Şahin Mustafayev
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
68 müh əndis həllini taparaq, DDK-ların istehsalı ilə məşğul olan «Komeks» (Fransa) kom paniyası haqqında yazdıqlarımızı yekunlaşdırıb yenidən dalğıc dalmalarına qayıdırıq. Lakin öncə qeyd etməliyəm ki, hal-hazırda «Komeks»lə yanaşı dünyanın bir çox kompaniyaları DDK-ların və digər sualtı aparat və avadanlıqların istehsalı ilə məşğuldur. «Dayveks» (Böyük Britaniya), «Dreyqer» (Almaniya), «Drass» (İtaliya), «Ouşenirinq» (ABŞ), «Teylor dayvinq end selvec kompani» (ABŞ) və s. belə kompaniyalardandır. SUYADALMALAR : İBTİDAİDƏN KAMİLLİYƏ DOĞRU... Bu inkişaf mərhələlərini biz mümkün qədər sadə dildə peşəkar incəliklərə çox varmadan izah etm əyə çalışdıq və dalğıc suyadalmalarının təsnifatını aşağıdakı kimi ver ə bilərik: - Hava dalğıc suyadalmaları - 60 metr (bəzi ölkələrdə 55 m qəbul edilir) d ərinliyə qədər nəfəsalmada sıxılmış havadan istifadə etməklə həyata keçirilir. Bu zaman h əm fasiləsiz tənəffüs imkan, həm də avtonom hava-balon tənəffüs aparatı variantların dan istifadə edilir. Yalnız belə dalmalar üzrə ixtisaslaşmış dalğıclara « hava dalğıcları» deyilir və bu dalğıclar peşəkar və ya həvəskar dalğıclar ola bil ərlər. Dalğıc fəaliyyətinin bu növü dalğıc peşəsinin, demək olar ki, kütləvi formasıdır. - Saturasiya suyadalmaları - xüsusi kompleks avadanlıqlardan (bu əsasən, D ərinlik Dalğıc Kompleksləri olur) və dərinliklərə uyğun təzyiq altında 69 hazırlanmış xüsusi nəfəsalma qaz qarışıqların dan istifadə etməklə tənəffüsün t əmin edilməsi ilə həyata keçirilir. Bu üsulla ən kiçik dərinliklərdən başlayaraq daha böyük d ərinliklərə (yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi hal-hazırda dünya rekordu 701 metrdir) q ədər dalma mümkündür. Sənaye məqsədli saturasiya üsulu ilə dalmalar, ad ətən, 300 metr dərinliklərə qədər edilir. 1987-ci ilin iyul ayında ilk d əfə olaraq 182 metr dərinlikdə 29 gün müddətində «Xəzərdəniz neftqazsənaye» Ümumittifaq İstehsalat Birliyinin Xəzər Dəniz Dalğıc Qəza Xilasetmə İşləri İdarəsinin akvanavtları tərəfindən həmin birliyin Baş dalğıc mütəxəssisi P.P.Qurtovenkonun r əhbərliyi ilə «Şelf-2» Yarımdalma Üzən Qazma Qurğusunda yerl əşən Dərinlik Dalğıc Kompleksindən istifadə etməklə Xəzər dənizində saturasiya üsulu il ə sualtı-texniki işlər yerinə yetirilmişdir. Saturasiya suyadalmaları dalğıc peşəsinin ən yüksək forması, zirvəsi olub, yalnız xüsusi hazırlıqlı peşəkar dal ğıclar tərəfindən həyata keçirilir. Suyadalm anın insan üçün alternativ variantları varmı? Biz artıq suyadalmaların insanın su mühitinə girişini mümkün edən formaların ı nəzərdən keçirdik v ə bütün hallarda nəfəsalma üçün qazlardan - havadan, oksigen-azot, oksigen-helium, helium-hidrogen, oksigen-helium-hidrogen v ə hətta bəzi hallarda oksigen- arqon qarışıqların dan istifadə olunduğunu gördük. Lakin bununla belə, bütün hallarda müsb ət və mənfi halların təzahürünün də şahidi olduq. Bu günə q ədər də kompressiya və dekompressiya rejimlərinin optimal variantının axtarışı üz ərində elmi-təcrübi tədqiqat işləri davam edir. Əgər nəzərə alsaq ki, bu rejiml ərin cədvəl formasında ilk tərtibatçısı XX əsrin əvvəllərində ingilis fizioloqu C.Holde n olmuşdur və təqribən bir əsrə yaxın müddət ərzində müxtəlif ölkələrdə 70 bu sah ədə tədqiqat işləri davam edir, problemin heç də sadə olmadığı anlaşılar. Bu problemin ç ətinliyi bir tərəfdən, insan orqanizminin edən toxumaları və qanının inert qazlarla doyması və təmizlənməsinin müxtəlif təzyiqlər altında müxtəlif sür ətlərlə edilməsindən, bu proseslər zamanı ətraf mühitdə yaranan temperaturdan, iş gərginliyinin dalğıca təsirindən, iş dərinliyinin dalma müddətində dəyişilməsindən v ə s. faktorlardan və bu faktorların real tənzimlənməsi, dalğıcların t əhlükəsizliyinin tam təminatı üçün həkim-fizioloqların hesabladığı uzunmüddətli v ə mürəkkəb kompressiya-dekompressiya rejimlərindən asılıdırsa, digər tərəfdən bel ə uzunmüddətli proseslərin zaman və maliyyə baxımımdan sənayeçilər üçün maraqlı olmamasından asılıdır. Bu, iki birbirinə əks maraqlar daim optimal və ya dig ər alternativ variantların axtarışmı aktual edir. Dalğıc dalmaların m təkmilləşdirilməsi istiqamətində araşdırılan, elmi-təcrübi c əhətdən tədqiq edilən belə alternativ variantlardan biri - nəfəsalmada istifadə olunan ənənəvi hava və qaz qarışıqların m əvəzinə, tərkibində yüksək miqdarda oksigen olan v ə orqanizmdə karbon qazını uda bilən xüsusi məhluldan istifadə olunmasıdır. İlk dəfə belə bir ideyam holland fizioloqu İ.Kilstri irəli sürmüşdür. Məlumdur ki, 1 litr havanın tərkibində 200 ml, 1 litr suyun tərkibində isə cəmi 7 ml oksigen vardır. İ.Kilstri öz tərkibinə görə təqribən qanın plazmasının tərkibin yaxınlaşan xüsusi duz m əhlulu hazırlayaraq, canlı orqanizmlər üzərində təcrübəyə başlamışdır. Müxt əlif ölkələrdə müxtəlif canlıların, o cümlədən itlərin üzərində aparılan t əcrübələrdə ümidverici nəticələr əldə edilmişdir. Lakin bütün bunlara və hətta Hollandiyada insan üz ərində aparılan təcrübənin müsbət nəticələnməsinə Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|