Tarixi memarlıq abid l ri
35
gah kimi tanınmı dır. XX srin 30-cu ill rind bu türb islam dinin
qar ı mübariz il da ıdılmı dır.
1991-ci ild müst qil Az rbaycan Respublikası yaradıldıqdan
sonra xalqımızın m n vi d y rl rinin bir çoxları il yana ı inam
yerl ri, ziyar tgahlar yenid n b rpa olundu. ıxm zid türb sinin
yerind
h rin halisi t r find n ıxm zid m scidi tikildi.
Bilal
f ndi m scidi – rayonun Padar v Külüllü k ndl ri ara-
sında, Girdimançayın sol sahilind Bilal f ndi m scidi yerl ir.
M scidin binası düzbucaqlı formasındadır. Binanın divarları qırmı-
zı v boz r ngli bi mi k rpicd n hörülmü dür. M scidin minb ri
olmu dur. Sovet hakimiyy ti ill rind minb r uçurulmu , sonralar
b rpa edilmi dir.
Bilal
f ndi m scidi
Bilal
f ndi m scidinin üz rind ki tarixd n m lum olur ki, bina
hicrid – 1305-ci ild (1889) in a olunmu dur.
A su dün nd n sabaha
36
* * *
Bilal
f ndi
Bilal
f ndinin atası
hm d
f ndi ir -
van xanlı ının, Bölük t mahalının Külüllü
k ndind ya amı v f aliy y t göst rmi dir.
Güman etm k olar ki, h m d
f ndi mür-
idi il Osmanlı döv
l ti n mühacir t ed n
müridl rd n olmu dur. 1848-ci ild
smayıl
irvaninin v fatın dan sonra v t nin qayıda-
raq t s vvüfi f a liy y tini burada davam etdir-
mi dir. Rus r smi s n dl rind 1849-cu ild
amaxı quberniyasından kütl vi sürgün hal-
larının olması haqqında qeydl r vardır. Sürgünl r
sas s b b kimi
irvan halisinin yeni t lim-müridizm bayra ı altında mübariz y
ba lamaları göst rilir. xti a ın r hb rinin is Hacı
hm d
f ndi
Külüllü oldu u bildirilir. Hadis d n 7 il sonra knyaz Behbudov
t ssüf edirdi ki, 1849-cu il sürgünl ri zamanı Hacı hm d f ndinin
k narda qalması 1855-1856-cı ill rd yeni irvan üsyanının ba lan-
masına t kan vermi dir.
1855-ci ilin yanvarından ba layaraq çar m murları
eyx
hm d
f ndinin f aliyy tind n narahat olur v onu t qib ed r k
izl yirdil r. Knyaz Behbudov Daxili l r Nazirin 1856-cı il 6
sentyabrda ünvanladı ı 552 saylı r smi s n dd Hacı
hm d
f ndinin v Qaraqoyunlu Q hr man B yin h bs edil r k Tambov
quberniyasına sürgün olundu unu qeyd edir.
Hacı
hm d
f ndi 1856-cı il dekabrın 24-d Tambov h rin-
d v fat etmi , orada d fn olunmu dur. XX srin vv ll rin q d r
Az rbaycan dindarları, tacirl r Moskvaya ged rk n eyxin q brini
ziyar t edirdil r.
1905-ci ild Hacı hm d f ndinin o lu Bilal f ndinin m s l h ti
v v saiti hesabına Külüllü k ndind m scid tikilmi dir. M s cid din-
darların istinadgah yeri, sufil rin d rgahı, t l b l rin m kt bi olmu dur.
Bilal f ndi m scidin
rq hücr sind d fn olunmu dur. M scidd çox-
Tarixi memarlıq abid l ri
37
lu kitab v
lyazma külliyyatı
oldu u halda sovet rejiminin
m d ni irsimiz t cavüzünün
n tic si kimi yox edilmi dir.
Yalnız q brin oldu u hücr d
baxımsızlıqdan keyfiyy tini
itir mi xeyli sayda d y rli kitab
v
lyazma hiss l ri ld olun-
du. Bu kitablar Bilal f ndi v
t l b l rinin f aliyy t dair si
haqqında t s vvürl ri ge
ni -
l ndirir.
