Mühazirə müəllimi: Dos., İFD, Ceyhun Nəsib oğlu İsmayılov MÖvz bank sistemiNİn təŞKİLİ VƏ FƏALİYYƏTİNİN Əsaslari

 
 
 
 
 
İstifadə olunan ədəbiyyatlar 
 
1.Azərbaycan  Respublikasının  Milli  Bankı  Azərbaycan  respublikasının  Qanunu 
Bakı 1996 
2.”Azərbaybaycan    respublikasında  banklar  və  bank  fəaliyyəti  haqqında 
azərbaycan Respublikasının Qanunu” Bakı 1996 
3. “Auditor xidməti haqqinda Azərbaycan Respublikasının Qanunu” Bakı 1994 
4.” Qiymətli kağızlar haqqında Azərbaycan Respublikasının  Qanunu” Bakı 1998 
5. “ Lizinq xidməti haqqında Azərbaycan Respublikasının q Qanunu” Bakı 1994 
6. S.Məmmədov “Bank iĢi” Bakı 1997 
7. M.M,Bağırov “Banklar və bank əməliyyatları” Bakı 2003 
8.  ġ.Ə.Abdullayev,  N.N.Xudiyev  “Kommersiya  banklarında  kredit  resusrlarının 
təĢkili və kredit risklərinin sığortalanması” Bakı 2000 
9.RĢMĢRzayevin redaktəsilə “Pul, kredit və banklar” Bakı 2000 
10.ġ.Ə Abdullayev “Kommersiya banklarının əməliyyatları” Bakı 2004 
11. ġ.Ə.Abdullayev, R.V. Əəsgərova “Bank iĢi” Bakı 2009 
12. ġ.Ə. Abdullayev “Bankların resusrları və onların idarə olunması sistemləri 
13.Z.F. Məmmədov “Bank iĢi və elektron bankçılıq” Bakı 2003 
14.A.F. Kərimov, A. Babayev “Qiymətli kağızlar bazarı” Bakı 2003 
15.A.M. Abbasov “qiymətli kağızlar və onlarla əməliyyatlar” Bakı 2007 
KitabYurdu.az 
34
 

---

16.  Sadiqov  E.M  “  Azərbaycan  qiymətli  kağızlar  bazarı  və  onun  inkiĢaf 
prespektivləri” Sankt Peterpurq 2003 
17.R.V.Əsgərova “ Pul, kredit və banklar” Bakı 2007 
18.V.V.Rlatonov,  Tomas  Berrell,  Maykl  Xiqqins  “  Bank  iĢi  strateji  rəhbərlik” 
konsalt bankir 2001 
 
KitabYurdu.az 
35
 

---

         MÖVZU 2.KOMMERStYA BANKLARININ LİKVİDLİYİ VƏ ÖDƏMƏ    QABİLİYYƏTİ 
                     PLAN 
1.BANKIN ÖDƏMƏ QABİLİYYƏTİNİN İDARƏ OLUNMASININ NƏZƏRİ METODOLOJİ 
ƏSASLARI 
2.KOMMERSİYA BANKININ LİKVİDLİK VƏ ÖDƏMƏ QABİLLİYƏTİNİ TƏYİN EDƏN 
AMİLLƏR 
3.AZƏRBAYCANDA KOMMERSİYA BANKLARININ LİKVİDLİYİNİN 
QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ ÜSULLARI 
4.KOMMERSİYA BANKLARININ ÖDƏMƏ QABİLİYYƏTİNİN QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ 
İLƏ BAĞLI XARİCİ ÖLKƏLƏRİN TƏCRÜBƏSİ 
 
               1. BANKIN ÖDƏMƏ QABĠLĠYYƏTĠNĠNĠDARƏ OLUNMASININ        NƏZ ƏRĠ-
METODOLOJĠ ƏSASLARI
 
Likvidlik (latın sözü - liguidity) termini sözün hərfı mənasında re- allaşmanın, maddi dəyərlərin pul 
vəsaitlərinə çevrilməsinin tezliyi, asan- lığı deməkdir. Anlayışm yaranması tarixini XIX əsrin sonlarına 
şamil etsələr də, iqtisadiçılar bu məsələyə dair marağı daha tez ifadə etməyə başlamışdılar və bu məhz 
bank kontekstində xatırlanmışdır. Belə ki, A.Smit sabit bankı «...daima bir tərəfdən sızan, lakin eyni 
zamanda digər tərəfdən suyun daxil olduğu hovuza bənzədir. Məhz bu səbəbdən hovuzda su xüsusi 
qayğı və sayə göstərilmədən eyni səviyyədə qalır». Bu metaforik tərif olub, sözsüz olaraq müasir 
şərhlərdən uzaq olsa da, pro- blemin mahiyyətini əks etdirir. Etibarlı bank daima bank ehtiyatları ilə bu 
ehtiyatlarm istifadəsi arasmda müəyyən uyğunluğu qoruyub saxla- malıdır.
 
