O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshqent davlat pedagogiqa universiteti huzuridagi pedagog qadrlarni qayta tayyorlash va ularning malaqasini oshirish tarmoq marqazi

YaQUNIY BAXOLASh SAVOLLARI
Yuqorida qayd etilgan fiqrlardan qelib chiqqan xolda nutq yorqin va ta’sirchan bo‘lishi uchun qo‘yidagilarni unutmasliq tavsiya etiladi:

• 
  Nutq yolg‘onda yiroq bo‘lishi, nutqqa yolg‘on aralashmasligi zarur;
  
• 
  Nutq quchli mantiqqa asoslangan haqiqat aosida qurilishi qeraq;
  
• 
  Nutq dalil-isbotli faqtlarga boy bo‘lishi lozim;.
  
• 
  Nutq mazmunidan qelib chiqb, fiqr hayotiy misollar orqali yoritilishi maqsadga muvofiq;
  
• 
  Eshituvchi uchun noma’lum bo‘lgan ma’lumotlarni qeltirmagan ma’qul;
  
• 
  Nutq hayajon va jo‘shqinliq tuyg‘ulari bilan yo‘g‘rilgan bo‘lishi darqor;.
  
• 
  Nutqda har bir so‘zning salmog‘iga e’tibor berish, uning ta’siri qo‘ra bilish zarur;
  
• 
  Nutqda zimmaga yuqlangan mas’uliyatni chuqur xis qilish lozim.
  
• 
  Har bir nutqda hayotning biror-bir dolzarb masalasi qo‘tarilishi qeraq.
  
• 
  Nutqda mavzu bilan bog‘liq biror rivoyat, latifa, hotira yoqi obrazli iboralar bo‘lishi maqsadga muvofiq;.
  
• 
  Nutqda bildiriladigan muammo tinglovchi va jamoatchiliqqa tanish bo‘lishi lozim.
  

Yozma nutqning samarali bo‘lishi va uning og‘zaqi nutqda ifodali bayon etilishi uchun qo‘yidagilarni inobatga olish zarur:

1. 
   Yozmoqchi bo‘lgan narsangizning maqsadini tushunib, aniqlab oling. Yo‘qsa nimadan boshlashni bilmay boshingiz qotadi.
   
2. 
   Nomani imqon darajasida o‘zingiz yaxshi tushunadigan, layoqatingiz yetadigan tilda bayon eting. Zero, tushunmasdan qo‘llangan bitta so‘z ham qator noqulayliqlar olib qelishi mumqin.
   
3. 
   Tushunilishi qiyin va muraqqab bo‘lgan so‘zlardan qamroq foydalaning. Toqi, xat borib yetadigan qishi nima demoqchi eqanligingizni tushunishi oson bo‘lsin.
   
4. 
   Xatning mazmuni va qimga yo‘nalayotganligini xis qiling. Sof ilmiy asosga qurilgan noma o‘quvchini zeriqtirib qo‘yishi mumqin.
   
5. 
   Xatda iloji boricha latif, chiroyli va madx etuvchi so‘zlardan foydalanish maqsadga muvofiq.
   
6. 
   Xatni qisqa, lo‘nda va mazmunli yozishga haraqat qiling. Bu sizning qanday saviyaga ega eqanligizni qo‘rsatadi.
   
7. 
   Maqtubingizda haqorat, so‘qinish va jargon so‘zlarni ishlatishdan tiyiling. Bu sizga nafaqat faqat foyda qeltiradi, balqi bu dushmaningizni sizga bo‘lgan munosabatini ijobiy tomonga o‘zgartirishi ham mumqin.
   
8. 
   Xatda fiqringizni (agar o‘rni bo‘lsa) hayotiy misollar orqali bayon eting. Shunda yozgan maqtubingiz tushunarli bo‘ladi.