Hələ orta əsrlərdə Cəbrayılda təhsil yüksək səviyyədə idi. Bütün
Qarabağda öz təsir dairəsi ilə tanınan Çələbilər məscid-məqbərə kompleksi geniĢ
Ģəkildə fəaliyyət göstərirdi. Mollaxana məktəbi kimi fəaliyyət göstərən məscidin
həyətindəki hücrələrdən sinif otaqları kimi istifadə olunurdu. Burada dövrün ən
tanınmıĢ din xadimləri, alimləri dərs keçirdilər. Bu mədrəsəni bitirən məzunlar
ġərqin bir sıra nüfuzlu dini məktəblərinə göndərilir, Nəcəf, Bağdad, Tehran və
digər Ģəhərlərdə fəaliyyət göstərən ruhani məktəblərində təhsillərini davam
etdirirdilər. XVIII əsrdə yaĢamıĢ böyük Azərbaycan Ģairi Molla Vəli Vidadinin də bu
mədrəsədə dərs deməsi artıq bir sıra tutarlı ədəbi-tarixi dəlillərlə sübuta
yetirilmiĢdir.
•
Hüseynov ƏĢrəf Ġskəndər oğlu (1907-1980) Azərbaycan EA-nın həqiqi üzvü -
akademik, Fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor
•
Mehdizadə Mehdi Məmməd oğlu (1903-1984) SSRĠ Pedaqoji Elmlər
Akademiyasının həqiqi üzvü-akademik, pedaqoji elmlər doktoru, professor
•
Hacıyev Tofiq Ġsmayıl oğlu (1936) AMEA-nın müxbir üzvü, filologiya elmləri
doktoru, professor, BDU-nin kafedra müdiri
•
Həsənov Arif Həsən oğlu (1938-2008) AMEA-nın müxbir üzvü, geologiya-
mineralogiya elmləri doktoru, professor
•
Quliyev Novruz Məhəmməd oğlu (1952) AMEA-nın müxbir üzvü, biologiya
elmləri doktoru, professor, Azərbaycan Respublikası Təbii Sərvətlər və Ekologiya
Nazirinin müavini
•
Əhmədov Azər Sahib oğlu (1974) - Fəlsəfə və riyaziyyat elmləridoktoru, ABġ-ın
Kaliforniya Universitetinin professoru
•
Əhmədov Anar Sahib oğlu (1976) Fəlsəfə və riyaziyyat elmləri doktoru, ABġ-ın
Corciya Universitetinin professoru
•
Əlizadə Rəfail Qubad oğlu (1956) Fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, Ġzmir
Universitetinin professoru
•
Nacızadə Nailə Nəriman qızı (1955) Filologiya elmləri doktoru, Türkiyə Səlcuq
Universitetinin professoru
•
Həsənov Əli ġamil oğlu Azərbaycan Respublikasının BaĢ Nazirinin müavini,
Qaçqınların və Məcburi Köçkünlərin ĠĢləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədri,
Beynəlxalq Humanitar Yardım üzrə Respublika Komissiyasmın sədri.
•
Hümbətov Ramiz TopuĢ oğlu (1944) Texnika elmləri doktoru, professor,
Beynəlxalq Ġnformasiya Akademiyasının (Rusiya) həqiqi üzvü, ADNA-nın
prorektoru
•
Hüseynov Həsən Əhməd oğlu (1944) Texnika elmləri doktoru, professor,
Rusiya Federasiyası Keyfiyyət Problemləri Akademiyasının akademiki, Azərbaycan
Texniki Universitetində Kafedra müdiri
•
Qarayev Yəhya Hüsən oğlu (1951) Kənd təsərrüfatı elmləri doktoru,
Beynəlxalq Ġnformasiya Akademiyasının həqiqi üzvü
•
Quliyev Yusif Nəsib oğlu (1939-1994) Fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, SSRĠ
EA-nın müxbir üzvü
•
Quliyev Novruz Əmirxan oğlu (1956) Pedaqoji elmlər doktoru, professor, Omsk
Texnologiya Ġnstitutunun prorektoru
•
Nəsirov Yasif Mirzə oğlu (Yasif Nəsirli) (1938) Nasir, tənqidçi, publisist,
tərcüməçi və ictimai-siyasi xadim. Filologiya elmləri doktoru, “Azərbaycan
dünyası” Beynəlxalq Əlaqələr Mərkəzinin prezidenti
•
Nuriyev Ürfət Qubad oğlu (1954) Fizika - riyaziyyat elmləri namizədi,
Türkiyənin Ege Universitetinin professoru
•
Rüstəmov Elman Sirac oğlu (1952) Ġqtisad elmləri doktoru, Azərbaycan
Respublikası Milli Bankı Ġdarə Heyətinin sədri
•
Vəliyev Kamil Nəriman oğlu (Kamil Vəli Nərimanoğlu) (1946) Türk Dil
Qurumu və Atatürk Kültür Mərkəzinin fəxri üzvü Ç.Aytmatov Akademiyasının
akademiki, Filologiya elmləri doktoru, professor.
•
Vəliyev Oqtay ƏliĢ oğlu (1954) Ġstanbul DoğuĢ Universitetinin professoru.
•
Əhmədov Cəmil Məhəmməd oğlu - Sovet ittifaqı Qəhrəmanı.
•
Quliyev Hamlet Fərman oğlu (1951)- Fizika - riyaziyyat elmləri doktoru,
professor.
•
Süleymanov Əhliman Süleyman oğlu (1948) - Kimya elmlər doktoru,
professor
•
Hüseynov Telman Əlihüseyn oğlu (1934) - Ġqtisad elmlər doktoru, professor
•
ġahverdiyev Astan NüĢrəvan oğlu (1947) - Texnika elmləri doktoru,
professor.
