Q.Ş. Kazimov seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ 10 cilddə Q.Ş. Kazimov seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ
Yüklə 3,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «Mədəni tarixi proseslərin məkanı… İrana, oradan da Bizansa yayılır» «Türki… İraqda, İranda… fərqli linqvoetnik mühitlərə nüfuz edir».
- Azərbaycan
qədər fərqli şəkildə «Nəticə»də də təkrar etmişdir: «Həm «türki»nin inkişafı, zənginləşməsi üçün yeni mənbələr yaranır, həm də onun funksional coğrafiyası genişlənir , «türki»nin işlənmə diapazonu əvvəlki
.
Kiçik Asiyada, İraqda, İranda, Hindistanda, Tibetdə, Çində fərqli linqvoetnik mühitlərə nüfuz edir». (Fərqləndirmə bizimdir – Q.K
.) (s.31). Söhbət «türki» adlandırdığı dövrə, yəni X əsrdən sonraya aiddir. Bu iki cümlədə, bir də yuxarıda «yenilik» kimi verdiyi son cümlədə (içərisində «Qafqaz» sözü işlənən) iki «mühüm» fikir var: birisi budur ki, müəllif X1 əsrə qədər Azərbaycanda türk təsəvvür etmir, yəni Azərbaycanın bu dövrdən əvvəlki əhalisinin türk olduğunu qəbul etmir. İkincisi odur ki, türk dünyasında umumiyyətlə Azərbaycan tanımır. Baxın, lazım olan hissəni bir də verirəm: «Mədəni tarixi proseslərin məkanı… İrana, oradan da Bizansa yayılır» «Türki… İraqda, İranda… fərqli linqvoetnik mühitlərə nüfuz edir». Avtoreferatda yeganə bu cümlələrdə
adı çəkilə bilərdi, müəllif hər iki halda Azərbaycanı «İran» adı altında qeyd edir. Anadolunun türkləşdi- rilməsi tarixi ilə Azərbaycanın türk tarixinə fərq qoyulmur. İkinci cümlədə fikir daha aydındır: türkün coğrafiyası genişlənir, türk «qeyri-türk mühitlərinə nüfuz edir». Belə qeyri-türk mühitlərindən biri də Azərbaycan əvəzinə İran sayılır. Müəllifin əvvəlki dövr haqqında dediyi «yekcins monotürk mühit» də doğru deyil, türklər çox vaxt monqollar və çinlilərlə qarışıq yaşayıb və çox geniş ərazidə yaşayıblar. Yaxşı, deyək ki, bir sıra müasirləri kimi, bizim hörmətli doktorant da XI əsrə qədər Azərbaycanda türk görmür və ya qəbul etmir. Bəs onun milli heysiyyəti haradadır? Bu adam hələ bilmir ki, «İran» termini çox sonralar yaranıb, farsların yaşadığı ərazi «Persiya», «Persida» adlanıb. Bu da heç, lap elə deyək ki, «İran» sözü də olub. Bəs vətəndaşlıq hissinə nə söz? Məktəblilər də bilir ki, İran olmayanda Azərbaycan var idi və onun tarixi İran tarixindən 2500 il qədimdir. 270
Ümumən belə təəssürat qazanmaq olur ki, müəllifin daxili dü- şüncəsinə görə, onun yazdıqlarını heç kəs başa düşməyəcək. Çünki fikirlərini çox ustalıqla pərdələməyə çalışıb. Ona görə də erməninin, rusun, farsın deyə biləcəklərini (lakin hələ ağıllarına gətirmədiklərini) bu əsərdə görmək olur. İstər-istəməz kədərli və təəssüf dolu nigarançılıq içərisində çırpınırsan. Türkə, türkün tarixinə bu nifrət haradan doğur? Əslində, istədikləri məlumdur. Amma hər şeyi açıb demək olmur. Bu cür kədərli düşüncələrlə yatdığım vaxt yuxuda nəhəng gövdəli, ağ saçlı bir müdriklə görüşdüm. Oğlum da yanımda idi, amma utanmadım, hönkürüb ağladım. Dedim ki, mən bir sıra hadisələrin səbəbini izah edə bilmirəm, hər şeyi açıb danışa bilmirəm. Yır-yığış edirdi, harasa tələsirdi. Ona görə də mənə ötəri cavab verdi:
-Elədir, hər şeyi danışmaq olmur, - dedi. Daha başqa yol göstərmədi. Səhəri Şah İsmayılın şeirlərini oxuyarkən də eyni fikrə rast gəldim:
