Orxan pamuk məNİm adim qirmizi
Yüklə 3,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
153 adlarına pul buraxıb, məsciddə xütbə oxutmaq idi. Ġkinci addım isə bir-birilərindən ələ keçirdikləri kitabları parçalayıb, əvvəlinə özlərini «cahan hakimi» kimi öyən ithaf və yeni titul qoyub yenidən cildlətmələriydi ki, görənlər həmin hökmdarın kitabına baxıb cahan hakimi olduğuna inansınlar. Onlardan biri, Teymurun nəvəsi Uluqbəyin oğlu Əbdüllətif Heratı ələ keçirəndə xəttatlarını, nəqqaĢlarını, cildçilərini atasının adına dərhal kitab hazırlanmasına elə canfəĢanlıqla səfərbər eləyib, onları elə tələsdirirmiĢ ki, parçalanan cildlərdən çıxan rəsmlər, yazılı səhifələr cırılıb yapıĢdırılanda bir-birinə qarıĢır. Hansı kitabın hansı hekayənin parçası olduğuna fikir vermədən rəsmləri necə gəldi cildlədib, kitablar düzəltmək naxıĢsevər Uluqbəyə yaraĢmayacağına görə oğlu Heratın bütün nəqqaĢlarını yığıb rəsmləri sırayla düzmək üçün hekayələrini söyləməyi tələb eləyir. Amma hər beyindən baĢqa bir hekayə çıxır, rəsmlər bir-birinə daha çox qarıĢır. Onda son əlli dörd ildə Heratda hökm sürmüĢ bütün Ģahların, Ģahzadələrin kitablarına gözünün nurunu verəndən sonra unudulan sonuncu qoca baĢ nəqqaĢı axtarıb tapırlar. Rəsmlərə baxan qədim ustadın kor olduğu aĢkara çıxanda təlaĢ baĢlayır, hətta gülənlər də tapılır, amma qoca ustad yeddi yaĢına çatmamıĢ, ağıllı, ancaq oxuyub-yazmağı bacarmayan bir uĢaq istəyir. downloaded from KitabYurdu.org
154 Dərhal tapıb gətiriblər. Qoca nəqqaĢ uĢağın qabağına bir rəsm qoyub, «Gördüyünü danıĢ», – deyir. UĢaq rəsmdə gördüklərini danıĢanda qoca nəqqaĢ da görməyən gözlərini göy üzünə dikib diqqətlə dinləyir, sonra belə izah eləyir: «Firdovsinin «ġahnamə»sindən Ġsgəndərin ölən Daranı qucaqlaması... Sədinin «Gülüstan»ından gözəl Ģagirdinə aĢiq olan xocanın hekayəsi... Nizaminin «Məhzəni-Əsrar»ından həkimlərin yarıĢması...» Ġxtiyar və kor qocaya qəzəblənən o biri nəqqaĢlar: «Bunları biz də deyərdik, – söyləyiblər, – bunlar ən məĢhur hekayələrin ən bəlli məclisləridi». Qoca və kor nəqqaĢ bu dəfə uĢağın qabağına ən çətin rəsmləri qoydurub yenə onu diqqətlə dinləyir. «Firdovsinin «ġahnamə»sindən Hörmüzün xəttatları bir-bir zəhərləyib öldürməsi», – yenə göyə baxa-baxa deyir. «Mövlananın «Məsnəvi»sindən arvadını və arvadının aĢiqini armud ağacının baĢında yaxalayan ərin yaramaz hekayəsi və ucuz rəsm», – deyir, belə-belə görə bilmədiyi bütün rəsmləri uĢağın izahından tanıyır, kitabların cildlənməsini yoluna qoyur. Uluqbəy ordusuyla Herata girəndə ustad nəqqaĢdan usta nəqqaşların görməklə başa düşə bilmədikləri hekayələri özünün heç görmədən tanımasının sirrini soruĢur. «Bunun səbəbi, hesab edildiyi kimi, kor olduğuma görə yaddaĢımın qüvvətli olması downloaded from KitabYurdu.org
155 deyil», – qoca nəqqaĢ deyir. «Mən hekayələrin təkcə xəyallarla deyil, sözlərlə xatırlandığını heç unutmuram». Uluqbəy o sözləri və hekayələri öz nəqqaĢlarının da bildiklərini, amma rəsmləri sıraya düzə bilmədiklərini söyləyir. «Çünki, – qoca nəqqaĢ deyir, – onlar öz hünər və sənətləri olan
necə bildiyini soruĢur. «UĢaq bilmir, – qoca nəqqaĢ deyir, – yalnız kor və ixtiyar nəqqaĢ kimi Allahın
CĠM
NəqqaĢ tayfasının haqlı və əzəli qorxusu korluq əndişəsi üzündən bir vaxtlar ərəb nəqqaşların gün doğanda günbatana, üfüqə uzun- downloaded from KitabYurdu.org
156 uzadı baxdıqları, bir əsr sonra Şirazda çoxlu nəqqaşın səhərlər acqarına ceviz içiylə döyülmüş gül yarpağı əzib yedikləri məlumdu. Yenə eyni dövrdə isfahanlı yaĢlı nəqqaĢların vəbaya yoluxan sayaq növbəylə yoluxduqları korluğun səbəbi saydıqları gün iĢığı düz iĢ taxtalarına dəyməsin deyə otağın yarıqaranlıq küncündə, çox vaxt da Ģamların iĢığında iĢləyər, Buxaradakı özbək nəqqaĢxanalarında ustadlar gözlərini günün
axırında ovsun oxunmuĢ suyla yuyardılar. Bütün bu üsullar içində korluğa ən saf yaxınlaĢanı, təbii ki, böyük Ustad Behzadın müəllimi ustad nəqqaĢ Seyid Mirək tərəfindən tapılanıdı. Ustad nəqqaĢ Mirəyə görə, korluq bəla deyil, bütün həyatını onun
aləmi necə gördüyünü axtarmasıdı, bu təkrarsız görüntü də ancaq uzun illər çalıĢandan sonra, gözlər yorulub nəqqaĢ əməlli-baĢlı əyiləndə qazanılan korluqdan sonra xatırlana-xatırlana olur. Deməli, Allahın aləmi necə gördüyü təkcə kor nəqqaşların yaddaşından dərk edilir. Bu xəyala malik olanda, yəni xatirələrin və korluğun zülməti içində gözünün qabağında Allahın mənzərəsi peyda olanda qoca nəqqaş əli möcüzəvi rəsmi öz-özünə kağıza köçürə bilsin deyə bütün həyatı boyu əlini alışdırmaqla məşğul olur. Dövrün heratlı nəqqaĢları downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 3,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|