SeçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

İndi Zaur özü yığdı nömrəni, gümanın tam doğruluğuna inanmaq üçün. 
Dəstoyi  dərhal  qaldırdı, amma  susmuşdu  Təhminə,  Zaur  da  d a  - nışmırdı. 
Telefonda başqa bir mahnı səsləndi: “Ay bəri bax, bəri bax...” 
 
Pəncərədən daş gələr, 
 
Xum ar gözdən yaş gələr. 
 
Səni m ənə versələr, 
 
Ailaha da xoş gəiər... 
 
Mahnı  qurtardı  və  dəstəyi  asdı  Təhminə.  Zaur  siqaret  yandırdı  və  elə 
dərin, elə dərin bir həsrət duydu ki, az qala ulayacaqdı. Təhminə-nin necə bir 
gecə keçirdiyini təsəvvür elədi və bu zaman telefon  yenə səsləndi. Dəstəyi 
qaldırdı, mahnıya qulaq asmağa başladı: 
 
Ömrüm boyu daş daşıdım, 
 
Gəmim dolmadı. 
 
Gənc yaşım dan bir qız sevdim, 
 
M ənim oimadı... 
 
“Təhminə,  ay  Təhminə,  axı  niyə  sən  belə  etdin?”  -  demək  istəy-irdi 
Zaur,  amma  heç  nə  demirdi.  “Özü  də  gör  bir  kimlə,  Spartakla!”  -  dcmək 
istəyirdi Zaur, amma heç nə dcmırdi. “Təhminə, axı mən səni doğrudan da 
sevirdim  və  doğrudan  da  xöşboxt  idim  səninlə”  -  demək  istoyirdi  Zaur, 
amma heç no demirdi. “Hamısı yalan idi yəni? Yəni heç ırıoni sevmirdin, 
sevirdinsə  niyə  belo  yaraladın?”  -  demək  istəyirdi  Zaur,  amırıa  heç  nə 
demirdi... “Axı mən bir do heç bir vaxt, heç bir vaxt xoşbəxt olmayacam, 
bilirson  ki,  bunu,  axı  mən  artıq  yaşamıram,  ölü-yom,  canlı  meyitəm” 
dcırıok  istoyirdi  Zaur,  aınırıa  heç  nə  demirdi.  Mahm  qurtardı.  Tohminə 
dostoyi asdı. Bir neço doqiqo keçdi və Zaur clo düşündü ki, hər şcy bitib, bu 
zaman yeno zong oldu, o, tclcfonu qaldırdı vo mahnmı cşitdi: 
 
 
Qırmızı giil, sarı giil, 
 
Bağçalann varı giil. 
 
Gec açı/dın, tez soldıtn, 
 
Açm ayaydm barı gül... 
 
“Laçın” mahmsı idi... Təhmino bu mahnını dinloyondə homişo hıçqırıb 
ağlayırdı... Zaur özü do ağlayırdı indi, lap erkon uşaqlıq çağ- 
 
larından bori ilk dofə idi ağlayırdı, sossiz-somirsiz ağlayırdı, gözlorin-dən 
yanaqlarına  süzülon  damcıları  silmirdi.  Ağlayırdı,  çünki  bilirdi  ki.  bu  son 
vidalarıdır və yer iizündo yalnız ycganə bir qadın bu cür vida-laşa bilərdi... 
“Laçın”  mahnısının  son  bondi  soslonirdi,  -  Zaıır  bilirdi  ki,  Təhminənin 
kassetində bu, son mahnıdır və indi  - Zaurla Firongi-zin toyları ərəfosindo 
Təhmino onun hoyatından obədilik çokilib gc-dirdi... 
 
 
Araz iistə, bıız ı'istə, 
 
Kabab yanar göz iistə. 
 
Qoy m əni öldürsiinlər 
 
Bir alagöz qız iistə... 
 
Mahnı qurtardı. Dostok asıldı... 
 
O n veddinci fəsil 
 
Vəfa hər kimsədən kim istədim ondan cəfa gördiim. 
 
Kimi kim, bivəfa dünyada gördüm, bivəfa gördiim. 
 
M ənə göstərdi gərdün, tirə bəxtim kövkəhin vıiz gəz, 
 
M əni
 
bədbəxt ona hargah kim, baxdıın qara gördüm. 
 
