Print indd
Yüklə 2,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
101 Amerika prezidentləri Kabineti qurarkən böyük siyasi bacarıq nümayiş etdirən Linkoln köhnə siyasi rəqiblərinə üstünlük verdi. Belə ki, U.Syuard (xarici işlər), Edvard Beyts (ədliyyə), Salman Çeyz (maliyyə) əsas vəzifələrə təyin edildilər. Linkolnun prezident seçilməsi Cənubda böyük həyə- canla qarşılandı. O, vəzifəsinin icrasına başlamamış ölkədə fövqəladə hadisələr baş verdi. Hələ Milad bayramından əvvəl Cənubi Karolina ştatı İttifaqdan çıxdı. Onun ardın- ca daha yeddi ştat: Alabama, Corciya, Luiziana, Missisipi, Texas, Tennessi və Florida İttifaqdan ayrıldılar və 4 fevral 1861-ci il tarixdə yeni müstəqil dövlətin: Amerika Konfe- derativ Ştatlarının yarandığını elan etdilər. Varlı quldar, eks- prezident Pirsin formalaşdırdığı kabinetdə müdafi ə naziri olmuş Cefferson Devis yeni yaradılmış dövlətin müvəqqəti prezidenti seçildi. Ştatların ayrılmasına Linkoln birmənalı olaraq müna- sibət bildirdi: «Secession (ştatların İttifaqdan ayrılması) ölkə konstitusiyasının kobud şəkildə pozulmasıdır və İtti- faq mütləq bərpa edilməlidir». 12 fevral 1861-ci ildə Konfederasiya qoşunları Sam- ter fortuna hücum edərək onu ələ keçirdilər. Vətəndaş müha ribəsi başlandı. Linkoln Cənub Ştatlarını qiyamçı elan edərək 75 minlik könüllülər ordusu yaratdı. Lakin o, müharibənin quldarlığın ləğvi üçün deyil, İttifaqın bütövlü- yü uğrunda aparıldığını elan etdi. Müharibəni şərti olaraq iki mərhələyə bölürlər: 1861- 62 və 1863-65. Birinci mərhələdə şimallılar bir sıra məğ- lubiyyətlərə düçar oldular. Bunun səbəbi komandanlığın əsasən təcrübəsiz generalların əlində olması idi. Digər tərəfdən, əvvəlcədən elan olunmasına baxmayaraq homs- tedlər haqqında qanunun qəbul edilməməsi uğursuzluqla- rın əsas səbəblərindən hesab olunur. 1862-ci ilin mayında homstedlər haqqında qanun qəbul edildi. Qanuna görə tor- paq becərmək istəyən hər amerikalı cüzi haqq ödəməklə 102 Amerika prezidentləri 160 akr (65 ha) torpaq sahəsi ala bilərdi. Prezident 1862- ci ilin sentyabr ayında «Azadlıq haqqında bəyannamə»ni imzaladı. Bəyannamədə 1863-cü il yanvarın 1-dən ölkədə quldarlığın ləğv olunması elan olunurdu. Yalnız 1863-cü ilin yayında Şimal ordusu ilk uğurlarını qazanmağa başladı. Gettisberq yaxınlığında baş verən qanlı savaşlarda general Qrantın komandanlığı altında federalistlər ordusu böyük qələbə qazandı. Həmin il 19 noyabrda Linkoln gələcəkdə «Gettisberq müraciəti» adını almış məşhur nitqini söylədi. Prezident deyirdi: «Bu müharibə, bizim qismətimizə düşən sınaqlar bir şeyi göstərməli idi: demokratik dövlət, «bütün insanlar anadan bərabər doğulmuşlar» prinsipi üzərində qurulmuş bir dövlət sağ qalıb yaşaya biləcəkmi». Linkoln hazırlıqsız söylədiyi iki dəqiqəlik nitqində eyni za- manda demokratiyanın – «xalq hakimiyyəti, xalq üçün və xalqın həyata keçirdiyi idarəetmə üsulu» kimi qısa və dəqiq təyinini verə bildi. 