Redaks ġya heyəTĠ

101 

 

 

 

zərbaycan Höku məti milli münaqiĢələr za manı yetim və kimsəsiz qa lmıĢ uĢaqların himayəsinə də xüsusi diqqət 

yetirirdi.  Bu sahədə görülən mühüm iĢlə rdən biri də yerli  xeyriyyə cəmiyyətlərinin  maliyyə kö məy i  ilə valideyn hi-

mayəsindən məhru m olan lar üçün uĢaq evlərinin təĢkili, geniĢləndirilməsi və bu iĢə daim nə zarət edilməsi id i. 

1918 ildə Mərkə zi UĢaq Ev inin  nəzdində yetim uĢaqlara kö mə k et mək üçün xüsusi yardım bürosu yaradılmıĢdı. 

Büro, bu sahədəki bütün iĢlərin öhdəsindən təkbaĢına gələ bilmədiyindən kö mək üçün Himayədarlıq Nazirliy inə mü -

raciət et miĢdi. Na zirlik uĢaq evindəki hər bir uĢağa əvvəlcə ayda birdəfəlik 60 manat, sonra is ə qaytarılma maq Ģərti ilə 

120  manat subsudiyaların ödənilməsi yolu  ilə  kö mək ayrılmıĢdı.  Büro dağıldıqdan sonra is ə nazirlik cəmiyyətlərə hi-

mayəyə götürülmüĢ hər bir uĢaq evi üçün adambaĢına ayda 200 manat subsudiya ödəyirdi. Bundan əlavə, cəmiyyətin bu 

və ya digər ehtiyacları üçün, əlillər ev i, gecəqondular və ucuz yeməkxanaların saxlanmasından ötrü də vəsait ayrılırdı. 

Azərbaycan Höku mət i ağ ır vəziyyətdə olmasına ba xmayaraq, Gü rcüstanda yaĢayan yoxsul müs əlman əhalisinə 

də yardım göstərirdi. Be lə  ki, hökumət  1920  ilin  fevralında  Gürcüstanda baĢ verən zəlzə lə nəticəsində  zərə r çə kmiĢ 

əhaliyə, A xalsıx və A xalkələk qəzaların ın yo xsul əhalisinə ərzaq və maliyyə yardımı etmiĢdi. 

Tədqiqatlar və  müqayisəli təhlil sübut edir ki, əsrin əvvəllərində olduğu kimi, sonunda da Azərbaycan xa lqının  

deportasiya və soyqırımına mə ruz qa lmasının səbəbləri dəyiĢməyərə k qa lmıĢdır. 

Əd.:  Azərbaycan  Xalq  Cümhuriyyəti  (1918-1920).  Parlament  (stenoqrafık  hesabatlar),  c.1-2,  B.,  1998;  Azərbaycan  tarixi,  7  cilddə,  c.5,  B., 

2001;  Əziz  B., ADR-in  qaçqınları  yerləĢdirmək  sahəsində  fəaliyyəti,  "Tarix və onun problemləri",  B., 2000, №3-4; yenə onun,  Azərbaycan Xalq 

Cümhuriyyəli  və  qaçqınlar problemi.  Azərbaycan  Xalq  Cümhuriyyəti tarixinin  aktual problemləri.  Beynəlxalq уlmi  sessiyanın materialları,  B., 2003; 

Адрескалендарь Азербаиджанской Республики на 1920 г., Б., 1920. 

 

QAFARZADƏ  Əsədulla  Qafar oğlu  (1885,  Ərdəbil  -  may  1918,  RəĢt) - "Ədalət" təĢkilatın ın rəhbərlərindən 

biri.  1905  ildən  Rusiya  Sosial-De mo krat  Fəhlə   (bolĢeviklər)  Part iyasının  ü zvü.  1905-11  illə r  Ġran   inq ilab ının  

iĢtirakçılarına silah və siyasi ədəbiyyat göndərilməsində fəal  iĢtirak etmiĢdir.  1917 ildə "Ədalət‖ in ilk sədri seçilmiĢ, 

təĢkilatın  orqanı  olan  "Bayraq i-ədalət"  həftəlik  ict ima i-siyasi  və  ədəbi  jurnalının  (ilk  nö mrəsi  1917  il  iyunun  10-da 

Bakıda Azərbaycan və fars dillərində çıxmıĢdır) redaktoru olmuĢdur. Gilan inqilabçıları  ilə əlaqə yaratmaq məqsədilə 

1918 ilin mayında Rusiya Kommunist (bolĢeviklər) Partiyası Bakı ko mitəsi tərəfindən Ġrana göndərilmiĢ, RəĢt Ģəhərində 

öldürülmüĢdür. 

