Muh?ndis ekologiyas? 11esas

                                                                                  

 593

fauna (m m lil r, qu lar, amfibi, reptili, balıq v  s.) 

v  onun d yi m si (il  rzind ); 

t bi tin t qvimi (mü ahid l r il boyu mövsüml r 

üzr  aparılır); 

fenoloji m rh l ; 

land aftın görünü ü; 

sas mövsümi prosesl r, onların indiqatorları, 

temperaturun gedi i; ba lanma; 

k naraçıxma; 

qoruq rejiminin v ziyy tinin v  qoru un mühafiz

zonasına antropogen t sirin öyr nilm si. 

16. Dövl t ekoloji ekspertizanın m qs di v  v zif l ri 

16.1. Dövl t ekoloji ekspertizasının m qs di: 

1. Dövl t ekoloji ekspertizası  t s rrüfat v  ba qa 

f aliyy tl r n tic sind

traf mühit  t sirin qiym tl ndiril-

m sinin dol unlu unu v  düzgünlüyünü, q bul olunan 

q rarların ekoloji t hlük sizlik d r c sini, t bii resurslar-

dan s m r li istifad   v

traf mühitin mühafiz si bar d

t klif olunan t dbirl rin s m r sini mü yy nl

dirm k 

m qs dil  müvafiq icra hakimiyy ti orqanları  t r find n 

t

kil olunur v  h yata keçirilir.

---

                                                                                  

 594

2. Dövl t ekoloji ekspertizası  traf mühitin mühafiz si 

üçün z ruri t dbirdir v

traf mühit   m nfi t sir göst r

bil c k t sadüfi q rarlar q bul olunmasının qar ısını alır. 

16.2. Dövl t ekoloji ekspertizasının v zif l ri 

1. N z rd  tutulan v   h yata keçiril n,  traf mühitin 

v ziyy tin   v

halinin sa lamlı ına hazırda v  ya 

g l c kd  bilavasit   v  ya dolayısı il   t sir göst r

bil c k, t s rrüfat v  ba qa f aliyy tl rin ekoloji t hlük si 

s viyy sini mü yy n etm k; 

2. Layih l

diril n t s rrüfat v  ba qa f aliyy tl rin 

traf mühitin mühafiz si haqqında qanunvericiliyin 

t l bl rin , gigiyena-sanitariya normalarına v

qaydalarına uy unlu unu qiym tl ndirm k; 

3. N z rd  tutulan  traf mühitin mühafiz si 

t dbirl rinin keyfiyy tinin n   d r c d

saslı oldu unu 

mü yy n etm k. 

Dövl t ekoloji ekspertizası a a ıdakıları r hb r tutur: 

1.   Beyn lxalq hüquq öhd likl ri; 

2. Qanunçuluq, elmi  saslılıq, a karlıq prinsipl ri, 

ekoloji, sosial, müh ndis-texnoloji, texniki, arxitektura-

planla dırma, iqtisadi v  ba qa qiym tl rin inteqrasiyası 

prinsipl ri; 

---

                                                                                  

 595

3. T s rrüfat f aliyy tinin 

traf mühit   t sirinin 

kompleks sosial-ekoloji-iqtisadi qiym tl ndirilm sinin n -

tic l ri; 

4. Bütün insanların sa lamlı ı  v  rifahı üçün  lveri li 

traf mühit  malik olmaq hüququnu; 

5.  ndiki v  g l c k n sill rin m nafeyi namin  ekoloji 

tarazlı ın, genofondun v  canlı  t bi tin r ngar ngliyinin 

qorunub saxlanılmasını t min etm k z rur tini; 

6. T bi td n t nziml nm y n istifad nin potensial 

t hlük si f rziyy si; 

7. Q zaların ba  verm sinin mümkünlüyünü; 

8. 

traf mühitin qorunub saxlanılmasının c miyy tin 

inki afının ayrılmaz t rkib hiss si kimi qiym tl ndirilm -

sini. 

