311
halda NO-nun oksidl
m si sas n tor
killi doldurmalı
kolonda maye fazada aparılır, sonra diametri kiçik olan
kalonda m hlul lav olunaraq sirkulyasiya olunan oksi-
gen il doydurulur. Çıxan qazlarda azot oksidl rinin miq-
darı 0,02–0,03% (h cm) olur. Oksidl
m nin effektivliyi
ozonla dırılmı oksigenin sirkulyasiyası v daha aktiv
oksidl çdiricil rin, m s l n, ozonun istifad olunması il
artırıla bil r. Azot oksidl rinin oksigen il maye fazada
oksidl
m si qur usunun texnoloji sxemi
kil 8.22-d
göst rilmi dir.
312
Azot oksidl rinin absorbsiyası üçün su, q l vi
m hlulları, selektiv sorbentl r, tur ular v oksidl
dirici-
l rd n istifad olunur. Prosesi intensivl
dirm k m qs -
dil katalizatordan istifad olunur. Bu halda qazların azot
oksidl rind n t mizl nm d r c si 97%- çatır.
8.5.7. Tullantı qazlarının azot oksidl rind n
sorbentl r vasit sil t mizl nm si.
II
6
2
I
III
IV
V
7
4
1
3
5
kil 8.22. Oksigenin i tirakı il
maye fazada azot
oksidl rinin oksidl
m si prosesinin texnoloji sxemi:
1 - sas oksidl
dirici kalon; 2 – tor; 3 – filtr; 4 - lav
kalon; 5 – axın boruları; 6 – ilanvari boruları olan
soyuducular; 7 – oksigeni sirkulyasiya ed n
kompressor; I – çirkli qazlar; II – t mizl nmi qazlar;
III – su; IV – oksigen; V – 60-65% - li nitrat tur usu.
313
Qazların t mizl nm si üçün müxt lif q l vi v duz
m hlullarından istifad olunur.
Selektiv sorbentl r. Tullantı qazlarının t rkibind
oksigen olmadı ı halda onların NO–d n t mizl nm si
üçün FeS
4
, FeCl
2
, N
2
S
2
O
3
, N
3
m hlullarından
istifad olunur. FeS
4
m hlulu daha ucuz v effektiv
uducu hesab olunur. Absorbent kimi t rkibind FeS0
4
saxlayan a ındırıcı m hlullardan da istifad oluna bil r.
M hlulun uduculuq qabiliyy ti m hluldakı FeS0
4
–ın
qatılı ından, temperaturdan v qazın t rkibind olan NO
– nun qatılı ından asılıdır.
Azot oksidl rinin adsorbsiyası. Z if oksidl
dirilmi
nitroz qazlarının h m absorbsiya, h m d adsorbsiya
üsulu il udulması az effektli hesab olunur. S nayed
tullantı qazlarının azot oksidl rind n t mizl nm sind
adsorbentl rd n istifad olunması son d r c
m hduddur. NO
2
–nin effektiv uducusu aktivl
dirilmi
kömür hesab olunur. Lakin aktivl
dirilmi kömürün
çatı mayan c h ti vardır. Bel ki, qazlarla kontaktda
olark n aktivl
dirilmi kömürün qızması, alı ma v
partlaması ba ver bilir. Silikogel, alyumogel,
alyumosilikatlar, seolitl r, aktiv kömür v dig r
adsorbentl rd n istifad olunması da mümkündür.
314
Adsorbentl rin adsorbsiya h cminin a a ı v özl rinin is
defisit olması, enerji v istilik m sr fl rinin çox olması bu
üsulun geni t tbiq sah si tapmasına imkan verm mi dir.
Odur ki, bu m qs dl t bii sorbentl rd n (torf, liqnin,
fosfatlı xammallar,boz kömür) istifad olunur ki, bunların
da regenerasiyaya ehtiyacları olmur. Absorbsiya
üsullarının adsorbsiya üsullarından üstünlüyü
qur ularının sad liyi, maye çirkab sularının yaranmaması
il izah olunur. Adsorbsiya üsullarının çatı mayan c h ti:
prosesinin dövriliyi (adsorbsiya-desorbsiya), yüks k
temperaturda regenerasiya prosesinin aparılması v azot
oksidl rinin utilizasiyasının vacibliyi m s l si v s. Bu
halda adsorbent üz rind t k azot oksidl ri deyil, h m d
dig r qarı ıqlar v n mlik d adsorbsiya olunurlar.
8.5.8. Qazların katalitik v termiki t mizl nm
üsullarları.
Qazların azot oksidl rind n z r rsizl
dirilm si üçün
katalizator üz rind nitroz qazlarla qaz-reduksiyaedicil ri
arasında kontakt n tic sind ba ver n proses -
yüks ktemperaturlu katalitik reduksiyadan istifad olunur;
selektiv katalitik reduksiya prosesi – istifad olunan
315
reduksiyaedicil rin tullantı qazlarının t rkibind olan
oksigen il qar ılıqlı t sird olmadan NO qazları il
reaksiyaya girm sin
saslanır; heterogen reduksiyaedi-
cil rl parçalanma prosesi h m katalizatorların i tirakı il ,
h m d katalizatorlardan istifad olunmadan yüks k
temperatur t sirind n ba ver bil r. Azot oksidl rinin
elementl r
q d r parçalanması çox yüks k
temperaturda ba verdiyind n reduksiyaedicil rd n
istifad olunması vacibdir.
Azot oksidl rinin katalitik üsulla reduksiya
olunması. Bu proses platin qrupunun (Pd, Ru, Pt,Rh)
metalları rintil rinin v ya t rkibind Ni, Cr, Cu, Zn, V,
Ce (serium) v dig r metallar olan katalizatorların i tirakı
il aparılır. Bu halda reduksiyaedici kimi H
2
, CO, CH
4
v
dig r karbohidrogenl rd n istifad oluna bil r.
NO(NO
2
) +CH
4
⎯⎯→
N
2
+ CO
2
+ H
2
O .........(8.52)
NO(NO
2
) +H
2
⎯⎯→
N
2
+ H
2
O ...................(8.53)
NO(NO
2
)+CO
⎯⎯→
N
2
+ CO
2
....................(8.54)
T mizl n c k qazlar reduksiyaedici qazlarla birlikd
t l b olunan temperaturaya q d r (istifad olunan
katalizator v reduksiyaedicil rd n asılı olaraq 150-
480
0
C) qızdırılaraq katalizator layı üz rind n buraxılır.
Çıxan qazların t rkibind xeyli miqdarda oksigen d olur
Dostları ilə paylaş: |