Nýsan 016 Sayý: 568 Fiyat: tl türk mýtolojýSÝnde
Yüklə 0,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Ey huzur içinde olan nefis!”
SEVGÝ DÜNYASI 13 uhasibî 8.- 9. yüzyýlda yaþamýþtýr. Basra'da doðmuþ- tur. Ýlköðrenimini orada gör- müþ, genç yaþta Baðdat'a gelmiþtir. Zengin bir aileden geliþi iyi bir öðrenim görmesini saðlamýþtýr. Ýslâm kültürünün o parlak dönemindeki disiplinler Kuran, Hadis, Fýkýh, Kelam, Tasavvuf ve Felsefe idi. Muhasibî Ýslâm'da felsefi düþünceyi baþlatanlarýn baþýnda gelir. Onun bu çok yönlü eðitim ve yorum- larý çaðýný aþmýþtýr. Farklý düþünce ve görüþleri zamanýnda anlaþýlamadýðý için aleyhine kampanyalar yürütülmüþtür. Bu yüzden hayatýnýn son on yýlýný herkesten uzak bir yalnýzlýk kozasý içinde geçirir. Öldüðünde cenazesinde dört kiþi vardýr. Babasý öldüðünde býraktýðý yetmiþ bin dinar mirasý, zenginlik kalbi bozar diye reddetmiþtir. Muhasibî insaný somut bir varlýk olarak beden, zihin ve ruh bütünlüðü içinde ele alýr. Bir psikolog gibi davranýþlarýný inceler, motivasyonunu araþtýrýr. Bir filozof gibi bilgi teorisini irde- ler, nasýl yaþanmasý gerektiði konusunda ahlâk felsefesi yapar. Psikolojik ve felsefi boyuta Sufî boyutunu da ekler. Ona göre Sufîlik, kutsal alaný kavramak, kutsal olana ulaþmak, kutsal olanla birleþmek ve o hali yaþamaktýr. Bu gerçeði deneyimleyerek, duyarak ve duyurarak yaþamaktýr. Onun Tanrý, evren, insan, ruh, akýl, hayat hakkýn- daki inançlarýnýn kaynaþýp oluþturduðu bilime dayalý felsefi görüþler organik bir bütün oluþturur. M Filozof, Psikolog Sufî Muhasibî Güngör Özyiðit, Psikolog Haris el- Muhasibî ve Seri er - Sakati ve Baðdat Tasavvuf Okulunun kurucularý ve ilk temsilcileridir. Hallac'ýn da yaþadýðý bu devir, Ýslâm düþüncesinin Rönesans'ýdýr. Massignon bu evreyi Batý'daki 15. yüzyýla benzetir. Baðdat'a "Ana gibi yar, Baðdat gibi diyar olmaz" dedirten aydýnlýk dönemdir. SEVGÝ DÜNYASI 14 Ýnsan tarihi bir varlýktýr. Bu, insanýn üç boyutlu bir zaman içinde yaþamasý ve iþe kendisiyle baþlamasý demektir. Çünkü insan, kendisinden önceki insanlarýn baþarýlarý içinde doðar; onlarý hazýr bulur. Hazýr bulduðu bu kültür birikimiyle hesaplaþýr. Onlarý akýl ve mantýk eleðinden geçirerek, olumlu olanlarý alýr, negatif olan- larý atar. Eðer yapýcý ve yaratýcý yönünü kullanabilirse söz konusu birikimin üzerine yeni deðerler ekler. Muhasibî sürekli düþü- nen, içini ve dýþýný meraklý gözlerle tarayan, bir takým sorunlarýn bilincinde olan, onlara çözüm bulmaya çalýþan bir düþünürdü. ÝNSAN GÖRÜÞÜ Onun ana konusu ÝNSANDIR. Hayat içinde devinen, hareket eden insaný inceler. Davranýþlarýn kökenlerini araþtýrýr, yaþanmasý gereken hayat tarzýný göstermeye çalýþýr. Ýnsaný, ruh- beden bütünlüðü içinde görür. Beden ruhun taþýyýcýsý ve enstrümanýdýr. Ýnsan beden sahibi bir ruh olarak gören, duyan, konuþan ve düþünen bir varlýktýr. Ruh, insanýn duyarlýlýðýný ve etkinliðini saðlar.
"Eðer insana bir diken batsa, acýyý ruh ile duyar. Ruh bedenden çýktýðýnda, beden ateþte yakýlsa bile acý duymaz" der.
