Şahin Mustafayev
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Batiskaf «Triest» 10 916 m d ərinlikdə, mütləq rekorda - Dünya okeanının ən dərin nöqtəsinə - cəmi 118 metr çatmadı
78 batareyalar ın dan qidalanan elektrik mühərriki vasitəsi ilə gövdənin üzərində quraşdırılmış pər fırladılırdı. Yaradılmış yeni aparat öz quruluşu və hərəkət prinsipine görə gəmini xatırladırdı və «batiskaf» adı da təsadüfi seçilməmişdi, çünki qədim yunanca «bathys» - d ərin, «skaphos» isə gəmi demək idi. O.Pikkar g ərgin işləyərək, artıq 1939-cu ildə ilkin hesabatları başa çatdırmış və Belçika zavodların da batiskafın bəzi hissələrinin hazırlanması sifarişlərini vermişdi. Lakin Avropada başlayan İkinci Dünya Müharibəsi batiskafın inşasını dayandırmaq m əcburiyyətini yaradır və yalnız müharibə qurtardıqdan sonra 1945-ci ildə yenidən batiskafın inşası davam etdirilir. Batiskafın ilk variantının sınağı Atlantik okeanının Yaşıl Burun arxipelaqında yerl əşən Santyaqo adası yaxınlığında həyata keçirilir. O.Pikkar fransalı professor Mono il ə birlikdə ilk dalma zamanı risk etmək istəməyərək, yalnız 25 metr dərinliyə enir . Sınaq işləri əla başa çatır. Növbəti sınaq 1400 metr dərinlikdə «avtomat» rejimind ə (heyətsiz) planlaşdırılır. Bu sınaq zamanı batiskaf xüsusi məhdudlaşdırıcı çıxıntı ilə təmin olunmalı idi ki, batiskaf dənizin dibinə çatdıqda bərk dənizdibi süxura toxunan m əhdudlaşdırıcı çıxıntı elektrik sahəsini açsın və nəticədə ballastdan azad olan batiskaf suyun s əthinə qalxsın. Sınaq işləri müvəffəqiyyətlə başa çatır, hey ətsiz batiskaf dənizin dibinə çataraq ballastdan azad olur və suyun səthinə qalxır. Lakin bundan sonra sınaq işlərinin davam etdirilməsini ləngidən nəzərdə tutulmamış bir hadis ə baş verir: Sınaq işləri başa çatdıqdan sonra Santyaqo adasına doğru yed əkdə aparılan batiskafın əsas hissəsi olan gövdə-üzgəc güclü qasırğa nəticəsində dalğaların təsirindən əzilərək sıradan çıxır. Bu isə ö demək idi ki, yəni batiskaf 79 inşa etmək lazımdır. Bu işdə maraqlı olan potensial sponsorlardan çoxları ilk sınaq işlərini müv əffəqiyyətsizlik kimi qiymətləndirir və bunun nəticəsi olaraq O.Pikkar bir müdd ət yeni batiskafın inşasını həyata keçirə bilmir. Lakin 1953-cü ildə professorun oğlu Jak Pikkar Adriatik dənizi sahilində yerləşən Triest (bu şəhər İkinci Dünya Müharib əsindən sonra bir müddət sərbəst şəhər statusuna malik olub, heç bir dövlətə m əxsus olmamışdır. Hal-hazırda İtaliyaya məxsusdur) şəhərində yerli sənayeçilərlə işgüzar əlaqələr yaradır və nəhəng gəmiqayırma və gəmi təmiri zavodların a malik şəhərin işgüzar insanlarını şəhərlərinin məşhurlaşmasına səbəb ola biləcək bu layih ənin maliyyələşdirilməsin razı sala bilir və Triest şəhərinin gəmiqayırma zavodlarının birində yeni batiskafın inşasına başlanılır. Və bu andan etibarən Jak Pikkar atasının ən yaxın köməkçisinə çevrilir. İnşa edilən yeni batiskaf şəhərin şərəfinə «Triest» adlandırılır. 