ŞƏ r q -q o r b

Bütün bunlardan başqa, homin alçaq qosdçilor, monim güman etdi- 
yim  kimi,  gözol  Badarini  işğal  ctmokdon  ötrü  ckspcdisiya  gön- 
dormok  niyyotindodirlor.  İndi  iso icazo vcr, baştma golonlori  danı- 
şım.  Burada qcyri-adi  işlor çoxdur.
Btldiyin kimi, mon Cinq-Conqun göstorişlorindon istifado edo- 
rok  Pcrqoliya  dövrünə  yollandım.  Maşımm  o  qodor  mükommoldir 
ki,  mohz  onun  zəmanosindo,  respublikamn  Bala  adlanan  vo  nocib 
badarilinin ömründo indiyodok gördüyü bütün şohorlordon ən iyrənci 
olan  paytaxtında yero  cndim.
Əhaliyo  qarışdım,  özümü  nozoro,  çarpdırmamağa  çalışırdım. 
Əbanı,  sözün  osil  monasında  tohqir  cdon  bu  Pcrqoliya  paltarına 
doyişo  bildim.  Bir  ncço  gün  orzindo  dillorini  öyrondim,  bundan 
sonra  osil  zadoganlardan  ibarot  olan  alimlorinin  arasına  düşmoyo 
cohd göstordim. Tosadüf dadıma çatdı.  Pcrqoliya akademiyası dok- 
torunun  cvindo  xidmotçi  düzoldim.  Orada öyrondim  ki,  Bala şohə- 
rino -  elmin  möcüzosino  bax!  -  Noinki  yalnız  Cinq-Conqun  döv- 
ründo  cnmişom,  hom  do  -   diqqotlo  qulaq  as  -   ONUN VAXTA 
SƏYAHƏTDƏN  QAYITDIĞINDAN sonra cnmişom.  Yadına salı- 
ram  ki,  yalnız  sonin  osoblorini  gorginloşdirm om ək  üçün  kcçmiş 
zaman  fclləri  işlədirom.  Gorok  deyoydim:  “O,  nə  vaxt  qayıtsa...” 
Bunu  sonin  ctirazlarının  qarşısını  almaq  üçün  bildirirəm.  Yadın- 
dadırmı,  Perqoliyada  cırtdan  C inq-C onqu  görmok  imkanından 
danışanda o, m ənə dcdi ki, əg ər moni görsoydi, bu, yadında qalardı. 
Hə,  orada  ona  rast  goldim,  amma  görüşüm üz  buradakt  görüşdən 
SONRA onun Badariyə səforindən SONRA o, qayıdandan SONRA 
baş vcrdi.  Demoli, o, golocokdə başına gəlməli  olan hadisəni  yadında 
saxlaya bilməzdi.  Son diqqotlo m əno qulaq asırsanmı?
Böyük bir konyak stokanını  başıma çəkərok dedim:
-  Sözüno davam  ct.
- N o d ə  qaldım?..  Ho, yadıma düşdü!  Dcmoli,  C inq-C onq mohz 
səfordon  qayıdandan  sonra  mon  ora  gəldim .  Onun  m əni  gördüyü 
dəqiqoni ömrüm boyu unutmayacağam.  İndi diqqətlə qulaq as!  Ona 
aydın  oldu  ki,  biz  sonin  əsrində  iki  dəfə  görüşmüşük  (zira  tezliklo 
ycnidən  burada  görüşmoliyik),  ikinci  görüşün  no  vaxt  olduğu  ona 
bolli  dcyildi,  monim  nöqtcyi-nəzərim dən  isə  biz  görüşmüşdük  -  
yaxud bu cırtdamn  vaxtı  ilo on  bir min  il  sonra  Pcrqoliyada görüşo- 
coyik;  başlıcası  iso  o,  başa  düşdü  ki,  Parisdo  mon  bunu  bilirdim, 
dcmoli,  golocok  çarpışmaya hazırlaşmaq  imkanım  var idi.
252
-  Necə?  Ncco? -  dcyo soslondim.
