13
bu heç bir t
ələb irəli sürmür;
İnzibati hüquq normaları konkret məzmunu və isti-
qam
ətinə görə aşağıdakı formada qruplaşır:
1)Dövl
ət idarıciliyi orqanlarının hüquqi vəziyyətini
(statusunu) nizama salan normalar;
2)Dövl
ət idarəciliyi dairəsində idarə, müəssisə və
t
əşkilatların hüquqi vəziyyətini, təşkili qaydalarını, ləğv edil-
m
ə qaydalarını və inzibati səlahyyətlərini muəyyən edən nor-
malar;
3)Dövl
ət idarə aparatının işçilərinin hüquqi vəziyyətini
nizama salan normalar;
4)Dövl
ət idarəçiliyi dairəsində içtimai təşkilatların hü-
quqi v
əziyyətini nizama salan normalar və;
5)Dövl
ət idarəçiliyi dairəsində vətandaşların hüquqi
v
əziyyətini nizama salan normalar.
İnzibati hüquq normaları öz məzmunlarına görə:
maddi v
ə prosesual inzibati hüquq normalarına bölünür. Mad-
di inzibati
hüquq normaları idarəçilik dairəsində yaranan içti-
mai münasib
ətlərin konkret tərəflərin (subyektlərin) hüquq və
v
əzifələrinin məzmununu müəyyən edir. Həmin hüquq və
v
əzifələrin həyata keçirilməsi metodu isə, bir qayda olaraq
prosesual inzibati hüquq norma
ları ilə nizama salınır.
Prosesual inzibati hüquq normaları öz məzmununa
gör
ə iki qrupa bölünür. Birinci qrupa idarəçilik aparatının
t
əşkili, ləğvi və quruluşu ilə əlaqədar olan normalar daxildir.
İkinci qrup normalar isə ayrı-ayrı inzibati işlərin icraat qayda-
larını müəyyən edir.
İnzibati hüquq normaları fəaliyyət müddətinə görə də
iki növd
ə olur:
1)Qeyri-mü
əyyən müddətə müəyyən olunan normalar
v
ə;
2)Mü
əyyən müddətə qəbul edilən normalar;
İnzibati hüquq normalarını inzibati-ərazi əlamətlərinə
14
gör
ə də qruplaşdırmaq olar. O cümlədən, Azərbaycan Res-
publikası ərazisində fəaliyyət göstərən normalar, Naxçıvan
Muxtar Respublikası, şəhər, rayon, kənd və qəsəbə ərazilərin-
d
ə fəaliyyət göstərən normalar.
3.İnzibati hüquq normalarının həyata keçirilməsi
İnzibati hüquq normaları dövlət təşkilatları (bəzi
hallarda, içtimai t
əşkilatlar), onların vəzifəli şəxsləri və s.
v
ətəndaşlar tərəfindən həll edilir. Bu həlletmənin iki üsulu
vardır; inzibati hüquq normalarının tələblərini yerinə yetir-
m
ək (icra etmək) yolu ilə və həmin normaları tətbiq etmək
yolu il
ə.
İnzibati hüquq normaların tələblərinin yerinə yetril-
m
əsi özü də, aşağdakı iki (aktv və passiv) üsulla həyata keçri-
lir.
Aktiv üsul-burada subyektl
ərin fəal hərəkətdə olması
t
ələb olunur;
Passiv üsul-burada subyekt (müvafiq t
ərəf) dövlət
t
ərəfindən qadağan edilən hərəkəti etmir, onunla da inzibati
hüquq normalarını yerinə yetirilmiş olur.
İnzibati hüquq normalarının yerinə yetrilməsi bütün
v
ətəndaşlar və vəzifəli şəxslər tərəfindən həyata keçrildiyi
halda, onun t
ətbiq edilməsi isə yalnız səlahiyyətli dövlət
oqanlarına və onların vəzifəli şəxslərinə məxsusdur.
