308
4N
2
O + CH
4
⎯→
⎯
4N
2
+ CO
2
+ 2H
2
O ..................(8.39)
4NO + CH
4
⎯→
⎯
2N
2
+ CO
2
+ 2H
2
O ...................(8.40)
2NO
2
+ CH
4
⎯→
⎯
N
2
+ CO
2
+ 2H
2
O ....................(8.41)
Reduksiyaedici kimi propandan (C
3
H
8
) istifad
olunduqda ba ver n reksiyalar (8.42 – 8.44):
10 N
2
O + C
3
H
8
⎯→
⎯
10 N
2
+ 3 CO
2
+ 4 H
2
O .....(8.42)
10 NO + C
3
H
8
⎯→
⎯
5 N
2
+ 3 CO
2
+ 4H
2
O ..........(8.43)
10 NO
2
+ 2C
3
H
8
⎯→
⎯
5 N
2
+6 CO
2
+ 8 H
2
O ..........(8.44)
v propend n (C
3
H
6
) istifad olunduqda ba ver n
reaksiyalar (8.45 – 8.47):
9 N
2
O + C
3
H
6
⎯→
⎯
9 N
2
+ 3 CO
2
+ 3 H
2
O .........(8.45)
18 NO + 2 C
3
H
6
⎯→
⎯
9 N
2
+ 6 CO
2
+ 6 H
2
O .........(8.46)
18 NO
2
+ 4 C
3
H
6
⎯→
⎯
9 N
2
+ 12CO
2
+ 12 H
2
O.....(8.47)
Azot oksidl rinin reduksiya reaksiyasında karbo-
hidrogenl rin aktivliyi onların molekula kütl si v qurulu u
il mü yy n edilir. Karbohidrogenl rin molekula ç kisi
artdıqca onların reaksiya qabiliyy tl ri d artır.
Karbohidrogenl rin aktivliyi a a ıdakı sıra üzr artır:
Alkinl r>alkenl r>aromatik karbohidrogenl r>alkanlar
(8.39 –8.47) reaksiyalarını sür tl ndir n v a a ıdakı
(8.48) t nlik üzr ged n reaksiyanı l ngid n katalizatorlar
t crübi h miyy t k sb edir.
309
n
H
m
+ (n + m/4) O
2
⎯→
⎯
nCO
2
+ m/2 H
2
O ......... (8.48)
Bu reaksiyalarda n n vi katalitik sisteml r olaraq n cib
metallar, keçid metalların oksidl ri v seolitl r istifad
olunur. Bundan ba qa silindrik
killi gill rd n sintez
olunan, yüks k aktivliy v hidrotermiki möhk mliy malik
olan nanokristallik katalizatorların yeni növl ri perspektiv
hesab olunur. (8.39 – 8.47) reaksiyaları sas n 200-
600
°
temperatur intervalında ba verir.
8.5.5. Azot oksidl rinin oksigenli birl
m l rl
reduksiyası.
Azot oksidl rinin reduksiya prosesi karbohidro-
genl rin oksigenli tör m l rind n metil v etil spirtl ri,
h mçinin d dietilefirinin i tirakı il daha effektiv ba verir.
NO-nun oksigenli birl
m l rl reduksiya prosesi
a a ıdakı reaksiya t nlikl ri üzr gedir:
6 NO + 2 CH
3
OH
⎯→
⎯
3 N
2
+ 2 CO
2
+ 4 H
2
O ……(8.49)
6NO + C
2
H
5
OH
⎯→
⎯
3 N
2
+ 2 CO
2
+ 3 H
2
O …….(8.50)
6NO + CH
3
OCH
3
⎯→
⎯
3 N
2
+ 2CO
2
+ 3H
2
O ……. (8.51)
Bu reaksiyada Ag/Al
2
O
3
katalizatoruna n z r n
CuSO
4
/TiO
2
daha selektiv hesab olunur.
CuSO
4
/TiO
2
+Ag/Al
2
O
3
+Pt/TiO
2
qarı ı ı
h tta suyun
i tirakı il öz aktivliyini qoruyub saxlayır. Dimetil efiri
a a ı faizli Pd katalizatorunun i tirakı il NO–nu
310
reduksiya edir. Katalizatorları aktivliyin gör a a ıdakı
sıra üzr düzm k olar:
3Ag,Pd0.01/MOR > 3Ag,Pd0.1/MOR > 3Ag, Pd1/MOR .
250-500
°
temperaturda oksigenin i tirakı il azot
oksidl rinin reduksiyası prosesind istifad olunan
katalizatorlar a a ıdakı aktivlik sırası m l g tirirl r:
MoO
3
/Al
2
O
3
>V
2
O
5
/Al
2
O
3
>
γ
-Al
2
O
3
.
Azot oksidl rinin NO
x
gümü katalizatorları üz rind
reduksiya prosesi öyr nilmi dir. Reduksiyaedicil rin
aktivlik sırasının a a ıdakı ardıcıllı ı t klif olunmu dur:
metanol < etanol <2-propanol, aseton.
8.5.6. Oksidl
dirici üsulla qazların azot
oksidl rind n t mizl nm si.
Bu üsul azot oksidl rinin qabaqcadan oksidl
diril r k
sonra da NO
2
v N
2
O
3
–ün müxt lif uducularda
udulmasına saslanır.
NO – nun qaz fazada oksigen il oksidl
m si
üsulu az effektiv hesab olunur, çünki oksidl
m sür ti
çox a a ı olur. Oksigenl z nginl
dirilmi havadan v
ozondan (O
3
) istifad olunması m qs d uy un deyil, ona
gör ki, bu halda da onların çox az hiss si reaksiyaya
daxil olurlar. NO-nun maye fazada qaz
killi oksigen il
oksidl
m si üsulu is daha effektiv hesab olunur. Bu