Ölümü de "Ruhun bedenden ayrýlmasý" olarak deðerlendirir. Ýnsaný kendine konu edinen felsefi antropoloji, insaný, baþarýlarý, yapýp ettik- leri, ölüm bilinci ve dil yönünde ele alýp inceler. Ona göre ölüm bilincine sahip tek varlýk insandýr. Ýnsan, ölenleri görerek öle- ceðini bilir. Ama nerede, ne zaman, nasýl öleceðini bilemez. Bunun bilgisi ona veril- memiþtir. Bu þekilde insan, nasýl olsa bir gün varacaðý ölüme hazýrlanýr. Bu hazýr- lýðýn gayreti içinde ölümü rýza ile karþýlar. Ölüm bilinci insaný, ölüm sonrasýný düþün- mek ve daha dikkatli yaþamak konusunda uyarýr. Dünya tutkularýnýn boþluðunu ve geçiciliðini gösterir. Dil de insana özgü bir yetidir. Ýnsanýn varoluþ koþullarýndan beridir. Ýnsan dýþ dünya ile kurduðu bað ile elde ettiði bilgi ve baþarýlarý dil ile saptar, kaydeder. Böylece dil, insanýn baþarýlarýnýn ve tari- hinin taþýyýcýsý olur. Muhasibî, aklýn teorik yönü olarak gördüðü anlayýþ yetisini (fehm) þöyle tanýmlar:
SEVGÝ DÜNYASI 15
kavramaktýr. O da doðadan ve vahiy yoluy- la gelen bilgilerden her birini dile getir- medir." Muhasibî bu görüþüyle, düþünce ile dilin birlikte ortaya çýktýðýný göstermekte- dir. Ýnsan diliyle aklýn varlýðýný ortaya koyar. O yüzden "Ýnsanýn özü, sözünde görünür" derler. Arap þairin dediði gibi: Susmada aczin bir anlýk gizlenmesi vardýr Ancak insanýn aklýnýn görünmesi konuþmasý iledir. Muhasibî iyiliðin ve kötülüðün kay- naðýnýn insanda olduðunu belirterek þöyle der:
"Ýyiliðin ve kötülüðün kaynaðý sende. En büyük düþmanýn, yaratýlýþýnýn kötü yön- leri. En iyi dostlarýn ise, yaratýlýþýnýn iyi yönleri olduðunu bil. Ve bunlarý birbirleri ile karþýlaþtýr. Ve bil ki sen tabiatýn, ben- liðini tedavi etmekten sorumlusun." Muhasibî, kendi yapýp ettiklerini kontrol edip, gözden geçirerek nefis muhasebesi yapar. Bunun yapýlabilmesi için de nefsin sýnanýp, denenmesi gerekir. Ýnsan davranýþý, iç ve dýþ etkilerin bir sonucu olarak ortaya çýkar. Davranýþa kaynaklýk eden etkenler tasavvuf terminolojisine göre, gönül, akýl, nefis ve þeytandýr. GÖNÜL
Gönül tasavvufta duyarlýlýðýn ve sevginin merkezi olarak görülür. Kuran'da ise insanýn yüce deðerlere yönelen yanýdýr. Aslýnda buna ruh da diyebiliriz. Duyu organlarý ile gelen dýþ etkiler öfke, kin, þehvet, sevgi, merhamet gibi iç etkilerle gönülde veya ruhta birer niyet ve tutum halinde dýþ organlar ile dýþlaþýp davranýþa dönüþürler. Muhasibî'ye göre Tanrý, organlarýn aracýlýðý olmadan da insana bir takým görevler yüklemiþtir: "Onlar da üçtür. 1. Ýmana sarýlma 2. Peygamberi örnek alma 3. Kötülüklerden sakýnma. (Takva)" Gönlün benimsediði bilme, bilenle bili- nen arasýna kavramlarýn girmediði bir bilmedir. Doðrudan deneyimleyip hissedilen bir biliþtir. Muhasibî buna marife diyor. Ýnsanýn korku ile ümit arasýnda olmasý, kötülüklerden korkup çekinerek, iyiliklere yönelmesi böyle bir gönül duyarlýlýðýný gösterir. Ruhun doðrudan eylemine kattýðý benimsenmiþ bilgidir bu. Doðrudan doðruya elde edilen ve dile getirilmeyen marifedir. Ve bu öðrenilip, öðretilen bir bilgi deðil, görülüp, duyulup, yaþanan bilgidir. Bir tür iç aydýnlanmasýdýr. Duyumlar iyi veya kötü þeylerden gelir- ler. Bunlar gönlün insaný hem iyiye hem de kötüye çaðýran davetçileridir. Kaynaklarý nefis, þeytan ve akýldýr. Bunlarýn nereden geldiðini bilmesi için, insanýn gözünü içine çevirmesi, dönüp gönlüne bakmasý, durup düþünmesi, nefis, þeytan ve akýlla ilgili bil- gisi olmasý gerekir. NEFÝS
Kuran'da nefis, insanýn tüm iç hayatý anlamýnda kullanýlmýþtýr: “Ey huzur içinde olan nefis!” (Fecr- 27) “Muhakkak ki nefis, kötülüðü emreder.” (Yusuf-83) Muhasibî'de nefis, insanýn içgüdü mekanizmasý ve eðilimler toplamýna veri- len addýr. Yani dünya ile ilgili isteklerin toplamýdýr. Ve nefse hâkim olmak için onu tanýmak gerekir. Muhasibî nefis için üç ana
Yüklə 0,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|