İstanbul duman içindo... Yuxu kimi birdon-birə açıldı duman için-dən 
İstanbulun minarolori, qülloli, qübboli moscidlori... Sohorin bu cı-kon çağı 
duman Bosforun üstünü alıb çohrayı iifüqocoıı sorilirdi. 
 
Bu geconi yatmamışdı Zaur. İndi do gominin göyortosindo daya-nıb ilk 
dofo gördiiyü şohorin sohor oyanışını scyr cdirdi. Doniz clo hil ağır- tunc 
dalğalarıyla özii öz sothini hamarlayır, iitiiloyirdi, şohor, li-mandakı 
gomilorin siluctlori, binaların konturları göriinmoz sarı-çohrayı projcktorun 
şüalarıyla işıqlandırılmış dekorları xatırladırdı projcktorıın özü günoş do 
ağır-ağır üfüq xottinin dalından yüksok-loro dartılır, dığırlanırdı. 
 
Günoşin şüaları onların gomilorinin göyortosindoki gcco çıraqları-nı da 
işıqlandırırdı  vo  geconin  qaranlığında  bclo  parlaq  işıldayan  bıı  çı-raqlar, 
indi giin işığında sanki solub-soluxmuşdular. Gomilori yavaş-yavaş İstanbul 
limanının  körpüsünə  yan  ahrdı  vo  biraylıq  soyahotlori-nin son  dayanacağı 
idi bu şohor... 

---

 
• k 'k 'k 
 
Gəmidə  Firəngizin  ürəyi  bulandı,  qusdu,  sonra  gecə  kayutda  -  g  ə  - 
miləri  artıq  İstanbuldan  ayrılıb  Odessaya  yollanırdı  -  Firəngiz  dedi  ki, 
deyəsən, hamilədir. 
Odessaya düşən kimi Zaur təyyarəyə bilet aldı. Murtuzgilə və ata-sıgilə 
teleqram vurdu ki, qarşılasınlar. Təyyarə Simferopolda yerə enib qalxdı və 
Bakıya yollandı. 
 
• k 'k 'k 
 
Təyyarədən düşüb qarşılayanlarla görüşən təkin Zaur başa düşdü ki, nə 
isə  bir  iş  var  burda.  Amma  məsələ  nədə  idi,  bunu  başa  düşə  bil-mirdi... 
Onları  qarşılayanlar  -  Zivər  xanım,  Firəngizin  atası  və  anası,  Spartak, 
Spartakm  bir  dostu  -  Zaur  onu  üzdən  tanısa  da  adım  unutmuş-du  - 
gülümsünə-gülümsünə  Zaurgilə  əl  edirdilər  uzaqdan,  Zaurla  Fi-ra  da  əl 
edirdiiər,  amma  Zaur  uzaqdan  belə  gördü  ki,  anası  Murtuzov-gildən  aralı 
dayanıb.  Murtuzovlarla  öpüşüb,  görüşüb  (onlar  daha  yaxın  dayanmışdılar) 
anasının  yanına  gələndo  Zaur  anasının  gözlərində  nə  isə  oxudu  -  inciklik, 
narazılıq vardı bu baxışlarda. Zivər xanım Zaurla soyuq görüşdü, gəliniylə 
ondan da soyuq görüşdü. 
 
- Atan gələ bilmədi, - dedi və əlavə etdi: - Mən sənin maşınınla gəlmişəm, 
onda da gedəcəm. Özün sür, yaxşı? - Zaur başını tərpətdi. 
 
- Baqajı al, gəl maşına. 
 
Zivər xanım keçib Zaurun “Volqa”sında qabaq yerdə əyləşdi. Zaur 
bildi ki, onun maşımnı bura Spartakın dostu sürüb gətirib və 
 
bu da təsadüfı deyil. Zivər xanım Murtuzovların maşınında, Murtu-zovlarla 
bir  yerdo  golmok  istəməyib  və  ümumiyyətlə,  bu  bir  ayda  iki  ailənin 
arasında nə iso olub. 
 
Alya  xanım  Firongizi  səyahotləri  haqqında  sorğu-suala  tutmuşdu. 
Murtuz  ətrafı  şəstlo  seyr  cdirdi.  Spartakla  dostu  isə,  nə  isə,  qeyri-adi  bir 
tərzdə gah Zaura, gah Firaya, gah Zivər xanıma baxırdılar. 
 
Alya  xammla  Firəngiz  qırağa  çokilib  pıçıldaşmağa  başladılar.  Fi-
rongizin pörtməsindon Zaur başa düşdü ki, hamilə olduğunu dcyir ana-sına, 
Alya  xanımın  məmnun  tobossümündon  bu  xəbərin  ona  no  qədor  lozzət 
etdiyi do aydın olurdu... 
 