İnzibati hüquq normalarının tətbiqi özünü bir sıra
t
ələblərin yerinə yetrilməsində göstərir. O cümlədən:
1)İnzibati hüquq normaları hansı məqsəd üçün müəy-
y
ən olunmuşdursa, həmin məqsəd üçün də tətbiq edilməlidir;
2)İnzibati hüquq normaları səlahiyyətli dövlət orqan-
ları və ya vəzifəli şəxslər tərəfindən öz səlahiyyətləri dairə-
sind
ə tətbiq edilir;
3)İnzibati hüquq normaları dövlət tərəfindən müəyyən
15
olunan qaydada t
ətbiq olunmalıdır, bu tətbiq olunma-proses
qaydaları əsasında həyata keçrilməlidir;
4)İnzibati hüquq normalarının tətbiqi hüququ-aktlar
verm
ək yolu ilə həyata keçirilir. Bu kimi hüquqi aktlar idarə-
çilik orqanlarının qərarlarından, sərəncamlarından və əmr-
l
ərindən, habelə Məhkəmə orqanlarının qərar və qətnamə-
l
ərindən ibarətdir.
İnzibati hüquq normalarının tətbiqi prosesi aşağıdakı
üç başlıca mərhələdən ibarətdir:
1)Konkret m
əsələnin həllinin həmin orqana və ya
v
əzifəli şəxsə aid olmasının araşdırılması və dəqiq müəyyən
edilm
əsinə dair fəaliyyət.
2)S
əlahiyyətli orqan və ya vəzifəli şəxs tərəfindən
inzibati hüquq normalarının tətbiqinə dair müvafiq aktın
q
əbul edilməsinə dair fəaliyyət.
3)Q
əbul edilmiş hüquqi aktın icraçıya çatdırılması və
icranın üzərində nəzarətlə əlaqədar fəaliyyət.
İnzibati hüquq normalarının tətbiqinə dair fəaliyyətlər
d
ə iki qurupa bölünür:
a)Konkret m
əsələnin həll edilməsi ilə əlaqədar olan
f
əaliyyətlər və;
b)İnzibati hüquq normalarının pozanların intizam və
ya inzibati m
əsuliyyətə cəlb edilməsi ilə əlaqədar fəaliyyətlər.
Dövl
ət idarəçiliyi orqanları, hüquq normalarını hadi-
s
əyə tətbiq etməklə dövlətin təlabatını yerinə yetirmiş olur.
16
MÖVZU III. İNZİBATİ HÜQUQ
MÜNASİBƏTLƏRİ
1.İnzibati hüquq münasibətləri anlayışı və
xüsusiyy
ətləri
İnzibati hüquq münasibətləri inzibati-huqüq normaları
il
ə nizama salınan idarəçilik xarakterli ictimai münasibətlər-
d
ən ibarətdir. Həmin ictimai münasibətlərdə iştirak edən
t
ərəflər, inzibati hüquq normaları ilə müəyyən edilən qarşılıq-
lı hüquq və cavabdehlik daşıyırlar. Lakin, digər hüquq müna-
sib
ətlərindən fərqli olaraq, inzibati hüquq münasibətlərində
iştirak edən tərəflərdən birisi üstün hüquqa malik olur.
Hüquq münasib
ətlərinin bütün əlamətləri inzibati hü-
quq münasib
ətləri üçün də xarakterikdir.
İnzibati hüquq münasibətlərinin obyekti isə insanların
f
əaliyyəti (hərəkəti, davranışı) təşkil edir ki, məhz bu fəaliy-
y
ətlərin vasitəsi ilə həmin hüquq münasibətləri üçün nəzərdə
tutulan hüquq v
ə cavabdehliklər həyata keçirilir.
İnzibati hüquq münasibətlərinin özünə məxsus aşağı-
dakı xarakterik cəhətləri vardır:
1.İnzibati hüquq müsnasibətləri mütləq icraedici-səran-
camverici funksiya il
ə əlaqədar olmaqla, idarəçilik fəaliyyəti
dair
əsində yaranır, bu münasibətlərdə tərəflərin hüquq və
cavabdehlikl
əri həmin fəaliyyəti həyata keçməsi ilə əlaqədar-
dır;
2.İnzibati hüquq münasibətlərdə çıxış edən tərəflərdən
birisi mütl
əq dövlətin icraedici-sərancamverici funksiyasını
h
əyata keçirən orqan (və ya onun vəzifəli şxsi) olmalıdır.
T
ərəflərin hər ikisi də dövlət idarəçilik orqanı ola bilər.
Müst
əsna hallarda ictimai təşkilatlar dövlət funksiyasını
Dostları ilə paylaş: |