Muh?ndis ekologiyas? 11esas

                                                                                  

 308

4N

2

O + CH

4

⎯→

⎯

 4N

2

 + CO

2

 + 2H

2

O ..................(8.39)  

4NO + CH

4

⎯→

⎯

 2N

2

 + CO

2

 + 2H

2

O ...................(8.40)  

2NO

2

 + CH

4

⎯→

⎯

 N

2 

+ CO

2

 + 2H

2

O ....................(8.41)  

Reduksiyaedici kimi propandan (C

3

H

8

) istifad

olunduqda ba  ver n reksiyalar (8.42 – 8.44):  

10 N

2

O + C

3

H

8   

⎯→

⎯

 10 N

2

 + 3 CO

2

 + 4 H

2

O  .....(8.42)  

10 NO + C

3

H

8  

⎯→

⎯

 5 N

2 

+ 3 CO

2 

 + 4H

2

O ..........(8.43)  

10 NO

2 

+ 2C

3

H

8

⎯→

⎯

5 N

2

 +6 CO

2

 + 8 H

2

O ..........(8.44)  

v  propend n (C

3

H

6 

) istifad  olunduqda ba  ver n 

reaksiyalar (8.45 – 8.47):  

 9 N

2

O + C

3

H

6

⎯→

⎯

 9 N

2

 + 3 CO

2

 + 3 H

2

O .........(8.45)  

18 NO + 2 C

3

H

6 

⎯→

⎯

9 N

2 

+ 6 CO

2 

+ 6 H

2

O .........(8.46)  

18 NO

2 

+ 4 C

3

H

6 

⎯→

⎯

 9 N

2 

+ 12CO

2 

+ 12 H

2

O.....(8.47)  

Azot oksidl rinin reduksiya reaksiyasında karbo-

hidrogenl rin aktivliyi onların molekula kütl si v  qurulu u 

il  mü yy n edilir. Karbohidrogenl rin molekula ç kisi 

artdıqca onların reaksiya qabiliyy tl ri d  artır. 

Karbohidrogenl rin aktivliyi a a ıdakı sıra üzr  artır:  

Alkinl r>alkenl r>aromatik karbohidrogenl r>alkanlar 

(8.39 –8.47) reaksiyalarını sür tl ndir n v  a a ıdakı 

(8.48) t nlik üzr  ged n reaksiyanı l ngid n katalizatorlar 

t crübi  h miyy t k sb edir. 

---

                                                                                  

 309

n

H

m

 + (n + m/4) O

2

⎯→

⎯

 nCO

2

 + m/2 H

2

O ......... (8.48) 

Bu reaksiyalarda  n n vi katalitik sisteml r olaraq n cib 

metallar, keçid metalların oksidl ri v  seolitl r istifad

olunur. Bundan ba qa silindrik

killi gill rd n sintez 

olunan, yüks k aktivliy  v  hidrotermiki möhk mliy  malik 

olan nanokristallik katalizatorların yeni növl ri perspektiv 

hesab olunur. (8.39 – 8.47) reaksiyaları  sas n 200-

600

°

 temperatur intervalında ba  verir.  

8.5.5. Azot oksidl rinin oksigenli birl

m l rl

reduksiyası. 

Azot oksidl rinin reduksiya prosesi karbohidro-

genl rin oksigenli tör m l rind n metil v  etil spirtl ri, 

h mçinin d  dietilefirinin i tirakı il  daha effektiv ba  verir.  

NO-nun oksigenli birl

m l rl  reduksiya prosesi 

a a ıdakı reaksiya t nlikl ri üzr  gedir:  

6 NO + 2 CH

3

OH 

⎯→

⎯

3 N

2

 + 2 CO

2

 + 4 H

2

O ……(8.49)  

6NO + C

2

H

5

OH 

⎯→

⎯

 3 N

2

 + 2 CO

2

 + 3 H

2

O  …….(8.50)  

6NO + CH

3

OCH

3

⎯→

⎯

 3 N

2

 + 2CO

2

 + 3H

2

O ……. (8.51)  

  Bu  reaksiyada  Ag/Al

2

O

3 

katalizatoruna n z r n 

CuSO

4

/TiO

2

 daha selektiv hesab olunur. 

CuSO

4

/TiO

2

+Ag/Al

2

O

3

+Pt/TiO

2

 qarı ı ı 

h tta suyun 

i tirakı il  öz aktivliyini qoruyub saxlayır. Dimetil efiri 

a a ı faizli Pd katalizatorunun i tirakı il  NO–nu 

---

                                                                                  

 310

reduksiya edir. Katalizatorları aktivliyin  gör   a a ıdakı 

sıra üzr  düzm k olar:  

  3Ag,Pd0.01/MOR > 3Ag,Pd0.1/MOR > 3Ag, Pd1/MOR .  

250-500

°

 temperaturda oksigenin i tirakı il  azot 

oksidl rinin reduksiyası prosesind  istifad  olunan 

katalizatorlar a a ıdakı aktivlik sırası  m l  g tirirl r: 

        MoO

3

/Al

2

O

3

 >V

2

O

5

/Al

2

O

3

 > 

γ

-Al

2

O

3

 .  

Azot oksidl rinin NO

x

 gümü  katalizatorları üz rind

reduksiya prosesi öyr nilmi dir. Reduksiyaedicil rin 

aktivlik sırasının a a ıdakı ardıcıllı ı  t klif olunmu dur: 

metanol < etanol <2-propanol, aseton.  

8.5.6. Oksidl

dirici üsulla qazların azot 

oksidl rind n t mizl nm si. 

Bu üsul azot oksidl rinin qabaqcadan oksidl

diril r k 

sonra da NO

2 

v   N

2

O

3

–ün müxt lif uducularda 

udulmasına  saslanır.  

 NO – nun qaz fazada oksigen il  oksidl

m si

üsulu az effektiv hesab olunur, çünki oksidl

m  sür ti 

çox a a ı olur. Oksigenl   z nginl

dirilmi  havadan v

ozondan (O

3

) istifad  olunması m qs d uy un deyil, ona 

gör  ki, bu halda da onların çox az hiss si reaksiyaya 

daxil olurlar. NO-nun maye fazada qaz 

killi oksigen il

oksidl

m si üsulu is  daha effektiv hesab olunur. Bu 

---