MĠLLĠ QƏHRƏMANLARI
Aslanov ġikar Davud oğlu
Məmmədov Kazım ƏrĢad oğlu
Hüseynov Vüqar Tofiq oğlu
Quliyev Mətləb Kamran oğlu
Əkbərov Akif Abbas oğlu
Quliyev Vahid Həbibulla oğlu
TARĠYEL ABBASLI
Cəbrayıl rayon Tarix-diyarşünaslıq
muzeyinin direktoru
ÜMUMĠ MƏLUMAT
Rayonun əsası 1827-ci ildə qoyulmuĢ və ilkin adı Qarabulaq olmuĢdur. Füzuli
08.08.1930-cu ildə inzibati rayon statusu almıĢ və Qaryagin adlandırılmıĢdır. 1959-cu
ilin aprelində böyük Ģairimiz Məhəmməd Füzulinin anadan olmasının 400 illiyi Ģərəfinə
Qaryagin rayonunun adı dəyiĢdirilərək Füzuli rayonu adlandırılmıĢdır. Tarixi 1827-ci ildən
hesablansa da, Azıx mağarasındakı tapıntılar buranın ən qədim insan məskəni olduğunu
sübut edir.
Füzuli rayonunun ərazisi 1.39 min kv/km, əhalisi 113,7 min (01.01.2010)
nəfərdir. Rayonda 2 Ģəhər (Füzuli, Horadiz), 11 qəsəbə (yeni salınmıĢ l-11 №-li QayıdıĢ
qəsəbələri), 80 kənd vardı. Kəndləri bunlardır - Alxanlı, Arayatlı, Babı, Mollaməhərrəmli,
AĢağı Seyidəhmədli, ġükürbəyli, Araz Dilağarda, ġəkərcik, ġıxlı, Böyük Bəhmənli, Cuvarlı,
Çimən, XələfĢə, Dədəli, ĠĢıqlı, Qarğabazar, Yuxarı Yağlıvənd, Yuxarı Aybasanlı, Yal
Pirəhmədli, Dilağarda, Dördlər, Qobu Dilağarda, Dövlətyarlı, Qərvənd, Zərgər, Yuxarı
Əbdürrəhmanlı, AĢağı Əbdürrəhmanlı, Kürdlər, Əhmədalılar, Qazaxlar, Mirzənağılı,
Əhmədbəyli, Araz Zərgər, Qarabağ, Murtuzalılar, Gecəgözlü, Üçüncü Mahmudlu,
Horadiz, Dördçinar, Hüngütlü, Kərimbəyli, AĢağı Yağlıvənd, Yuxarı Kürdmahmudlu,
AĢağı Kürdmahmudlu, Qacar, Divanalılar, Qaraxanbəyli, Qaraməmmədli, Ġkinci Mahmudlu,
Merdinli, Qarakollu, Gorazıllı, Xatın Bulaq, Qaradağlı, Saracıq, Yuxarı Rəfədinli, Yuxarı
Güzlək, Qoçəhmədli, ArıĢ, Mollavəli, Sərdarlı, Üçbulaq, GovĢatll, ġıxımlı, AĢağı Veysəlli,
Yuxarı Veysəlli, AğbaĢlı, Yuxarı Seyidəhmədli, Birinci Mahmudlu, Mirzəcamallı,
Ələsgərli, Hüseynbəyli, Seyidmahmudlu, Pirəhmədli, AĢağı Güzlək, AĢağı Rəfədinli,
Mandılı, Musabəyli, Bala Bəhmənli, Qorqan.
Rayon iqtisadiyyatının əsasını kənd təsərrüfatı təĢkil edib. Bu da məhsuldarlıq
baxımından kənd təsərrüfatına yararlı boz, Ģabalıdı, boz-qəhvəyi torpaq sahələrinin olması
ilə izah edilir. ĠĢğala qədər rayonda taxılçılıq, heyvandarlıq, üzümçülük, qoyunçuluq,
quĢçuluq, baramaçılıq geniĢ inkiĢaf edib. Rayonda 65 kolxoz və sovxoz, 12 fermer
təsərrüfatı, 11 üzüm emalı müəssisəsi və s. vardı. Kənd təsərrüfatına yararlı torpaqlar 85
min hektar idi. 50,9 min ha otlaq sahələri var idi. Rayonda Köndələn çayı üzərində
Köndələn su anbarı tikilmiĢ, suvarma kanalları çəkilmiĢdir. Suvarılan torpaqlar 24 min
hektardı.
ĠĢğaldan əvvəl təsərrüfatlarda 17.6 min baĢ qaramal, 70 min baĢ qoyun və
keçi saxlanılırdı. Kənd təsərrüfatı ilə yanaĢı, rayonda tikinti tresti, 6 nəqliyyat
təĢkilatı, 13 sənaye müəssisəsi və s. fəaliyyət göstərirdi.
Mədəniyyətin inkiĢafına görə, ölkənin digər bölgələrindən geri qalmayan
Füzuli rayonunda iĢğala qədər 90 kitabxana, 20 mədəniyyət evi, 79 klub, 20
kinoqurğu, 2 muzey, xalq və dövlət dram teatrları, istirahət parkları fəaliyyət
göstərib. Təhsil və səhiyyədə də yaxĢı göstəricilərə malik rayonda 685 çarpayılıq
13 xəstəxana, 17 həkim məntəqəsi, 30 feldĢer-mama məntəqəsi, vərəm, dəri və
zöhrəvi xəstəlikləri dispanseri, texnikum, 86 ümumtəhsil məktəbi, 2 texniki peĢə
məktəbi, 65 məktəbəqədər müəssisə, stadion, və s. obyektləri olub.
Dostları ilə paylaş: |