Qırmızı günb z – rayo-
nun tarixi memarlıq abid l ri
iç risind Qaraqoyunlu türb -
l ri özün m xsus yeri tutur.
Burada iki türb – Qırmızı
günb z v A günb z abid l ri yerl ir.
Qırmızı günb zin tarixi daha q dimdir. Abid hicri 1286-cı ild
(1869-1870) in a olunmu dur.
Qırmızı günb zin divar
la
rı qırmızı bi mi k rpicd n tikil-
mi dir. Odur ki, abid ni Qırmızı günb z adlandırırlar. Günb zin
bi nası s kkizüzlü prizma klin d dir. Bir giri qapısı var, p n c -
r si yoxdur. Abid nin ta vari gün b zi var dır. Sonralar t bii a ın-
maların qar ısını almaq üçün türb nin damı üz ri qırmızı r ng-
l nmi d mir örtükl ba lanmı dır. Günb zin iç risind , orta
his s sind bir q bir vardır. Q b rin üz rind dördkünc s nduq
qo yulmu dur. S n duq nin h r iki yanında v ba da ının üz rind
r b lifbası il kitab h kk edilmi dir. Ba da ı üz rind yazıl-
mı dır: “Onun (ALLAHIN) özünd n ba qa h r ey m hv olacaq-
dır. Bu q bir r hm tlik, günahları ba ı lanmı Hacı Soltan Baba
ibn (o lu) Hacı Salmanındır. Allah. M h mm d. 1286 (1869)”
Qırmızı günb z
A su dün nd n sabaha
38
* * *
Hacı Q hr man B y irvan xanlı ının Xançoban mahalının Qa-
raqoyunlu k ndind anadan olmu dur. Atası Qaraqoyunlu Salman
B ydir.
Hacı Q hr man B y qarda ı Nurm mm d B y il birlikd Kü-
lüllü Hacı
hm d
f ndiy intibas etmi , uzun müdd t onun Külüllü
k ndind ki m qamında zahiri v batini elml ri öyr nm kl m
ul
olmu dur.
1856-cı ild çar hökum ti Hacı
hm d
f ndi Külüllünü
Tam
bov quberniyasına sürgün ed rk n onun n sevimli agir-
di olan Hacı Q hr man B yi d
ziz
f ndi Qafur f ndi o lu
il bir lik d Arxangelsk quberniyasına ötürmü dü. 1862-ci ild
ça rın
fv f rmanından sonra Hacı Q hr man B y Qaraqoyunlu-
ya qayıtmı , davamlı t zyiql rin olmasına baxmayaraq yen d
t s vvüfi f aliyy tl m
ul olmu dur. O, bütün varidatından
l
ç kmi , h yatını sufilikd keçirmi dir. eyx Hacı
hm d
f ndi
Hacı Q hr man B yi “N q ib ndiyy t riq tinin soltanı” adlandır-
mı ,
irvan müridl ri o zamandan ona Hacı Soltan Baba dey r k
müraci t etmi l r.
Hacı Soltan Baba 1869-1870-ci ild v fat etmi dir. Onun q bri
üz rind qırmızı k rpicd n türb ucaldılmı dır. K rpicin r ngin
gör qaraqoyunlular bu türb ni Hacı Soltan Babanın “Qırmızı
Gün b zi” adlandırmı lar.
A günb z – Qaraqoyunlu k ndinin imalında, Nazirçayın sol
sahilind A günb z tarixi memarlıq abid si yer l ir.
A günb z memarlıq abi -d si nin divarları l üsulu il k silib yo-
nulmu v s liq il cilalanmı a
h ng da lardan s k kiz üzlü plan-
da tikilmi dir. A günb zin bir giri qapısı v üç p nc r si vardır.
Giri qapısının üstünd
r b lifbası il kitab yerl ir.
Fasad hiss sind tinl r olan abid nin tikintisind Ab eron me-
marlıq m kt binin v q rb üslubunun izl ri d aydın seçilir. A
günb z abid sinin dörd kitab l rind n aydın olur ki, A günb z
l-
Dostları ilə paylaş: |