Rusiya iqtisadi ədəbiyyatında ödəmə qabiliyyəti haqqmda xatır- latmalar XIX əsrin ikinci yarısmdan 
başlayaraq müəyyən yer tutmuş və «likvident» termini isə XX əsrin əvvəllərində dövlət orqanlarınm fəa- 
liyyətinin təsiri zamanı bank aspektində istifadə olunmuşdur.
 
Sovet dövründə elm və təcrübə ödəmə anayışını müstəsna olaraq istehsalatm kapitalist üsulu ilə 
eyniləşdirir və onu ayrılmaz şəkildə böh- ran sarsmtıları, müflislik haqqmda təsəvvürlər ilə 
əlaqələndirirdi. Bu isə planlı və tənzimlənən sosialist iqtisadiyyatmda mümkün deyildi. «Ödə- mə, pula 
çevrilə bilmə qabiliyyəti kapitalist ölkələrində müəssisələrin. şirkətlərin və ya bankarın aktivlərinin 
əlaqəsi ilə müəyyən olunan, müəs- sisələrin öhdəliklərini və onlara qarşı irəli sürülən qanuni tələbləri 
vax- tmda, fasiləsiz şəkildə ödəmək ilə bağlı faktiki imkanı təmin edir».
 
Beləliklə, pula çevrilə bilmə, ödəmə anlayışı, dəqiq desək likvidlik müstəsna olaraq təsərrüffat 
subyektlərinin aktivlərinin keyfıyyət xarak- teristikasma, reallaşma qabiliyyətinə şamil olunurdu.
 
Müasir iqtisadi ədəbiyyatda «ödəmə, likvidlik, pula çevrilmə qabi- liyyəti» termini geniş tətbiq spektrinə 
malik olub, iqtisadiyyatm tamami- lə müxtəlif obyektlərini xarakterizə edir. O, verilən tərifdən savayı 
həm iqtisadi həyatm konkret obyektlərinə (əmtəə, qiymətli kağız), həm də Milli iqtisadiyyatm 
subyektlərinə (müəssisə, bazar) aidiyyatı olan digər anlayışlar ilə birlikdə, eləcə də iqtisadi subyektlərin 
fəaliyyət göstəricilə- rinin təyin olunması üçün (müəssisə balansı, bank balansı) istifadə olu- nur. Buna 
görə də, sonuncu instansiyada həqiqətə i'ımid etmədən yuxa-
 
rıda qeyd olunan anlayışlardan bəzilərinin şərhini təklif etmək istərdik.
 
Ödəmə, likvidlik, pula çevrilmə qabiliyyəti maliyyə kateqoriyası kimi - əvvəllər sərf olunmuş dəyəri 
vaxtı-vaxtmda qaytarmaq qabiliyyə- tidir.
 
Ödəmə qabiliyyətinin üç əsas xassəsini ayırd etmək mümkündür:
 
•
 
müddət, 
•
 
dəyər, 
•
 
risk. 
Vaxt, zaman ödəmə qabiliyyətinin vacib meyarıdır: obyektin nağd obyektə çevrilməsi üçün müddətin 
azlığı və çoxluğu olduqca əhəmiyyət- lidir. Həm inkişaf etmiş, həm də tutumlu bazarlarm sabit 
tələbatmın varlığı reallaşma müddətlərini minimallaşdırmağa imkan verir.
 
İstənilən obyekt vasitəsilə dəyərin qorunması xüsusiyyəti ideal ola- raq onun əldə olunma anma qarşı 
nisbətdə hər hansı bir maliyyə itkisi olmadan reallaşma imkanmı nəzərdə tutur. Yəni ilkin olaraq avansı 
ve- rilən dəyər obyektin reallaşmasmdan əldə olunan və ödəmə zamanı gö- stərilən dəyər ilə uyğunluq 
KitabYurdu.az 
36
 

---