26 avqust 1953-cü il. «Triest» Tirr ən dənizində Neapol şəhəri yaxınlığındakı d ərin dəniz çökəkliklərinin olduğu yerdə ilk sınaq zamanı 1080 metr dərinliyə, bir 80 müdd ət sonra isə 30 sentyabr da - 3160 metr dərinliyə enir. Beləliklə, batisferaya m əxsus dalma rekordu üstələnir! 1954-cü ilin aprelind ə 70 yaşı tamam olan O.Pikkar universitet kafedrasındakı f əaliyyətini dayandıraraq İsveçrəyə qayıdır və orta dərinliklərdə tədqiqat işlərini aparmaq üçün yeni aparatın - mezoskafin yaradılması ilə məşğul olur. «Triest»in kapitanı isə bu tarixdən Jak Pikkar olur. 1958-ci ild ən J.Pikkar amerikalı okeanoloqlarla birlikdə okean çökəkliklərinin t ədqiqatı ilə məşğul olmağa başlayır. ABŞ bu işlərin maliyyələşməsini tamamilə öz üz ərinə götürür. Təcrübə toplandıqca, dərinliklər artdıqca, tədricən insanın Aya uçması qədər cəsarətli bir layihənin - Sakit okeanın qərb hissəsində yerləşən dünya okeanların m ən dərin çökekliyinə - Marianna çökekliyinə ənmənin həyata keçirilm əsi ideyası formalaşırdı. Batiskaf «Triest» 10 916 m d ərinlikdə, mütləq rekorda - Dünya okeanının ən dərin nöqtəsinə - cəmi 118 metr çatmadı 1960- cı il 7 yanvar. İçərisində Jak Pikkar və ABŞ hərbi -dəniz qüvv ələri zabiti Don Uolş olan «Triest» 7026 metr dərinliyə enir. Bu, Marianna çök əkliyinin ən dərin hissəsi) olan Çellencer batığına enmədən öncə, baş məşq idi. V ə nəhayət, 23 yanvar 1960-cı il. İnsan 110341 metr dərinliyə enm əyə qərar verir və onu həyata keçirməyə başlayır! Batiskafa təsir edən 81 ağlasığmaz xarici t əzyiq, illüminatordan müşahidə edilən əbədi qaranlıq... İnsan heç vaxt belə nəhəng su qatının altına düşməyə cəsarət etməmişdi və onu da dem əliyəm ki, artıq XXI əsr olmağına və bu fantastik enmədən sonra aradan 45 ilə yaxın bir vaxt keçməsinə baxmayaraq, insan bir daha bu dərinliyə enməyib... Sonralar Jak Pikkar xatırlayırdı: «Lift sürəti ilə biz durmadan nəhəng maye kütl əsinin ənginliklərinə enirdik və illüminatorun şüşəsi arxasından bizim gözlərimiz qarşısından bir-birinin ardınca kub metrlərlə, tonlarla su keçib gedirdi.» T əqribən 6 saatlıq enmədən sonra «Triest» ehmalca dənizin dibin oturur. D ərinlik 10 916 metr! Bir növ «Yerlə təmas» anında batiskafın kabinası 170000 tondan artıq çəkisi olan su sütununun təzyiqinə məruz qalmışdır! J.Pikkar və D.Uolş bu fantastik dərinlikdə gördüklərini belə nəql edirdilər: «Dənizin dibi əbədi yağışla yağan diamit zərrəcikləri ilə örtülmüş işıqlı düz müstəvi təsiri bağışlayırdı. V ə birdən biz illüminatordan ən adi görkəmə malik balıq gördük. Bu görüntü bir anın içərisində yüksək inkişaf etmiş orqanizmlərin belə nəhəng dərinlikdə yaşaması mümkünlüyünü sübut etdi.» Batiskafın içərisindəki J.Pikkar və D.Uolş macərasız missiyaları yerinə yetirdikd ən sonra suyun səthinə qalxırlar. Ata və oğul Pikkarlar sübut edirlər ki, insan dün yanın ən dərin çökəkliyinə - 11034 metr dərinliyə enməyə qadirdir. Və bu c əsarətli insanların adları əbədi olaraq tarixin yaddaşına həkk olundu! 1966-ci il. İspaniya sahilləri yaxınlığında hidrogen bombası artıq gəminin Zema Page 81 06.02.2013 göy ərtəsindədir Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|