-   Başa  düşürom:  bütün  bu  vaxt  şoraitini  dork  ctmokdon  ötrü 
diqqoti həddindon artıq comləşdirmok  lazımdır.  Xahiş cdirom,  fık- 
rini  bir  ycro  topla,  təkrar  edirom:  tczliklo  onu  yenə  də  görəcəyik. 
İyirmi  doqquz  min  yüz  əlli  üçüncü  ildo  özü  qcyzlonərək  məno  bu 
barodo  dcdi.  İndi  bilmoyəcok  ki,  mon  onun  Balaya  qayıtmasının 
şahidi  olmuşam.  Lakin  orada,  Pcrqoliyada  mənimlo  görüşün  işti- 
rakçısı  olandan  sonra  başa  düşocok  ki,  gəlocok  hadisolorin  bütün 
təfərrüatından  xobordaram  vo onu dolamış, olo salmışlar...  Bax. bu 
cür hadisə  baş  vcrmişdir.  O,  qozoblo  moni  fıtnokarlıqda  toqsirlon- 
dirirdi.  Kifayət qədər aydın danışırammı?
-  Sözünə  davam et.  Mən  söhbətin  hara  golib çıxacağını.  dcyo- 
sən, başa  düşürəm.
-   Hə,  Cinq-Conq  öz  ckspcdisiyasından  qayıtdı.  Əlbotto,  mon 
onun  gözüno  görünmomoyo  çalışırdım.  Bu  satqın  adam  Pcrqoliya 
akademiyasına  m əlum at  toqdim  ctdi  vo  molumatı  ağamın  cvindo 
kcçirilon  iclasda oxudu.  Şkafın  dalında gizlonib dcyilənloro ovvol- 
dən axtradək qulaq asdım. Oğlum, həmin adamların nə qodor pozul- 
duqlannı  və  Badarinin  no  kimi  dohşotli  tohlüko  qarşısında  durdu- 
ğunu  dcmok çotindir!..
Monim  səforimin  uğurlu  olduğunu  onun dilindon cşidəndo,  lıor 
şcydon  əvvəl,  m üəyyən  dərəcodə  scvindim...  sono  demoliyom  ki, 
C inq-C onq  Badariyə  MƏN  QAYIDANDAN  bir az sonra çatmışdı. 
M ənə elo golir ki, bu vəziyyotin qeyri-adiliyini  bütün  incoliklorino 
q ədər duymayacaqsan:  oslino qalsa, özüm də baş çıxarmaqda çotin- 
lik çəkirəm .  Bunun  ohomiyyəti  yoxdur...  Bəli,  holo görmodiyim  iş 
haqqında və indiki pcrqoliyalının özünün şahidi olmadığı hadiso haq- 
qında  onun  söhbətini  böyük  razılıq  hissi  ilo  dinlədim.  Səni  yorub 
əldən  salmamaq  üçün  m üxtəsər  cdəcoyom.  H ər  şcy  əla  oldu.  Ho, 
Cinq-Conqun  məlumatı  haqqında söhbətimi  davam  etdirirom.
O, Badari mədoniyyotinin gözəlliklorindon, ölkənin paytaxtının 
tərəqqisindən,  onun  sayca  az  ohalisinin  müdrikliyindon  danışdı. 
Badarini  ohatə  cdon  boş  saholərin  adını  çəkdi  və  həmin  saholori 
Perqoliyanın  əhalisi  sıx  olan  ərazisi  ilo  m üqayisə  ctdi.  Bu,  onların 
bolalı cəhətidir.  M əsəlo burasındadır ki, homin xalq qətiyyon gələ- 
coyin  qeydino  qalmadan,  kortəbii  surotdo  artıma  çox  böyük  mcyil 
göstorir.  Vaxtilə,  monim  zəmanəmdoki  uzaq  cllərdo  siçanlar  kimi 
onlar da dansqal şoraitdo yaşamah olurlar. T  orpaq Pcrqoliyanın lıcç do

---

bütün  sakinlorini  dolandıra  bilmir.  Hcyif,  bütün  şübholorim  düz 
çıxdı.  Onların  lənətino  gəlmiş  alimləri  hiylogər,  alçaq  və  dohşotli 
plan  işləyib  lıazırlamışlar:  onlar  Badarini zobt etmək  üçün  kcçmişə 
ordu  göndormək  istoyirlər.
