Şahin Mustafayev
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Otis Bartonun layih əsi üzrə hazırlanmış batisfera (1948) D
71 baxmayaraq, bu metoddan istifad ə hələlik bir çox texniki, psixoloji və maliyyə s əbəblərindən geniş vüsət almamışdır. Kim bilir, b əlkə də saturasiya dalmalarının başlanğıcında kosmik tədqiqatlar üzrə bölm ələrin marağı bu sahənin inkişafında müəyyən rol oynadığı kimi, digər planetl ərə uçuş proqramı çərçivəsində ola bilsin ki, plazma metodundan istifadə böyük maraq k əsb etsin və öz təcrübi həllini tapsın. Kim bilir... Bəlkə də... H ələlik isə, qayıdaq Yerə, daha doğrusu, suyun altına... Sualtı aparatlar Dalğıc dalmalarındakı məhdudiyyətlər, eyni zamanda dalğıcların heç də hər zaman elmi-t ədqiqatçı və ya əksinə elmi-tədqiqatçıların heç də hər zaman dalğıc olmamaları sualtı dünyanın sirlərinə tam yiyəlenməyə imkan vermədiyi üçün insan t əxəyyülü daim daha kamil üsullar axtarışımda olmuşdur. Belə axtarışların ilk n əticəsi 1912-ci ilə təsadüf edir. Konstruksi yanın müəllifi ingilis ixtiraçısı Robert Devis idi: Suyun altına burazla buraxılan, yuxarı hissəsi möhkəm poladdan hazırlanmış beş illüminatorlu sfera olan konstruksi yanın içərisində bir neçə saat üçün hesablanmış balonlarda olan sıxılmış hava kütl əsi vasitəsi ilə daim atmosfer təzyiqi saxlanılırdı. Eyni zamanda, sferanın iç ərisində nəfəsalma zamanı əmələ gələn karbon qazının neytrallaşdırılması üçün kimy əvi uducu maddələr də yerləşdirilmişdi və sferanın içərisindəki şəxs xaric dünya il ə telefon vasitəsi ilə əlaqə yarada bilirdi. Lakin belə aparatın içərisindən ətraf mühiti yalnız müşahidə etmək olardı, ətraf mühitə müdaxilə isə qeyrimümkün idi. R.Devis öz konstruksiya sını «müşahidə kamerası» adlandırırdı. Kiçik dərinliklər üçün yararlı olan bu konstruksiya ilk dərinlik aparatının - batisferanın sələfi idi. 72 Batisfer Bir neç ə yüz metr dərinliklərə enməyə nail olmuş ilk qorxmaz insanlar- amerikalılar mühəndis-ixtiraçı batisferanın yaradıcıları Otis Barton və zooloq Uilyam Bib idi. Otis Bartonun yaratdığı batisfera, divarının qalınlığı 3,16 sın, diametri 144 sın, ç əkisi 2430 kq olan mavi rəngli üç illüminatorlu (illüminator çox möhkəm qalın kvars şüşədən hazırlanmışdı) şardan ibarət idi. O, şartökmə üsulu ilə bütöv hazırlanmış və çox dəqiqliklə rentgen vasitəsi ilə yoxla nılmışdı. İxtiraçı konstruksiyanın hər kiçik detalmı - şüşənin gövdəyə b ərkidilməsi, endirmə burazının əlahiddə bir möhkəmliklə batisferaya bərkidilməsi v ə gəminin göyərtəsindəki mancanağın barabanına dolanmasını v ə s. çox dəqiqliklə hesablayırdı. Sükan vertikal ox ətrafında batisferanı çevirmək qabiliyy ətinə malik idi. Balonlarda olan hava 8 saat üçün hesablanmışdı. Tənəffüs edil ə n karbon qazı xüsusi kimyəvi uducu maddələr vasitəsi ilə neytrallaşdırılırdı. İçəridə olan cihazlar temperaturu, daxildəki havanın təzyiqini, nəmliyi göstərir, xaricd ə olan güclü projektorlar isə okeanın ənginliklərində olan əbədi qaranlığı işıqlandırırdı. Xarici aləmlə əlaqə telefonla saxlanılırdı. Telefon xətti batisferanın asıldığı burazla birlikdə idi. İçəri giriş dəliyi 40 sın diametrində idi və ağır qapaqla bağlanırdı. Giriş dəliyini cüssədə arıq olan Bib və Barton öz bədənlərinə uyğun düz əltmişdilər. İçəridə ayaq üstə dayanmaq və sərbəst hərəkət etmək mümkün deyildi, yalnız çox çətinliklə illüminatorların qarşısındakı asılma oturacaqlarda oturmaqla yerl əşmək olardı. 1932-ci ild ə ilkin sınaq işlərindən sonra Bermud arxipelaqının Nonzux adası 73 yaxınlığında Bib və Barton özlərinin ilk sualtı səyahətlərinə başlayırlar. Səyahətlə bağlı hər şey demək olar ki, bütün incəliklərinə qədər hesablanmışdı. Otis Bartonun layih əsi üzrə hazırlanmış batisfera (1948) D ərinliklərdə yaşayan osminoqlar tez-tez illüminatordan boylanırdılar Lakin buna baxmayaraq, t ədqiqatçılar başa düşürdülər ki, nəzəri cəhətdən aparılmış ən dəqiq hesablamalar dəniz şəraitində özünü doğrultmaya bilər. Çünki t əbiətin şıltaqlığının tam proqnozlaşdırılması mümkün deyil. Məsələn, dənizin daim dalğalanması, gəminin ləngərlənməsi nəticəsində batisfera asılmış burazda əmələ g ələn dinamik qüvvənin gücünün dəqiqliklə hesablanması mümkün deyil. Baxmayaraq ki, asılma burazı onlarla ton gərginliyə hesablanmışdı, onun qırılma ehtimalı tam istisna edilmirdi. Buna görə ilk səyahət zamanı Bib və Barton fasiləsiz olaraq, g əmi ilə telefon əlaqəsi saxlayırdılar və qərara alınmışdı ki, əgər 5 saniyədən artıq danışıq əlaqəsi kəsilərsə, batisfera ləngimədən gəminin göyərtəsinə qaldırılacaq. Bu tarixi dalmam bütün Amerika n əfəsini dərmədən izləyirdi! Batisfera ilə bütün da nışıqlar radio vasitəsi ilə birbaşa yayımlanırdı! Batisfera ilk dalmada 75 metr, ikinci dalmada 100 metr, üçüncü dalmada 240 Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|