1864-cü ilin martında prezident general Qrantı Ali Baş Komandan təyin etdi. Qrant Uilyam Şerman və Filip Şe- ridanla birgə Linkolnun hərbi planını – geniş miqyaslı və yaxşı mərkəzləşdirilmiş hücum planını həyata keçirərək müharibənin gedişində ciddi dönüş yaratdı. 1864-cü il prezident seçkiləri xüsusi əhəmiyyət kəsb edirdi və iyulda Linkoln ikinci müddətə namizəd göstərildi. Onun rəqibi isə vaxtilə Şimal ordusuna komandanlıq etmiş və 1862-ci ildə Linkolnun əmri ilə istefaya göndərilmiş general Mak-Klelan idi. Xatirladaq ki, Endrü Ceksondan sonra heç bir prezident təkrar seçkilərdə uğur qazanma- mışdı. Lakin Linkoln seçkilərdə 55 % səs toplayaraq ikinci müddətə prezident seçildi. Linkolnun qələbəsi döyüşlərə öz əhəmiyyətli təsirini göstərdi. 2 sentyabr 1864-cü ildə general Şermanın Atlanta və Corciyanı tutması tam qələbə üçün ciddi zəmin yarat- dı. Bu ərəfədə prezident konstitusiyaya quldarlığın ləğvini 103 Amerika prezidentləri özündə ehtiva edən 13-cü dəyişikliyi Konqresə təqdim etdi. Konqres bu dəyişikliyi 2/3 səs çoxluğu ilə təsdiq etdi. 1865- ci ilin aprelində general Qrantın komandanlığı ilə Şimal or- dusu Konfederasiyanın paytaxtı Riçmondu tutdu. Aprelin 9-da general Li və ordusunun təslim olması ilə müharibə sona çatdı. Müharibə qurtardıqdan bir neçə gün sonra, aprelin 14- də Linkoln Ford teatrında tamaşaya baxarkən aktyor Con Uilks Buts tərəfi ndən sui-qəsdə məruz qalaraq ağır yaralan- dı və elə həmin gecə vəfat etdi. Linkolnun qətlində çoxlu müəmmalı nüanslar var. Onun həyatına bir neçə sui-qəsd cəhdi olmuşdu. 1865-ci ilin mar- tında üstündə «Qətl» yazılmış xüsusi qovluqda 80-ə yaxın yazılı qətl təhdidi saxlanılırdı. Linkoln bu təhdidlərə nəinki fi kir vermir, hətta onlara ironiya ilə yanaşırdı. Xüsusi iste- dad sahibi olmayan aktyor Buts quldarlığın fanatik tərəfdarı idi. İstintaq onun bu qətli çoxdan hazırladığını üzə çıxartdı. Tezliklə bu qətldə təkcə Cənub quldarları deyil, Şimaldan bəzi quldarlıq tərəfdarlarının da əli olduğu aşkar edildi. Pre- zident qətlə yetirilən gün onun şəxsi mühafi zəsinə məsul əməkdaşların səhlənkarlığı, Butsun qaçdığı yoldan başqa Vaşinqtondan çıxan bütün yolların bağlanması, qatilin diri tutulması əmr edilsə də, onun həbs edilərkən öldürülməsi bu nəticəyə gəlməyə əsas verirdi. Buts Linkolna atəş açaraq bu sözləri qışqırmışdı: «Tiranlar belə öldürülür. Cənubun intiqamı alındı». Lakin, bu intiqam deyil, siyasi terror idi. Prezident «Azadlıq bəyannaməsini» imzalayarkən belə de- mişdi: «Əgər mənim adım tarixə yazılarsa, bu bəyannaməyə görə yazılacaq. Onda mənim ruhum yaşayır». Linkoln həqiqətən tarixə düşdü və gördüyü böyük əməllərə öz qanı ilə möhür vurdu. Yüklə 2,66 Kb. Dostları ilə paylaş:
|