Cinq-Conq  öz  məlumatı  ilə  onlan  daha  da  şimikləndirm işdir, 
kütlovi surətdo vaxt maşmı  istchsahna başlanmışdır.  Saysız-hcsabsız 
işğalçı  əsgər intcnsiv hazırlıq kcçir.  Bolkə do,  indi biz burada danı- 
şan zaman onlann öıı dostələri yoldadırlar... Yox m ən, əlbəttə, səhv 
edirom.  Axı  Perqoliya  yalmz  on  bir  min  il  bundan  sonra  mövcud 
olacaq.  Cinq-Conqa  gəlincə  isə  ə,  həlo  buradadır.  O,  indicə,  yəni 
bir  ay  ə w ə l  olduğumuz  kafcnin  eyvanmda  səni  gözləyir.  Oğlum, 
özümü yorğun  hiss  cdirəm.  Bu  sofərlor zamanı  adamm  beyni  hod- 
dindən  artıq  işlomoli  olur.  Bütün  bunlar  bir do  ona  görə  çətinləşir 
ki...  Lakin  söhbotimo davam  cdirom.
Bcləliklo,  hcç  kəsin  gözüno  görünm ədən  Perqoliya alimlərinin 
iclasında iştirak cdir və doktor Cinq-Conqun məlumatını dinləyirdim. 
O, muzeylərimizdon xaincəsinə oğurladığı sərvətləri nümayiş etdirdi. 
Apardığı  təcrübələr haqqında  danışdı.  M əsələn,  o,  sırf elmi  maraq 
göstorib hibrid  irq yaratmaq m əqsodilə Badari qadınları ilə əlaqəyə 
giribmiş.  Söhbotin  bu  ycri  xüsusilə  iyrənc  idi.  Bu  alçaq horəkətlər 
haqqında  eşidondo  özümü  saxlaya  bilmədim.  Gizləndiyim   yerdən 
çıxdım  və  həmin  cırtdanın  üstünə  atılaraq  ağır  sözlər  dcdim.  O, 
məni  tanıdı  və  indicə  sənə  izah  ctdiyim  şeyləri  başa  düşdü.  C inq- 
Conq  barmağı  ilə  məni  göstərərək  öz  həmkarlarına  qışqırdı:  “ H ər 
yerdə, bütün dövrlərdə rast gəldiyim adam budur!  Bu badarili m ən - 
don  iyirmi  min  il  ovvol  vaxta  səyahətə  çıxmağa  cürət  etmişdir! 
Xristian  vaxtı  ilə  iyirminci  əsrdə  iki  dəfə  qarşıma  çıxıb.  Paris 
adlanan  şohərin  kafcsində  əyləşib heç  nədən  şübhələnm odiyim  bir 
zam anda  o,  casus  kimi  arxamca  buraya  gəlmişdir.  Lakin  m ən  onu 
burada  görməzdən  qabaq,  bu  alçaq  ə claf  fıkirlərimi  ə w ə lc ə d ə n  
bilərək  Pariso qayıtmışdır.  Badarili  ctibarını  qazandığı  sefehi d e öz 
planının  həyata  keçirilmosino  colb  ctmoyo  çalışacaqdır.  Həmin 
O skar Vcnsanın köməyi  ilə meni  içirib sərxoş etm ək ve vaxt m aşı- 
nımı  oğurlamaq  istoyocokdir.  Amma  taleyim  hom işə  oyaqdır,  mən 
bu adamların planlarını pozmuşam, zira  Badaridə öz vezifem i yeri- 
nə  yetirəndən  sonra burada,  sizin qarşınızda dayanmışam!
