Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

Icra  göst
əriciləri(nəticə)”  Mən  hələ  də  düz  yoldayammı”  sualına cavab  verir. 
Onlar 
həyata  keçirilən tədbirlərin plana uyğun şəkildə yerinə yetirildiyini yoxlamaq 
üçün istifa
də olunur. Digər göstəricilər prosesin effektini ölçmək üçün istifadə olunur. 
Onlar”
Doğru nöqtəyə çatdımmı?” sulalına cavab verir.Bu göstəricilər iki növ olur.. 

 
Nəticə yönümlü göstəricilər: Bu göstəricilər görülən işlərin  nəticəsində 
davra
nışın dəyişməsi haqqında informasiya verir. 

 
 
Məmnunedici göstəricilər:Bu göstəricilər polis işçilərinin və ya ictimaiy-
yətin fəaliyyətləri haqqında və/və y a həyata keçirilən addımlar haqqında rəyləri 
sor
maq məqsədi güdür. 
 
4-cü Böl
mə: 
Konkret halla
ra dəyərlərin,qaydaların və davranışın in-
teqrasiya
sı  
Dünyada çox f
ərqli polis sistemləri mövcudur;bu sistemlər arasındakı fərqliliklər təş-
kilati m
əsələlərlə və həm də bu ölkələrin inkişaf səviyyəsilə əlaqəlidir. Bu baxımdan, və-
ziyy
ət bir ölkədən digərinə keçdikcə dəyişir;bir çox ölkələr(məsələn, Şərqi Avropa və 
Asiyada) h
ələ də münaqişə sonrası çətinliklərlə məşğuldurlar;digərləri kecid dövrü yaşa-
yırlar(məsələn,Balkan ölkələri) və ya demokratik ölkələrə çevrilmişlər(Qərbi Avropa). 
Baxmayaraq ki, onla
rın təcrübələri fərqlidir,bu ölkələrin hamısı fərqli dərəcədə korrupsi-
ya il
ə üzləşmişlər. Bu cür şəraitin xüsusiyyətləri polis xidmətlərinin funksiyaları üçün qa-
çılmaz təsirə sahibdir; Xüsusi şəraitdə polis korrupsiyası haqqında geniş məlumat və on-
la
rın necə xarakterizə edilməsi 1-ci Fəsildə verilir.  
4.1.  Münaqi
şə-sonrası ölkələr  
Münaqi
şə sonrası ölkələrdə:  
Geni
ş yayılmış təhlükə mövcuddur,siyasi təsisatların əsasən dağılması ilə bəra-
b
ər,zorakılığın  müəyyən formaları artır. Təhlükəsizlik qüvvələri cəmiyyətin insan 
haqla
rını pozaraq tez-tez münaqişəyə cəlb olunur və beləliklə əhali tərəfindən güvə-
nilmir.  Münaqi
şə  sonrası  şəraitdə  təhlükəsizliyin olmaması  səbəbi ilə,həm  siyasi 
r
əhbərlik və həm də polisin özü repressiya vasitəsi kimi polis qüvvəsindən istifadə-
y
ə  davam etməyə  meylli  ola bilər.  Sistemli islahata  tez-tez  zərurət olur,o  cümlə-
d
ən,təhlükəsizlik qüvvələrinin fəaliyyətlərini idarə edən qanunların islahatına
48
.  
Münaqi
şə sonrası vəziyyətlərdə polis xidmətlərinin üzləşdiyi ən böyük problem polis 
xidm
ətlərinin yenidən qurulmasıdır. Bu polis qüvvələri lap yenicə müharibədən çıxmış və 
ba
rışıq prosesinə qoşulmuşlar. Nəticədə, onlar daha çox müxtəlif mənşəyi olan,məsələn 
keçmi
ş üsyançıları,əsgərləri və  müxtəlif etnik  qrupa məxsus olanları öz sıralarına daxil 
etm
əlidirlər. (aşağıda Nümunə 5-ə bax). Onların işi iki səbəbə görə çətindir. Birincisi,on-
lar müxt
əlif və çox vaxt bir-biri ilə ziddiyyət təşkil edən mədəniyyət və mentalitetləri bir-
90 

