78
batareyalar
ın dan qidalanan elektrik mühərriki vasitəsi
ilə gövdənin üzərində
quraşdırılmış pər fırladılırdı.
Yaradılmış yeni aparat öz quruluşu və hərəkət prinsipine görə gəmini
xatırladırdı və «batiskaf» adı da təsadüfi seçilməmişdi, çünki qədim yunanca
«bathys» - d
ərin, «skaphos» isə gəmi demək idi.
O.Pikkar g
ərgin işləyərək, artıq 1939-cu ildə ilkin hesabatları başa çatdırmış və
Belçika zavodların da batiskafın bəzi hissələrinin hazırlanması sifarişlərini vermişdi.
Lakin Avropada
başlayan İkinci Dünya Müharibəsi batiskafın inşasını dayandırmaq
m
əcburiyyətini yaradır və yalnız müharibə qurtardıqdan sonra 1945-ci ildə yenidən
batiskafın inşası davam etdirilir.
Batiskafın ilk variantının sınağı Atlantik okeanının Yaşıl Burun arxipelaqında
yerl
əşən Santyaqo adası yaxınlığında həyata keçirilir. O.Pikkar fransalı professor
Mono il
ə birlikdə ilk dalma zamanı risk etmək istəməyərək, yalnız 25 metr dərinliyə
enir
. Sınaq işləri əla başa çatır. Növbəti sınaq 1400 metr dərinlikdə «avtomat»
rejimind
ə (heyətsiz) planlaşdırılır. Bu sınaq zamanı batiskaf xüsusi məhdudlaşdırıcı
çıxıntı ilə təmin olunmalı idi ki, batiskaf dənizin dibinə çatdıqda bərk dənizdibi
süxura toxunan m
əhdudlaşdırıcı çıxıntı elektrik sahəsini açsın və nəticədə ballastdan
azad olan
batiskaf suyun s
əthinə qalxsın. Sınaq işləri müvəffəqiyyətlə başa çatır,
hey
ətsiz batiskaf dənizin dibinə çataraq ballastdan azad olur və suyun səthinə qalxır.
Lakin bundan sonra sınaq işlərinin davam etdirilməsini ləngidən nəzərdə tutulmamış
bir hadis
ə baş verir: Sınaq işləri başa çatdıqdan sonra Santyaqo adasına doğru
yed
əkdə aparılan batiskafın əsas hissəsi olan gövdə-üzgəc güclü qasırğa nəticəsində
dalğaların təsirindən əzilərək sıradan çıxır. Bu isə ö demək idi ki, yəni batiskaf
80
müdd
ət sonra isə 30 sentyabr da - 3160 metr dərinliyə enir. Beləliklə, batisferaya
m
əxsus dalma rekordu üstələnir!
1954-cü ilin aprelind
ə 70 yaşı tamam olan O.Pikkar universitet kafedrasındakı
f
əaliyyətini dayandıraraq İsveçrəyə qayıdır və orta dərinliklərdə tədqiqat işlərini
aparmaq
üçün yeni
aparatın - mezoskafin yaradılması ilə məşğul olur. «Triest»in
kapitanı isə bu tarixdən Jak Pikkar olur.
1958-ci ild
ən J.Pikkar amerikalı okeanoloqlarla birlikdə okean çökəkliklərinin
t
ədqiqatı ilə məşğul olmağa başlayır. ABŞ bu işlərin maliyyələşməsini tamamilə
öz üz
ərinə götürür. Təcrübə toplandıqca, dərinliklər artdıqca, tədricən insanın Aya
uçması qədər cəsarətli bir layihənin - Sakit okeanın qərb hissəsində yerləşən
dünya okeanların m ən dərin çökekliyinə - Marianna
çökekliyinə ənmənin həyata
keçirilm
əsi ideyası formalaşırdı.
Batiskaf «Triest» 10 916 m d
ərinlikdə, mütləq rekorda -
Dünya okeanının ən dərin nöqtəsinə - cəmi 118 metr çatmadı
1960-
cı il 7 yanvar. İçərisində Jak Pikkar və ABŞ hərbi -dəniz
qüvv
ələri zabiti Don Uolş olan «Triest» 7026 metr dərinliyə enir. Bu, Marianna
çök
əkliyinin ən dərin hissəsi) olan Çellencer batığına enmədən öncə, baş məşq idi.
V
ə
nəhayət, 23 yanvar 1960-cı il. İnsan 110341 metr dərinliyə
enm
əyə qərar verir və onu həyata keçirməyə başlayır! Batiskafa təsir edən
81
ağlasığmaz
xarici t
əzyiq, illüminatordan müşahidə edilən əbədi qaranlıq...
İnsan heç vaxt belə nəhəng su qatının altına düşməyə cəsarət etməmişdi və onu da
dem
əliyəm ki, artıq XXI əsr olmağına və bu fantastik enmədən sonra aradan 45 ilə
yaxın bir vaxt keçməsinə baxmayaraq, insan bir daha bu dərinliyə enməyib...
Sonralar Jak Pikkar xatırlayırdı: «Lift sürəti ilə biz durmadan nəhəng maye
kütl
əsinin ənginliklərinə enirdik və illüminatorun şüşəsi arxasından bizim gözlərimiz
qarşısından bir-birinin ardınca kub metrlərlə, tonlarla su keçib gedirdi.»
T
əqribən 6 saatlıq enmədən sonra «Triest» ehmalca dənizin dibin oturur.
D
ərinlik 10 916 metr! Bir növ «Yerlə təmas» anında batiskafın kabinası 170000
tondan artıq çəkisi olan su sütununun təzyiqinə məruz qalmışdır! J.Pikkar və
D.Uolş bu fantastik dərinlikdə gördüklərini belə nəql edirdilər: «Dənizin
dibi əbədi
yağışla yağan diamit zərrəcikləri ilə örtülmüş işıqlı düz müstəvi təsiri bağışlayırdı.
V
ə birdən biz illüminatordan ən adi görkəmə malik balıq gördük. Bu görüntü bir
anın içərisində yüksək inkişaf etmiş orqanizmlərin belə nəhəng
dərinlikdə
yaşaması mümkünlüyünü sübut etdi.»
Batiskafın içərisindəki J.Pikkar və D.Uolş macərasız missiyaları yerinə
yetirdikd
ən sonra suyun səthinə qalxırlar. Ata və oğul Pikkarlar sübut edirlər ki,
insan dün
yanın ən dərin çökəkliyinə - 11034 metr dərinliyə enməyə qadirdir. Və bu
c
əsarətli insanların adları əbədi olaraq tarixin yaddaşına həkk olundu!
1966-ci il.
İspaniya sahilləri
yaxınlığında hidrogen
bombası
artıq gəminin
Zema
Page 81 06.02.2013
göy
ərtəsindədir