149
KORLUQ VƏ HAFĠZƏ
Nəqşdən qabaq qaranlıq vardı, nəqşdən
sonra da qaranlıq olacaq. Boyalarımızla,
bacarığımız və eĢqimizlə Allahın bizə «görün»
dediyini xatırlayaq. Xatırlamaq – gördüyünü
bilməkdi. Bilmək – gördüyünü xatırlamaqdı.
Görmək – xatırlamadan bilməkdi. Deməli, nəqş
eləmək – qaranlığı xatırlamaqdı. Böyük ustadların
rəsm eĢqi rənglərin və görmənin qaranlıqdan
yarandığını bilib, Allahın qaranlığına rənglərlə
dönməyi tələb edir. Hafizəsi olmayan nə Allahı
xatırlayar, nə də onun qaranlığını. Bütünböyük
ustadların rəsmləri rənglərin içindəki, zamanın
xaricindəki o qatı qaranlığı axtarır. Heratın qədim
böyük ustalarının tapdıqları həmin qaranlığı
xatırlamağın nə demək olduğunu dərk eləməyiniz
üçün sizə də baĢa salaq.
ÜÇ KORLUQ VƏ HAFĠZƏ HEKAYƏSĠ
ƏLĠF
ġair Caminin övliya salnamələrini qələmə
aldığı «Nəvhat-ül Üns»ünün Lami Çələbi
tərəfindən çevrilmiĢ türkcəsində Qaraqoyunlu
downloaded from KitabYurdu.org
150
Cahan Ģahın nəqqaĢxanasında ad qazanmıĢ ustad
ġeyx Əli Təbrizinin «Xosrov və ġirin»in möcüzəvi
bir nüsxəsini nəqĢ elədiyi yazılıb. Mənim
eĢitdiyimə görə, hazırlanması tam on bir il çəkən
kitabda ustadlar ustadı ġeyx Əli elə bir hünər
göstərib, ancaq qədim ustadlardan ən böyüyü
Behzadın nəqĢ eləyə biləcəyi elə möcüzəli səhifələr
yaradıb ki, Cahan Ģah hələ kitab yarıya
çatmamıĢdan dünyada tayı-bərabəri olmayan
fövqəladə bir kitaba yiyələnmək üzrə olduğunu
baĢa düĢüb. Özünə baĢ düĢmən elan elədiyi
Ağqoyunlu hökmdarı gənc Uzun Həsənin qorxusu
və ona duyduğu qısqanclıqla yaĢayan Qaraqoyunlu
Cahan Ģahın ağlına dərhal gəlir ki, daha da yaxĢısı
Ağqoyunlu Uzun Həsən üçün rəsm edilə bilər. Öz
xoĢbəxtliklərini «əgər baĢqaları da bu qədər
xoĢbəxtdilərsə»
qorxusuyla
zəhərləyən
əsl
qısqanclardan olduğuna görə Cahan Ģah sezir ki,
ustad nəqqaĢ bu kitabdan bir nüsxəsini də, hətta
daha yaxĢısını rəsm eləsə, bunu ancaq Uzun Həsən
üçün hazırlayacaqdı. Beləcə, həmin möcüzəli kitaba
özündən baĢqa bir kimsə sahib olmasın deyə kitabı
baĢa çatdırandan sonra ustad nəqqaĢı – ġeyx Əlini
öldürtmək qərarına gəlir. Amma hərəmxanasındakı
nəcib qəlbli bir çərkəz gözəli ona usta nəqqaĢı kor
eləməsinin yetərli olacağını xatırladır. Cahan Ģahın
dərhal bəyənib, ətrafındakı yaltaqlara açdığı bu
downloaded from KitabYurdu.org
151
parlaq qərar ustad nəqqaĢ ġeyx Əlinin qulağına da
çatır, amma o, baĢqa sıravi nəqqaĢların eləyəcəyi
kimi kitabı yarıda qoyub, Təbrizdən çıxmayır.
Hətta korluğunu gecikdirmək üçün kitab üzərində
yavaĢ-yavaĢ iĢləmək, ya da kitab nöqsansız olmasın
deyə pis çəkmək kimi yollara sapmayıb.
HəmiĢəkindən daha da böyük Ģövq və əqidəylə
çalıĢıb. Təkcə yaĢadığı evində sübh namazından
sonra iĢləməyə baĢlayar, gecəyarısı Ģamların
iĢığında yorğun gözlərindən əzab yaĢları axana
qədər elə eyni atları, sərvləri, aĢiqləri, əjdahaları və
yaraĢıqlı Ģahzadələri rəsm eləyərmiĢ. Çox vaxt
heratlı qədim ustadların hazırladıqları bir səhifəyə
günlərlə baxar, bir yandan da heç baxmadığı kağıza
eyni rəsmi olduğu kimi çəkərmiĢ. Axırda
Qaraqoyunlu Cahan Ģah üçün hazırladığı kitab baĢa
çatır, ustad nəqqaĢ gözlədiyi kimi, əvvəlcə
təriflənib qızıla tutulur, sonra ucu sivri tuğ iynəsiylə
kor edilir. ġeyx Əli heç ağrısı belə kəsilmədən
dərhal Heratdan çıxıb Ağqoyunlu hökmdarı Uzun
Həsənin yanına gedir. «Bəli, koram», – ona deyib.
«Amma son bir ildə nəqĢ elədiyim kitabın bütün
gözəllikləri hər qələm, hər fırça dəyməsinə qədər
yadımdadı, əlim də onları mən görməyə-görməyə
əzbərdən çəkməyi bacarır. Xanım, sənə olub-keçən
ən gözəl kitabı nəqĢ eləyə bilərəm. Çünki gözlərim
artıq bu dünyanın yaramazlığına iliĢib qalmadığına
downloaded from KitabYurdu.org
152
görə Allahın bütün gözəlliklərini yaddaĢımdan ən
saf tərzdə çəkə bilərəm». Uzun Həsən böyük ustad
nəqqaĢa dərhal inanır, ustad da sözünün üstündə
durub, mövcud olan ən möcüzəvi kitabı Ağqoyunlu
xaqanına əzbərdən çəkir. Daha sonra Ağqoyunlu
Uzun Həsənin Qaraqoyunlu Cahan Ģahı Bingöl
yaxınlığında bir hücümla yenib, öldürməsinin
arxasında müzəffər xaqanın yeni kitabının verdiyi
mənəvi güc olduğunu hamı bilir. Həmin möcüzəvi
kitab ustad ġeyx Əli Təbrizinin rəhmətlik Cahan
Ģaha hazırladığı əvvəlki kitabla birgə müzəffər
Uzun Həsən rəhmətlik Fatih Sultan Mehmet xana
Otluqbeli savaĢında məğlub olanda PadĢahımızın
xəzinəsinə qatılıb. Görənlər bilir.
BE
Cənnətməkan Qanuni Sultan Süleyman
xəttatlara daha çox qiymət verdiyinə görə zamanın
bəxtsiz nəqqaĢları bu danıĢacağım hekayəni nəqşin
xətdən daha vacib olduğuna misal kimi
danıĢırlarmıĢ, amma hər diqqətlə dinləyənin baĢa
düĢəcəyi kimi, bu hissə korluq və hafizə barədədi.
Cahan hakimi Teymurun ölümündən sonra bir-
birilərinə hücum eləyib aralarında rəhmsizcəsinə
savaĢan oğullarının və nəvələrinin bir-birilərinin
Ģəhərlərini fəth eləyəndə atdıqları ilk addım öz
downloaded from KitabYurdu.org
Dostları ilə paylaş: |