Muh?ndis ekologiyas? 11esas

                                                                                  

 451

kil 10.11. Xlor üzvi m hsulların istehsalı prosesind

yaranan çirkli suların adsorbsiya üsulu il  t mizl nm si-

nin       texnoloji sxemi. 

1,10 – çökdürücül r; 2,5,12 – aralıq tutumları; 3,6,13,16 

– nasoslar; 4,11 – qum filtrl ri; 7 – adsorber; 8 – 

qarı dırıcı neytralizator; 9 -  h ng südü dozatoru; 14 – 

vibrosito; 15 – kömürd n ayrılan su tutumu; I – çirkli su; 

II –  lam; III – aktiv kömür; IV – t miz su; V- 

regenerasiyaya ged n kömür; VI -  h ng südü. 

V

14 

   

15 

I

II 

2

3

1 

4 

5 

6

  

    III 

7

VI

8      10

      

13   II

    

9

IV 

11 

12 

---

                                                                                  

 452

10.2.8. Neft m hsulları il  çirkl nmi  suların 

t mizl nm  texnologiyası 

Hal-hazırda dünyada su n qliyyatı il  3 milyard ton 

neft v  neft m hsulları da ınır. Bu halda 40-60% neft 

m hsulları il  çirkl nmi  ballast suları 

m l   g lir. 

Tankerl rin ballast suları  d niz  atılmazdan  vv l t miz-

l nm sin  baxmayaraq yen   d  neft çirkl ndiricil rinin 

xeyli hiss si d niz v  okeanlara dü ür, amma su hövz -

l inin öz-özünü t mizl m  xass l ri onların neytralla -

dırılması üçün kifay t etmir. 

Müasir dövrd

irin çirkab sularına malik olan 

mü ssis l rd n f rqli olaraq d niz çirkab suları  t krar 

istifad  oluna bilmir. Neft m hsulları il  çirkl nmi  ballast 

sularının  t mizl nm si mövcud olan t snifata uy un  

olaraq mexaniki, fiziki-kimy vi, kimy vi v  bioloji üsullarla 

aparılır. 

Açıq su hövz l rin  atılan suların t rkibind  karbohid-

rogenl rin miqdarı sanitar normalara gör       5

⋅

10

-5

q/litr-

d n artıq olmamalıdır. Neft m hsulları il  çirkl nmi

ballast sularının t mizl nm si qur usunun texnoloji sxemi 

kil 10.12.-d  verilmi dir.  

Neft m hsulları il  çirkl nmi  ballast suları g mi nasosları 

vasit sil  payla dırma v  neft t rkibinin kontrol edilm si 

---

                                                                                  

 453

qov a ına verilir. Suda neft m hsullarının qatılı ı 100-

300 mq/l h ddind  olduqda su  vv lc  9 bufer v  çökdü-

rücü ç n , sonra is  8 flotatoruna v  7 çökdürücüsün

gönd rilir. T mizl nm y  gönd ril n ballast sularının 

t rkibind  neft m hsullarının qatılı ı k skin artdıqda neftli 

su qarı ı ı  3 bufer toplayıcı  ç nin  gönd rilir, qatıla -

dırılmı  neftli su m hlulu qarı ı ı 4 istid yi dirici 

qur usunu keç r k  vv lc   5 ayırıcı, sonra is  neft top-

layıcı ç nl rin  verilir. 7-9 çökdürücü ç nl rind  v   8 flo-

tatorunda toplanmı  neft   3  toplayıcı bufer ç nin  yı ılır.  

10 nasos ejektor qur usu il  8 flotatoruna hava il

doydurulmu   t z   d niz suyu verilir. Bu halda t zyiq 

ç nind n istifad  olunması vacib deyildir, bel  ki, 

durula dırma üçün suyun hava il  lazım olan kontakt 

müdd tini (1 – 3 d qiq ) böyük h cm  malik olan t zyiqli 

boru k m rind   t min etm k mümkündür. Ballast 

sularının t mizl nm si üçün t klif olunan bu texnoloji 

sxem d niz  atılacaq çirkab sularının keyfiyy tini 

yüks ltm y  imkan ver c k v  bütövlükd  qur unun 

etibarlı i ini t min ed c kdir. 

T mizl nm  sxeminin texniki effektivliyi çirkab suyunda 

neftin v  neft m hsullarının qatılı ının azalma miqdarı il

ölçülür. T l b olunan texniki effektivliyi t yin etm k üçün 

---

                                                                                  

 454

t mizl m  kompleksin  daxil olan çirkab suyunda neftin 

qatılı ı il  tullanılacaq suyun buraxıla bil n qatılı ı 

arasındakı f rq tapılmalıdır.

                 

Δ

= 

ÇSH 

– BQH

N

  …. (10.6) 

burada 

Δ

 – t mizl m  qur usuna veril n çirkli suyun 

t rkibind  olan neftin qatılı ının azalması; 

ÇSH

 – t mizl m  qur usu sistemin  veril n çirkli suda 

olan neft v  neft m hsullarının qatılı ı; 

BQH

N 

– çirkli suda olan neftin buraxıla bil n qatılı ı. 

Çirkli suların müxt lif qur ularda neft m hsullarından 

t mizl nm  d r c si c dv l 10.1.-d  verilmi dir. 

C dv l 10.1. 

Çirkab suların t mizl nm  d r c si 

Qur u 

Suda neft m hsullarının miqdarı, 

mq/l 

T mizl nm d n 

qabaq 

T mizl nm d n 

sonra 

Neft tutucuları 

400 – 15000 

50 – 100 

Koaqulyasiyalı 

flotasiya qur su 

50 – 100 

15 – 20 

Nohur –çökdürücü 

50 – 100 

15-30 

Bioloji t mizl m

stansiyası 

20 – 50 

5 – 10 

kipill li 

ozonla dırma 

qur usu 

10 – 15 

1 – 3 

---

                                                                                  

 455

  

kil 10.12. Neft-m d n çirkab sularının t mizl nm    

                     prosesinin texnoloji sxemi. 

1 – tanker; 2 – t rkibind  neft olan ballast sularının 

payla dırma qov a ı; 3 – toplayıcı bufer ç ni; 4 – 

istid yi dirici; 5 – ayırıcı ç n; 6 – neftin toplanması üçün 

ç n; 7,9 – çökdürücü ç nl r; 8 – flotator; 10 – nasos 

ejektor qur usu; 11 – d niz suyu üçün ç n; I – neftl

çirkl nmi  su; II – d niz suyu; III – neft; IV – t miz su. 

I

1        2

   

  

11   

     

10 

   

9 

4

7 

5

 III 

6 

8 

IV 

3

II 

---