Daxi sir var deyilməz xəlq içində, Yenə söz var deyəsi xülq içində.(169) Yaxşı, bizim cəmiyyət illərdən bəri İqrar Əliyevin bu əsassız konsepsiyasına qarşı mübarizə aparır, indi biz yeni İqrar böyüdürük? Gör cəsarətə bax ki, nə günə qalmışıq ki, Azərbaycan tarixinə yox deməyə çalışan bir adam mənim əlimlə doktor olmaq istəyir! Bu adam türk dillərinin, o cümlədən Azərbaycan dilinin tarixi inkişaf yoluna dair əsər yazıb doktor olmaq istəyir. Qayda budur ki, insan öz xalqının həqiqi tarixini üzə çıxarmaq üçün yazılmışlara əsaslanar, indiyə qədər qoyulmuş bünövrənin üzərinə yeni bir daş qoyar. Bunun əksinə olaraq, doktor olmaq istəyən bu adam Azərbaycan elminin bu vaxta qədərki nailiyyətini bir kənara ataraq deyir ki, sənin tarixin yoxdur, sənin olsa-olsa, 200-300 illik dil tarixin var. Əslində, heç bunu da demir. Belə də xalq olar? Özü də 271
görürsən ki, bu, savadsızlıqla bağlı deyil, şüurlu şəkildə respublikanın dövlət dilinin tarixinə hücumdur. Dəridən-qabıqdan çıxıb düşmənin dediyinin təsdiqinə çalışır: «Sən bura gəlməsən!» Biz «Aşina və Azərbaycan» adlı məqaləmizdə Xaqanlığı yaradan tayfanın Azərbaycandan getdiyini sübut etmişik. Gənc alim isə Xaqanlıq parçalandıqdan neçə yüz il sonra türklərin Azərbaycana gəldiyini iddia edir. Odur ki bunların heç birini təkzib etmədən (edə də bilməzdi) Azərbaycanın X1 əsrdən türkləşdirildiyi kimi ən köhnə və cəfəng fikirlərlə doktorluq iddiasına düşüb. Dissertant «türki» dediyinin tənəzzülündən danışır. Lakin «tə- nəzzül»ün mahiyyətini açmır. Sovet quruluşu tənəzzül elədi – məhv oldu, dağıldı. «Türkinin tənəzzülü» nədən ibarətdir? Yoxsa nəyəsə parçalandı? Nəyə parçalandı, niyə deyilmir? Yəqin sonra da bunu «əsaslandıracaq» ki, «türki» dillərə yox, şivələrə parçalandı. Çünki 300 ilin müddətində dil yarana bilməz. İraq türkmanları Azərbaycandan 300 ilə yaxındır ki, ayrılıb, amma Azərbaycan şivələri olaraq qalmaqdadır və əsaslı dəyişikliklərə malik deyil. Yaxud «qədim türk dili» dediyi dil hardan çıxıb, nə vaxt əmələ gəlib? Bəlkə elə VI əsrdə göydən tökülüblər? Ümumən bu əsərdə o qədər ziddiyyətli fikirlər var ki, onların hamısını izah etsən, gərək müəllifin dissertasiyasından iki dəfə böyük yazı yazasan. Deyir ki, «təktərəfli söz birləşmələri türkidə də işlənir və orta əsrlərə doğru getdikcə qrammatik normalılıqdan çıxaraq üslubiləşir, bədii fiqur olur».(32) Bu lap hoqqabazlıqdır. Əvvələn «təktərəfli söz birləşməsi» termini yarandığı günlərdən ölüb, öz əhəmiyyətini itirib. İkincisi də, bu forma (yəni mənsubiyyət şəkilçili sözlər) fikir ifadəsinin ən mühüm forması kimi daim işlək olub. Biz birisinə «dəftərin məndədir» deyəndə üslubi fiqur düzəldirik? Bu gün bu çıxır ortalığa, sabah o birisi. İş o yerə gəlib ki, Azərbaycan türkünü kiçik bir etnos misalında gözümçıxdıya salmağa çalışırlar. Türkün isə qəlbi o qədər geniş, başı o qədər pərişandır ki, kəlləgöz kimi uzanıb günün altında, bu cür oxları sinək hesab edir. Amma, xeyr, fikir verməlidir. Hənək-hənək. axırı dəyənək. Bura gətirirlər… Axı bu nə sözdür, mən başa düşmürəm? Elm adına tərkibində olduğun xalqın tarixinə qara yaxasan? Elm gerçəkliyə xidmət edər, 272
Yüklə 3,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|