ya’ni o‘sib borish yoki kamayish tartibida joylashgan o‘lchovlar
variatsion qatorni tashkil qiladi. Variatsion qator tarkibida tak-
rorlanadigan o'lchovlar soni chastota deyiladi.
Masalan, tadqiqotchi «Sening fikr va qarashlaring sinfdosh-
laringniki bilan ko‘pincha mos keladimi?» kabi anketa savoliga 36
o'quvchidan javob olingan deylik. Bunda 5 xil javob ko‘zda tutil-
gan: «har doim», «ko‘pincha», «ba’zida», «kamdan kam», «hech
qachon». Agar har 1 javob varianti uchun son belgisi berilsa («har
doim» — 5, «ko‘pincha» — 4, «ba’zida» — 3, «kamdan kam» — 2,
«hech qachon» —
1
).
Hamda sonlarning kamayib borish tartibi bo‘yicha
bir qator-
ga joylashtirilsa, biz quyidagicha variatsion qatorga ega bolam iz:
555555444444444333333333333222222211
Olingan ma’lumotlarni qayta ishlash oson bo‘lishi uchun jad-
val shakliga keltiramiz:
Anketa savollariga o‘quvchilar bergan javoblaridan chastota
bo‘yicha taqsimlanishi.
1-jadval
№
з
■
Variantlar
Chastota
1.
H ar doim
6
2.
K o'pincha
9
3.
Ba’zida
12
4.
K am dan kam
7
5.
H ech qachon
2
Jam i
36
Chastota bo‘yicha jadvalda keltirilgan m a’lumotlarni
grafik
shakliga keltirish mumkin. Bunda grafik tuzish 2 yo‘l bilan amal
ga oshirilishi mumkin. Gorizontal chiziqqa variantlar,
vertikal
chiziqqa ular chastotasi joylashtirib, shtrix chiziq bilan birlashtir-
sak, chastotalar poligoni egri chizig‘iga ega bolam iz.
Tadqiqotdan olingan ma’lumotlarni statistik qayta ishlash uchun
o‘rtacha arifmetik qiymat, moda va medianani hisoblash zarur.
0
‘rtacha arifmetik qiymat olingan natijalar yig‘indisini topib, uni
variatsion qator a’zolari soniga bolish orqali hisoblab chiqiladi:
41