---

birin
ə inteqrasiya etməlidirlər. Ikincisi,onlar müharibə şəraitinə uyğun olan hərbi dəyərlə-
ri mülki c
əmiyyət orientasiyalı dəyərlərə dəyişməlidirlər. 
Münaqi
şə sonrası ölkələrdə polis təşkilatlarının ilk əsas işlərindən biri də hamı üçün 
eyni  olan  yeni  kriteriyalar  v
ə isnad nöqtələri daxil etməkdir.Başqa sözlərlə, onlar yeni 
ümumi m
ədəniyyət yaradırlar. Bu prosess adətən tələsik yerinə  yetirilir.    Daha 
çox,beyn
əlxalq ictimaiyyətin təzyiqi ilə və ya münaqişənin törətdiyi xaosa cavab olaraq 
g
əti şəkildə yeni prinsiplər  qəbul etdirilir və həyata keçirilir. Bu cür şəraitdə yenicə mü-
əyyən edilmiş çərçivə mükəmməl olmaya bilər və ya mövcud şəraitə tam uyğun olmaz.. 
Nümu
nə 5: Burundi təcrübəsi 
Burundi Milli Polisi(BMP),Burundi
də vətəndaş müharibəsinin bitməsi ilə bağlanan 
Arusba sazi
şindən sonra 2004-cü ildə yaranmışdır.Keçmiş polis işçilərindən,üsyançılar-
dan 
və müxtəlif etnik qruplara məxsus əsgərlərdən ibarət olan BMP həm ölkə ictimaiyyə-
tinin
,həm də beynəlxalq təşkilatların gözü önündə mədəniyyət və etibar problemlərini həll 
etməli idi. 
Irəli getmək üçün, BMP Belçika modelinin təsiri altında peşəkar kodeksı qəbul etdi. 
Bu kodeks, bütün BMP kadrla
rı üçün( onlardan gözlənilən münasibətləri izah edib və ay-
dınlaşdırmaqdan ötrü) təşkil olunan təlim seminarlarından sonra dərc edildi. Bu təşəbbüs 
yeni qaydala
rın yaradılması,aydınlaşdırılması və gücləndirilməsini və sabitləşdirici amil-
ləri yeni və xaotik vəziyyətə tətbiq edilməsini mümkün etdi. 
Dəyişimin addımları çox sürətli oldu və kadrların dəyişimi öyrənməyə və tətbiq etməyə 
vaxtla
rı da həmişə çatmırdı. Ən əsası, dəyişim hər hansı yan amillərin(yəni,nəzarət mexaniz-
mlərinin) dəyişimlə eyni vaxtda  hazırlanıb və ya həyata keçirilməsi ilə baş vermirdi.  
Birinci ad
dımdan sonra ikinci mərhələ gəlirdi,beynəlxalq təhlükəsizlik qüvvələrinin 
iştiraki olmadan president,parlament və bələdiyyə seçkilərinin təşkilinin təmin edilməsi. 
Bu 
isə girişmək üçün,tərəfsizlik və dürüstlük kimi məsələlərlə məşğul olmaqdan ötrü 
konkret modullar ha
zırlandı. Yenə də,təlim bütün  işçilər üçün,həm aşağı,həm də yüksək 
rüt
bəli işçilər üçün məcburi oldu. Eyni zamanda peşəkar kodeksin bir sıra tərəflərini ay-
dınlaşdıran direktivlər BMP daxilində yayıldı.  
Belçika 
və Hollandiya hökümətlərinin dəstəyi ilə, BMP indi geniş peşəkarlaşma proq-
ra
mı başlatmışdır və qarşıdakı bir neçə il ərzində həyata keçiriləcəkdir.Bu proqramın əsas 
strateji his
sələrindən biri dürüstlükdür.Burundu rəsmilərinə görə,dürüstlük siyasətinin ha-
zırlanması vətəndaşlar və polis arasında inamın bərpası  üçün zəruri idi və ictimaiyyətlə 
birlik
də təhlükəsizlik problemlərinin səbəbləri ilə məşğul olmaq idi. 
91 

---