Yüklərini  gotirdilor.  Spartakla  dostu  kömok  elədilər  Zaura,  bcş  iri 
çemodanı maşınlarda yerbəyer clodilər. 
 
Alya xanım: 
- Fira bizim maşında gcdər, dedi vo Murtuzovların hannsı Spar-takın 
çəhrayı “Volqa”sına torot'gctdi. Spartakın dostu da onlarla min- 
 
di maşına. 
 
Zaur  öz  maşınının  sükanı  dalına  kcçdi.  Bir  miıddot  motoru  qızdır-dı, 
sonra çəhrayı “Volqa”nın ardınca sürdii... Homin o yola çıxdılar. Həmin o 
yola  ki,  bir  ncço  ay  bundan  qabaq  bu  yolla  Zaur  çəhrayı  “Volqa”nı 
qovurdu...  Amma  Zaur həyatın  qəribə  dolanbacları haqqın-da  diişünməyə 
macal tapmadı, Zivər xanım açıldı nə açıldı... 
 
Hər  şey  mohz  Zaurun  diişündiiyü  kimiydi,  Zivər  xanım  deyirdi  ki, 
adamları  tanımaq  olmurmuş,  ncço  ilin  qonşusudurlar,  həmişo  do  Mur-
tuzovları abırlı adam bilib, amma son demo Alya şcytana papış tikon-lordon 
imiş. Özü do, ori do özlorindon elo miiştobehdirlor ki, elə bil al-çaq dağları 
bunlar  yaradıblar.  Qızlarının  da  tayı-borabori  yoxmuş  on-ların  gözündə, 
göydon  qızıl  zənbildə  düşübmiiş,  bilmomişik...  Holo  bütün  bunlar  dordin 
yarısıymış, son bir görəydin ki, o julik Spartakı ncco torifloyib göyün ycddi 
qatına  qaldırır  Alya  xanım.  “Spartak  bclo,  Spartak  clo”,  dilindon  düşmür 
arvadın Spartak. Arvadın hoyasızlığına bax ki, düz Zivor xanımın göziinün 
içino  şappadan  dcyib  ki,  son  nahaq  Zaurla  Spartakı  ton  tutursan.  Spartak 
hara, Zaur hara. Spartak müstoqil kişidir, bir cvin dayağıdır, Zaur iso heç öz 
ailosini omolli-başlı saxlaya bilmoz öz başına qalsa... Day mon do bu ycrdo 
partladım, no partladım. No olub, dcdim, bolkom Zaur qapıva golib, sondon 
kömok-zad  isto-yib,  öliib-cloyib  Zaurun  atası-anası  ki,  sizloro  möhtac 
olsun... Zaurun, dcyirom, maşallah dalında dağ kimi dodosi var... İndi gör 
bu loçor qızı 
 
mono no cavab vcı ir, 
dodosi, dcyir homişo olmayacaq ki.   Bos so- 
nin orin ncco,  dcdim, 
qurdla qiyaınoto qalacaq? Hamıınızın axırı bu 
qara  torpaqdadır  da,  son  no  baxırsan  ki,  Zaurun  atası  xostodir,  lıcç  kim 
bilınir ki, ocol onu haçan vo harda yaxalayacaq, görürson bığıburma cavan 
yıxılıb  ölür birdon, amma yaşlı, xosto adam lap qoca  yaşına kiıni yaşayır. 
Bir do deyirom, həkimlor dcyib ki, profcssor  yüz  yaşı da sap-sağlam başa 
vuracaq. Öziim qosdon hoınişo Alyayla danışanda atana professor dcyirom, 
qoy o polkovnik orini çox gözümüzo soxmasın. 
 
Zaur biitiin bu chtiraslara tamam biganoliklə yanaşırdı. Bilirdi ki, biitün 
ömrü  bu  dcdi-qoduların  içində  kcçosidir  indən  bclo.  Bilirdi,  qa-baqcadan 
bilirdi  ki,  hor  şey  mohz  elə  bu  cür  do  olmalıdır,  odur  ki,  in-di  nə 
tooccüblonir,  no  hirslonirdi.  Əlbotto,  doğma  şohoıo  qayıdışları-nın  ilk 
doqiqolorindon kcfıno soğan doğramaq anasının xasiyyətino. 

---