"QAFQAS YA"  - Qa fqaz siyasi  mühacirlə rin in 1951 ilin avqustundan 1952 ilin dekabrınadək Münxendə türk, 

ingilis və rus dillə rində nəĢr etdirdikləri jurnal. Vahid konfederatif Qafqa z dövlət i yarat maq ideyasını təbliğ ed ird i. Əli 

xan Qantəmirin redaktorluğu ilə  çıxan jurnal 1-ci sayındakı "Dava və qayə miz" adlı baĢ məqaləsində yazırd ı: "Müztə-

rib  Vətənimizin  qurtuluşu  ümidi  ilə  yaşayan  biz  qafqazlılar  üçün  yalnız  müstəqil  və  birləşik  Qafqaz  fikrinə 

sədaqətimizi  yenidən  bəyan  etməklə  qalmayıb,  bu  həddə  hansı  yollarla  çatmaq  istədiyimizi,  hansı  millətlərarası 

qüvvələrə  istinad  etməyi  düşünd üyümüzü,  Qafqazın  öz  istiqlalım  istirdad  etməsi  və  xüsusilə  onu  müha fizə  edə 

bilməsi üçün özünə ha nsı dostları və müttəfiqləri tapa biləcəyini də ortaya qoymaq zamanı gəlmişdir". 

Jurnalda  Qafqaz  birliyi  ideyasına,  ərazidə  yaĢayan  xalqların  tarixi  birliyinə,  həmçinin  çar  Rusiyasının,  sovet 

rejiminin  Qafqazdakı  siyasətinə  dair  elmi-publisistik  materiallar  dərc  edilird i.  Əli  xan  Qantəmirin  "Qafqaz"  (1951, 

avqust,  №  l),  Əh məd  Nəbi  Maqo manın  "Qafqazın  istiqla l  mücadiləsi"  (1951,  avqust,  №  1),  Mirzə  Bala  

Məmmədzadənin  "Azərbaycanda  ruslaĢdırma  siyas əti"  (1952,  iyun-iyul,  №11-12)  və  digər  ço xsaylı  məqalə lərdə  

Qafqa zın   tarixi  coğra fıyası,  burada  yaĢayan  xa lqların   ad ət-ənənəsi  və  yadellilə rə  qarĢı  birgə  mübarizəsindən  bəhs 

olunurdu. 

"Qafqasya‖nın  ən  çox  müraciət  etdiyi  mövzu  sovet  rejimi  və  ideologiyasının,  bolĢevizmin  xalqlara  gətirdiy i 

bəlaların  tənqidi  id i:  Məhə mməd  Əmin  Rəsulzadənin  "Azərbaycanda  Aprel  inqilabı"  (1952,  N9Ġ0),  R.Trahonun 

"ġimali  Qafqazda  kollektivləĢdirmə"   (1952,  Nell-12),  M.H.Türkəqulun  "Qızıl  Rus  imperiyası  qan  ü zərində 

qurulmuĢdur"  (1952,  N°14)  məqalə ləri  və  s.  Məhə mməd  Əmin  Rəsulzadənin  "Qafqa z  Konfederasiyası  hərəkatı"  

(1951, N°2-3) və "Qafqaz məsələsi" (1952, Ne6-14) məqalələri Qafqaz b irliyi ideyasımn p roqramı adlandırıla bilər. 

Mirzə  Ba la Mə mməd zadənin "Milli  istiqla l dava mızın bugünkü s əhifəsi" adlı ya zısında  (1952, avqust №  13) 

bir tərə fdən, rusların nəyin bahasına olursa-olsun, "vahid və bölünməz  Rusiya" qurmaq n iyyətləri ifĢa edilirsə, d igər 

tərəfdən,  " milli  istiqla l  dava mızı  ruslarla   bir  ba zarlıq  möv zusu  halına"  g ətirən   qeyri-rus,  o  cü mlədən  Azə rbaycan 

mühacirətinin yanlıĢ mövqeləri tənqid olunur. 

"Hər  Ģeydən  öncə  -  milli  istiqlal"  adlı  baĢqa 

bir 

məqaləsində 

(1952, 

oktyabr, 

№15) 

M.B.Məmmədzadə 

Amerika 

Komitəsinin 

sədri 

admira l  Kerki  "Sovetlərdəki  millətlərin  istiqlal 

haqqını  Ģübhə  altına  aldığına"  görə  qınayaraq 

yazırdı:  "Bizim  üçün,  hər  şeydən  öncə,  milli 

istiqlalımız  bəhs  mövzusu  olduğu  halda  və 

müqəddəs  haqqımızın  qeyd  və  şərtsiz  tanınmasını 

tələb  etdiyimiz  halda,  Amerika  Komitəsinin 

siyasətinə tərcüman olan admiral Kerk bunun tam 

əksini id-dia edir, hətta daha irəli gedərək, "bir çox 

millətin  qaynayıb-qarışıb  tək  bir  millət"  ola 

biləcəyini mümkün görür". Məqalədə 

 

---