Saçmalıklar Çağı
Yüklə 1,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
türünün sohbetin faydalarını, sohbetin her türlü
bezdiriciliğinden uzak sunabilmesidir çünkü bu, "bir başka düşünme yoluyla, süresi boyunca yapayalnız, yani insanın yalnızlıkta sahip olduğu ve sohbette derhal yitip giden entelektüel gücün tadını çıkarırken sürdürdüğü bir iletişimdir." [206]
Okumak, derinlikle derinliğin, sosyal buluşmaların dikkat dağıtıcılıklarından ve saçmalıklarından uzak karşılaşmasıdır ve canlı, kişisel her türlü karşılaşmadan daha fazla şey kazandırır, haz verir (ki yazarlarla şahsen tanışmanın genellikle hayal kırıklığı yaratmasının nedeni budur).
Es geçmenin kabul edilir, göz gezdirmenin (skimming [*8]
) kabul edilmez olmasının da nedeni budur. Es geçmek, ara vermek, soluklanmak için bağlantıyı kesmektir ama göz gezdirmek, karşılaşılan rakibin yetersiz kalması, yüzeysel, tembel, kaba, ilgi çekicilikten uzak bir zihinle temas edildiği anlamına gelir. Göz gezdirmeye yönelten her kitap derhal bırakılmalıdır. Beyinlerimiz de bu durumun farkında görünüyorlar: Kısa süreli göz gezdirme, uzun, yoğunlaşarak yapılan okumadan daha fazla göz ağrıtır. Okuma deneyimi yakın dönemde, Proust'a yakınlık duyuyor görünen sinirbilimciler tarafından araştırıldı. Hatta
Proust was
a Neuroscientist [Proust Bir
Sinirbilimciydi] [207]
adlı bir kitap bile var. Ve Maryanne W o l f , Proust and the
Squid [Proust
ve Mürekkepbalığı] [208] adlı kitabında okumanın, konuşma ve görmenin aksine, genetik program ürünü olmadığını ve bu yüzden her birey tarafından öğrenildiğini ve bu öğrenme sürecinin beyinde, kullanılan dile bağlı belirgin bağlantılar yarattığını söylüyor. İki dilli (İngilizce ve Çince) bir felç hastasını tedavi eden doktorlar, ilgili beyin hasarı sonucunda hastanın İngilizce okuyamadığını ama Çince okumaya devam ettiğini görmüşlerdi. Yani gerçek hatta somut anlamıyla "bizler, okuduğumuz neyse, oyuz." Çocuklar okumayı öğrenirken her iki beyin yarıküresinin başat bölgeleri de devrededir ama okuma becerisi geliştikçe, sağ tarafın herhangi bir yerde öngörülemez yollardan faaliyete girmesi mümkün olmakla birlikte, esas faaliyetin çoğunlukla sol yarıkürenin ufak bir bölgesinde yoğunlaştığı görülür. Başka bir deyişle sol yarıküre okumaya ayrılmış bir işlev geliştirmekte ve kavrayışları, ilhamları üreten paralel sağ yarıküre fikir yürütme ve çağrışımlar yapmada, Tanrı'nın zihni misali yaramazlık etmede ve hoplayıp zıplamada daha fazla serbest kalmaktadır. Wolf, "Okumanın esas sırrı" diye bağlıyor, "beyne öncekilerden daha derin düşüncelere dalma zamanı yaratmasıdır." Göz gezdirmenin sorunuysa bu "ilişkiler kurucu boyutu", "okuyan beynin derin üretkenliğini" yitirtmesidir. Okumayı göz gezdirmeden ayıran, "Aha!" ilhamına yönelik bu potansiyeldir. Okuma hızı okurdan okura farklılık gösterebilir ama göz gezdirmenin hızı bir editör tarafından ayarlanır (ve bu düzenleme işi gittikçe çılgınlaşmaktadır). Göz gezdiriciler sağ beyin çağrışımsal büyüsünü yaparken vecit halinde uzaklara bakabilme lüksüne sahip değildir. Ekrandaki görüntüyü genelde anca buzdolabından bir bira daha almaya kalkmak için dondururlar. Derin okuma dikkatlilik yaratır; ağır gözden geçirmeyse dikkati yok eder. Ve bu durumun yaşamın her iki ucunda da kötü sonuçları olabilir. Çocukluğun başlarında ağır göz gezdirme beyinde dikkat ve düşünmeyle ilgili şebekelerin gelişimini engellerken [209]
yaşlılıkta beyinsel bozulmaların ve Alzheimer hastalığının yolunu açmaktadır. [210] Yani, okumak sadece fazlasıyla zevkli olmakla kalmaz, çağrışımsal beynin gelişiminde ve korunmasında anahtar rol üstlenir. Okumak, hele deneyimi de zenginleştirdiğinde, iyice doyuruculaşır. Flaubert'e verelim gene sözü: "Çocuklar gibi kendinizi eğlendirmek ya da hırslılar gibi yaşama dair talimat bulma amacıyla okumayın. Hayır, yaşamak için
okuyun." [211]
10 Aşkınlığın Yitişi Bruce Springsteen, yaşlanan rock yıldızlarında pek rastlanmayan bir tavırla yaratıcı ve uygulayıcı canlılığını koruyor; yeni şarkıları klasik parçaları kadar iyi ve şarkılarını bir saniye bile eksilmeyen bir heyecan ve arzuyla üç saat boyunca sahnede icra edebiliyor. Ama yanımda oturan genç çift gayet mutsuz görünüyor. Aniden önümdeki sıradan dört adam, yüzlerinde nahoş "müdürü görmek istiyorum" ifadeleriyle kalkıyor. Cidden hüsrana mı uğramış bu insanlar? Daha ne isteyebilirler? Neşeleri kaçmamış görünenlerse sanki bara gelmişler ve müzik uzakta, bir köşedeki ekrandaymış gibi performans boyunca konuşuyor, gülüyor ve bira içiyorlar. Tamam, Boss [*9]
sahiden epey uzakta –stadyum konserindeyiz– ama ileride, sahneye yakın duran ve epey boş alana sahip insanların da pek azı dans ediyor. Seyircilerin kendilerinden geçtiği, konser salonlarını altüst ettiği ve sokaklara taştığı Rock and Roll'un ilk dönemleriyle zıtlık inanılır gibi değil. Gecenin özetini birkaç sıra ilerimdeki, hepsinin saçları sapsarı boyalı, moda kıyafetli, cep telefonlarıyla birbirlerinin resimlerini çekmek uğruna sahneye hiç aldırmayan aile sunuyor.
Yüklə 1,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|