Pcrqoliyalılar,  sözümü  lıələ qurtarmamışam!  Bilin  ki,  lonətə gəl- 
miş  bu  ocdadımız  hor  ycrdo  monim  yolumu  kosir:  kcçmişdə,  indiki
254
dövrdə və gəlecəkdə!  Bizim mövcudiyyətimiz, monim kcçmişimlə 
onun  gələceyi  və  mənim  gələcəyim lə  onun  kcçmişi  bir-birinə  o 
qədər sıx bağlanmışdır ki, bundan allahlann özlori baş çıxara bilmoz- 
lər. Bu gizli iclasda iştirak cdəndən vo bir ncço saniyədən sonra görə- 
cəyiniz kimi, moni xəncərlə öldürondən sonra ona ycnidon Badaridə 
rast goldim.  Həmin vaxtadək o noheng layihəmizin bütün incəliklə- 
rini alçaq üsulla öyrənmiş vo layihonin hoyata keçirilməsinə manc ol- 
maq üçün yollar axtarırdı. Orada lovğalanırdı ki, məni öldürmüşdür; 
indi sizin gözləriniz qarşısında moni öldürmok şorofı ona nosib ola- 
caqdır!..  Eybi yoxdur,  qoy talcyin hökmü həyata keçsin!  Öl,  lənətə 
gəlmiş!  Bilirəm ki, əlimdo qolayladığım xəncəri sən mənim sinəmə 
saplayacaqsan;  amma  bir  halda  ki,  bu  hadisə  vaxt  məfhumunda 
mövcuddur,  m əhz  özümün  ölocəyəmi  bilsəm  də,  səni  öldürmək 
üçün cəhd etm əye  məcburam.  Lənoto golmiş qatil,  öl qurtar".
O, xencerlə  üzərimo  atıldı.
-  Neco?!  -  deyə  qışqırdım.
-  Yalvarıram səne parisli, sözümü kosmo!  Onsuz da hər şcy çox 
qarmaqarışıqdır.  Yalnız  onu  bil  ki,  Cinq-Conq  yalan  danışmırdı. 
Hər  şeyin  necə  əlduğunu  indi  sənə  danışaram.  Qətl  barəsində  hər 
şcy tam amilə  dəqiq yerinə yetirilmişdir.
O,  xencerlə  qolaylanaraq  üstümə  atıldı.  Xəşbəxtlikdon  mon 
ondan qat-qat güclü idim.  Sayıq dayanmışdım.  Bircə göz qırpımın- 
da qolunu burub  silahım  əlindon aldım.
“Əclaf, elə güman edirsen ki, -  dcye mon də qəzəblo qışqırdım,
-   her  yerdə  səno  rast  gəlm ək  mənim  zəhləmi  tökmomişdir,  clə 
bilirsen  ki,  bütün  vaxtlarda  ister-istəm oz  rastlaşmağımızdan  təngə 
gəlm em işəm ?  Sence  taleyin  əlində  oyuncaq  olmaq  moni  oylon- 
dirir?  Sence  bu  sefeh  hoqqabazlığa  m əm nuniyyətlə  qoşulacağam: 
maşmını  oğurlamağa  cəhd  göstərondə,  dcdiyin  kimi  bundan  bir 
m ətleb  hasil  olmayacağım  bilə-bilə  scvinocəyom?  Öl,  zalım,  qoy 
taleyin  hökmü yerinə  yetsin!” .
M ən  d e  xenceri  onun  ürəyinə  sancdım.  D əhşətlə  qışqırdı  ve 
oclaf,  ruhunu  tapşırıb  cohonnomo vasil  oldu.
Bəli,  əğlum ,  m ən  caniyem,  amma  vicdanım  qarşısında  əzab 
çəkm irem ;  həm  də  özümü  müdafıo  cdorkon  onu  öldürmüşəm. 
Birce  buna  heyfım  gəlir  ki,  həmin  iyrənc  şəxsiyyətlə  həmişəlik 
qurtara bilməmişem. T eəssüf ki, ona həlo burada, sonra da Badaridə... 
və  Pcrqoliyaya  qayıdanda  rast  golocoyəm.  O  vaxt,  on  bir  min  ildon
255

---