı, mlrd. dollarla
- Portfel investisiyaları
- Digər investisiyalar
Kapitalın beynəlxalq hərəkətinin masştabını bütün ölkələrin konsolidasiya olunmuş tədiyyə balansı göstəriciləri əsasında müşahidə etmək olar (Cədvəl 5.4). 1
təxminən 80%-i inkişaf etmiş ölkələrin, 20%-i isə inkişaf etməkdə olan ölkələrin payına düşür. Buna baxmayaraq, inkişaf etməkdə olan ölkələrin dünya kapital axınında payı ildən-ilə artmaqdadır.
1.
Birbaşa
Xaricdə
Qarşılıqlı iqtisadi marağın yaranmasına gətirib çıxaran rezidentlər və qeyri- rezidentlər arasında kapital hərəkətidir Ölkə daxilində 2.
investisiyaları
Aktivlər Qiymətli kağızların alqı-satqısı ilə əlaqədar olan kapital hərəkətidir Passivlər 3.
Digər investisiyalar
Aktivlər Dövlətlərarası kreditlər və bank
depozitləri ilə əlaqədar olan kapital hərəkətidir Passivlər 4.
Ehtiyat aktivləri
Monetar qızıl Dövlət tərəfindən tədiyə balansının saldosunun örtülməsi üçün istifadə edilə bilən aktivlərlə əlaqədar olan kapital hərəkətidir Xüsusi iqtibas edilmə hüququ
BVF-də ehtiyat
mövqeyi Xarici valyuta
Kapitalın beynəlxalq hərəkətinin masştabı, mlrd. dollarla
1987 1993 1999 2000 2001 2002 Birbaşa investisiyalar İdxal 126.9
173.3 833.2
1114.2 590.7
383.5 İxrac 137.0
188.0 834.3
938.7 516.6
391.6 Portfel investisiyaları İdxal 133.8
699.1 936.7
1028.3 877.6
750.7 İxrac 120.7
506.4 691.3
778.3 657.0
274.0
1 Qeyd: Kapitalın beynəlxalq hərəkətinin formalarının statistik göstəricilərinin hesablanması zamanı müxtəlif beynəlxalq iqtisadi təşkilatlar fəqli metodologiyalardan istifadə etdiklərindən rəqəmlərin üst-üstə düşməməsi mümkündür. Digər investisiyalar İdxal 47.5
100.2 154.3
1020.6 705.0
437.3 İxrac 73.8
69.1 94.4
822.1 405.4
489.5 Mənbə: Balance of Payments Statistics Yearbook 2003, IMF, Washington DC, 2003
Yuxarıda qeyd olunan formalardan başqa kapitalın dövlət və özəl kapitala bölgüsündə də dayanmaq lazımdır. Ilk öncə qeyd edək ki, dövlətin xaricə rela kapital qoyuluşları barədə informasiyanı milli hesablar statistikasından əldə etmək heç də asan deyil. Buna əlavə olaraq, çox zaman dövlət şirkətlərinin həyata keçirdikləri investisiya qoyuluşları özəl investisiyalar kimi təsnif edilir.
Dövlət investisiyalarının inkişaf etməkdə olan ölkələrin, xüsusilə də onlardan daha zəif inkişaf etmişlərinin iqtisadiyyatlarında əhəmiyyətli rol oynadığı şübhə doğurmur. Dövlət kapitalını çox zaman rəsmi kapital qoyuluşları da adlnadırırlar. Bu zaman təkcə hökumətlər tərəfindən təqdim edilən borclar və kreditlər, maliyyə yardımları deyil, həmçinin beynəlxalq təşkilatlar üzrə analoji axınlar da nəzərə alınır.
Ümumilikdə isə inkişaf etməkdə olan ölkələrin iqtisadiyyatına məcmu kapital axınında əhəmiyyətli dəyişikliklər baş vermiş, özəl investisiyaların payı artmış, rəsmi investisiyaların payı isə azalmışdır. Rəsmi azınların xüsusi çəkisi 1975-1982-ci illərdəki 32%-dən 1990-2000-ci illərdə 20%-ə düşmüşdür. Bununla yanaşı, inkişafa rəsmi yardımın xüsusi çəkisi əvvəlki səviyyədə - 11%-də qalmış, digər rəsmi kapitalların xüsusi çəkisi isə 21%-dən 8%-ə enmişdir. Özəl investisiyaların xüsusi çəkisi baxılan dövrdə 68%-dən 80%-ə artmışdır.
Özəl və dövlət kapital qoyuluşlarının xüsusi çəkilərinin nisbətini müxtəlif gəlir səviyyəsinə və iqtisadi artım templərinə malik ölkələr üzrə müşahidə etmək olar. Əgər inkişaf etməkdə olan ölkələri adambaşına düşən gəlir səviyyəsinə görə, orta səviyyədən yuxarı gəlirli ölkələrə (3031-9360 dollar), orta səviyyədən aşağı gəlirli ölkələrə (761-3030 dollar) və aşağı gəlirli ölkələrə (760 dollardan aşağı) bölsək, maraqlı bir qanunauyğunluğu müşahidə etmək olar. Birinci iki qrup ölkələrdə özəl investisiyaların xüsusi çəkisi dövlət kapital qouluşlarının xüsusi çəkisini demək olar ki iki dəfə üstələyir. Üçüncü qrupda isə hər iki göstərici təxminən bərabərdir. İnkişaf etməkdə olan ölkələri iqtisadi artım templərinə görə böldükdə də analoji nəticə alınır. Yüksək (ildə 5%-dən artıq) və orta (3-5%) artım templərinə malik olan ölkələrdə dövlət birbaşa xarici investisiyalarının ÜDM-də xüsusi çəkisi uyğun olaraq 9,5% (müqayisə üçün: özəl birbaşa xarici investisiyalar üzrə bu göstərici 15%-ə bərabərdir) və 8% (özəl – 11,9%) təşkil edir. Aşağı Yüklə 492,6 Kb. Dostları ilə paylaş:
|