Rasim Əliquliyev
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
46
müxtəlifliyinə görə eyni adla yaranan ensiklopedik məqalələr müxtəlif dil bölmələrində tam fərqli ola bilərlər. Buna səbəb kontent yaradan cəmiyyət üzvlərinin təşkil etdikləri sosial şəbəkələrin müxtəlif baxışlara və ideologiyalara malik olması, həmçinin, cəmiyyət üzvlərinin dilindən, milliyyətindən, yaşadıqları ölkənin siyasi və sosial-iqtisadi durumundan asılı olaraq aktivliyinin müxtəlif olmasıdır. Şəkil 5-də Vikipediya ensiklopediyasının müxtəlif dil bölmələrində hər bir aktiv istifadəçinin payına düşən məqalələrin sayı verilmişdr. Aktiv istifadəçi dedikdə, bir ay ərzində minimum 5 redaktəsi olan i stifadəçilər nəzərdə tutulurlar [57, 61].
Şəkil 5. Viki-mühitdə 2014-cü il mart ayına olan məlumata əsasən müxtəlif dillər üzrə bir aktiv istifadəçiyə düşən ensiklopedik məqalələrin sayı 47
Viki- mühitdə aktiv istifadəçilərin sayı çoxaldıqca onların payına düşən viki-səhifələrin sayı azalmış olur. Şəkildən göründüyü kimi ingilis dilindəki Vikipediya layihəsində məqalələrin ümumi sayının 4,5 milyondan artıq olmasına baxmayaraq, bir aktiv istifadəçinin payına cəmi 34 məqalə düşür. Yəni bu layihədə viki-cəmiyyətin üzvlərinin sayı daha çoxdur və onlar daha aktivdirlər. Qazax dilindəki Vikipediya layihəsində isə bir aktiv istifadəçiyə 1300-ə yaxın ensiklopedik məqalə düşür. Bir istifadəçinin hər gün mindən artıq məqaləyə nəzarət etməsi və üzərində işləməsi real görünmür. Belə vəziyyət virtual ensiklopediyanın bu dil bölməsində toplanmış məlumatların keyfiyyətinin aşağı olmasına səbəb olur. Viki- cəmiyyətin aktivliyi ictimai şüura və cəmiyyətdəki sosial proseslərə təsirində mühüm amildir. Cəmiyyət üzvlərinin bilik v
ə bacarıqları, müəyyən edilmiş prinsip və qaydalar əsasında planlı fəaliyyətləri, koordinasiya və təşkilatlanma məsələlərində operativ idarə edilmələri, bu cəmiyyətin bir ictimai qüvvə kimi e-dövlətin formalaşmasında və informasiya təhlükəsizliyi məsələlərində iştirakına təsir edir. Nəzərə almaq lazımdır ki, viki-mühit yalnız bilik mənbəyi deyil, həm də müxtəlif ideologiyalara və baxışlara malik qrupları birləşdirən çox nəhəng sosial şəbəkədir. Bu baxımdan sosial şəbəkələrin analizində istifadə edilən metod və nəzəriyyələr vikimetrik tədqiqatlarda da çox geniş tətbiq olunmaqdadır [62, 63]. Kaliforniya Universitetinin professoru Sara Cavanmardinin (Sara Javanmardi) viki- istifadəçilər arasında münasibətləri və
48
hansının daha çox nüfuza malik olmasını təyin etmək üçün təklif etdiyi model təsnifatlandırma metodları əsasında viki-mühitdə vandalları və təcrübəsiz istifadəçiləri təyin etməyə imkan verir. Təklif olunan model Data Mining metodlarına əsaslanaraq Vikipediya ensiklopediyasında istifadəçilərin davranışları haqqında da müəyyən proqnozlar vermək iqtidarındadır [64, 65]. Bu yanaşmada istifadəçinin nüfuzu yalnız onun davranışı ilə təyin edilir. Belə ki, istifadəçi tərəfindən daxil edilən informasiya saxlanılırsa, onun nüfuzu artır və əksinə istifadəçi tərəfindən həyata keçirilən dəyişikliklər silinirsə nüfuzu aşağı düşmüş olur. Son ill
ər istifadəçilərin nüfuzunun analizində intellektual analiz metodlarından geniş istifadə edilməkdədir. Viki-mühitin intellektual analizi t ədqiqatların daha dərindən aparılmasına və gizli biliyin əldə olunmasına şərait yaradır. Tokio Universitetinin professorları Kotaro Nakayama (Kotaro Nakayama) və Takaxiro Xaro (Takahiro Hara) vikimetrik t ədqiqatlarda intellektual analiz metodlarından istifadənin effektivliyini izah edərkən bildirirlər ki, intellektual analiz üçün viki-mühit aşağıdakı imkanlara malikdir [66, 67]: 1.
Viki- mühit sənədləri idarə edir: −
səhifələrin mövcudluğu; −
s əhifələrin müxtəlif tipli yüzlərlə hiperkeçidlərə malik olması (Dense link structure). 2.
Viki-mühi t bilikləri idarə edir: −
asiləsiz olaraq yeni kontentin yaradılması; −
k ontentin dinamik dəyişdirilməsi; 49
− k ontentin sistemləşdirilməsi. 3.
Viki- mühit nəhəng sosial şəbəkədir. Vikipediyanın yuxarıda göstərilən imkanları ilə əlaqədar Wiki Mining, Text Mining v ə Link Mining metodları əsasında viki-mühitd ə səhifələr arasında semantik əlaqələrin analizini aparmaq, ensiklopedik m əqalələrin əhatəliyi və keyfiyyətini t əyin etmək, gizli sosial şəbəkələri aşkar etmək mümkündür [67]. Viki- mühitdə münasibətləri, əməkdaşlığı ölçmək üçün digər yanaşma İsrail Universitetinin tədqiqatçıları Hagit Meşa- Tal (Hagit Meishar-Tal ) və Edna Tal-Əlhəsid (Edna Tal-
tərəfindən təklif edilmişdir [68]. Bu metodda istifadə olunan əsas ölçülər: 1.
Viki- istifadəçilərin sayı; 2.
istifadəçilərin viki-səhifələrdə etdikləri redaktələrin sayı;
3.
İntensivlik, yəni redaktələr nəticəsində viki-səhifədə olan dəyişikliklərin sayı, səhifələrin baytlarla həcmi və s.
göstəricilər. Təklif olunan metod əsasında “redaktələr müharibəsi” [69], viki- istifadəçilərin aktivliyi, etdikləri redaktələrin keyfiyyəti təyin edilir. Belə ki, bəzən viki-məqalələrdə edilən redaktələr digər istifadəçilər tərəfindən rədd edilir. Bu isə belə bir vəziyyət yaradır: məqalə üzərində işləyən istifadəçilərin sayı çoxdur və çoxlu sayda redaktələr olunmuşdur, lakin son nəticədə ensiklopedik məqalənin həcmi az dəyişmişdir. Bu baxımdan
Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|