16.3. Dövl t ekoloji ekspertizasının obyektl ri 

Dövl t ekoloji ekspertizasının obyektl ri a a ıdakı-

lardır: 

1. Ölk   v  iqtisadiyyat sah l ri üzr   m hsuldar 

qüvv l rinin inki afına v  yerl

dirilm sin  dair dövl t v

yerli proqramların layih l ri; 

2. 

qtisadiyyat obyektl rinin v  kompleksl rinin 

tikintisinin (yenid n qurulmasının, geni l ndirilm sinin, 

---

                                                                                  

 596

yeni texnika il   t chiz edilm sinin) v   l

v olunmasının 

texniki-iqtisadi 

saslandırmaları (hesablamaları), 

layih l ri, 

traf mühit  

t sirinin qiym tl ndirilm si 

( MTQ) s n dl ri; 

3. Yeni texnikanın, texnologiyanın, materialların v

madd l rin yaradılmasına, o cüml d n ba qa ölk l rd n 

idxal edilm sin  dair s n dl r; 

4.  traf mühitin mühafiz si haqqında t limat-metodik 

v  normativ-texniki s n dl rin layih l ri; 

5. T s rrüfat f aliyy ti v  ya fövq lad   v ziyy t 

n tic sind  yaranmı  ekoloji 

rait; 

6. Regionda, ayrı-ayrı  t bi t obyektl rind   v

kompleksl rind  (ekosistemd ) ekoloji 

rait; 

7. Müvafiq icra hakimiyy ti orqanının q rarına  sas n 

t bii resurslardan istifad ni n z rd  tutan müqavil

(kontrakt) layih l rinin ekoloji bölm l ri. 

17. Az rbaycanın ekoloji t hlük sizliyi sah sind

beyn lxalq  m kda lıq. 

17.1. Ölk nin ekoloji t hlük sizliyi sah sind

beyn lxalq  m kda lıq prinsipl ri 

Ölk nin ekoloji t hlük sizliyi istiqam tind  milli 

s viyy d   h yata keçiril n t dbirl r planetar miqyasda 

---

                                                                                  

 597

traf mühitin mühafiz si v   t bii  s rv tl rd n davamlı 

istifad   m s l l rini tam h ll ed  bilmir.  vv la, milli 

hüquq t minatlarından k narda olan s rv tl r dünya 

dövl tl ri t r find n intensiv istismara m ruz qalırlar. 

Dig r t r fd n, dövl tl r öz  razil rind   t s rrüfat v

dig r f aliyy tl r göst r r k qon u dövl tl rin  traf t bii 

mühitin  ciddi ziyan vurur, ya da qon u dövl tl rin ekoloji 

maraqlarını bu  v  ya dig r formada pozurlar. Buna real 

misal olaraq Araz v  Kür çaylarının Erm nistan v

Gürcüstan t r find n h dd n artıq yüks k 

çirkl ndirilm sini göst rm k olar. Üçüncüsü, dövl tl r 

t r find n razıla dırılmı  beyn lxalq t dbirl rin h yata 

keçirilm si milli miqyasda  ölk nin ekologiyasının 

mühafiz si m s l l rinin h llini daha effektiv edir. M hz 

bu  sas faktorlar ekologiya üzr  beyn lxalq  m kda lı ın 

bir beyn lxalq hüquqi nizamlayıcı kimi rolunu artırır. 

Hal-hazırda dünya ictimaiyy tini qlobal ekoloji 

probleml r daha çox narahat edir. Bunlar,  sas n, iqlim 

d yi m l ri, ozon qatının seyr lm si, tur ulu ya ı lar, 

s hrala ma, bioloji müxt lifliyin getdikc  azalması  hali 

artımının yüks k tempi v   t bii ehtiyatların getdikc

tük nm si probleml ridir.  traf mühitin beyn lxalq hüquq 

normaları  sas n, indiki v  g l c k n sill r namin  yerin 

---