SeçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

təbiətinə uyğun idi. Amma məgər bu qayıdışın, bu dönüşün özü belə 
sevineli, belə fərəhli idimi Zaurçün? 
 
Maraqlandığı üçün yox, nəzakət naminə soruşdu: 
 
  Axı, bütün bu qalmaqal nədən başlayıb? 
 
  Əşi, heç nə... Evinizin açarını Alyaya vermişdiniz. Nə deyirəm, öz 
işinizdir, yəqin elə məsləhət bilmisiz - ev sizin, ixtiyar sizin. M ən axmaq da 
fikir elədim ki, bəlkəm bir kömək lazımdır, yır-yığış eləm ək lazımdır evdə, 
yəqin toz basıb da... Zong elədim belə kamal-ədəblə dedim ki, Alya xanım, 
bəlkə onlar gələnə gedək bir evi yığışdıraq, küne-bucağı silək-süpürək, 
səliqəyə salaq. Yadıındadır axı, elə siz getməmişdən də ev tör-töküntü idi... 
Di, partlamadı. Alya xamm... Sən demə, şəstinə dəyibmiş xanımm: nə demək 
istəyirsən, deyir, tör-töküntü niyə olur Firanın evi?.. Nədi, baxmır deyirsən, 
evə?.. Nədi, deyir, neçə il onu naz-nemət içində böyütmüşük ki, sizin 
qulluqçunuz olsun? —Zivər xanım Alyanın zohorli tonunu yamsılamağa 
çalışır, öz replikalarım isə həlim, yumşaq tonla tələffiiz edirdi - yox, bacım, 
de-yirəm, belə sözləri niyə gətirirsən dilinə, qulluqçu, qaravaş-zad nədir, 
intəhası cavandır da, hər şeyi get-gedə öyronəcək. Hələlik biz, deyi-rəm, 
onlardan böyüyük, təcrüboliyik, gərək qollarından tutaq, kömək eləyək, gedək 
bir yır-yığış eləyək, nə olacaq xəncərimizin qaşı düşməz ki. Bəlkəm mənim 
də bir köməyim doydi. Yox, deyir, heç bir kömək-zad lazım deyil, - mən, 
deyir, bacılarımla gedib hər şeyi öz qaydasına salaram onlar gəlono... 
Bacılarını da tanıyırsan da... Biri o atmaralıdır Tahirə, əri yazığı bir qoz 
qabığına soxub ki, yazıq cınqırı-nı çıxarda bilmir... O biri də Sürəyya —onu 
da tamyıram no yuvanın quşudur. Birinci ərini basdırıb, ili çıxan kimi bu 
Nemotə calayıb özünü 
 
  yanında da iki balası, neço yaş cavandır özündən ori... Qızlarından da ki, 
olmaz. 
 
  Yaxşı, ay ana,  - deyo Zaur Zivor xanıının sözünü kəsdi,  - bütün bu 
hongamə nədən başlayıb axı?.. Evi ytr-yığış eləməkdən? 
  İş yır-yığışda deyil e... İntəhası tanıdım bu adamları... Bu iiç ba-cmın 
xasiyyotiymiş  bu  -  orlorinin  başında  turp  okmək.  Tahirəsi  do  elodir, 
Sürəyyası  da...  Alyanın  özü  clə  dcyil?  Son  bu  Murtuzun  qozqu-rablığına, 
bazburutuna-filana  baxma,  arvadından  it  kimi  qorxur,  no  buyursa  arvad, 
lobbeyk deyir, bos neco... Səni do eləcə tryapka clomok istəyirlər ki, onlarm 
hor  nazıyla  oynayasan,  ata-anadan  keçəsən,  naxo-ləf  çıxasan,  onların 
istədiyi budur, bo nə? 
 
  Yaxşı, ay ana, boşla görək. 
 
-  Diiz  demişom?..  Alya  qaçırtdı  da  dilindən.  Son  demo,  Alya  xa-nım 
belə  hesab  eloyir  ki,  bizim  ailoyo  böyük  minnot  qoyub  oziz-xo-ləf  qızım 
sono  verib.  Son  guya  hcç  layiq  də  deyilsonmiş  bclo  dünya  gözəlinə  ər 
olmağa. 
 
 İndi nodi, danışınırsız bir-birinizlə? 
 
 Qulaq as... Demək, bir neço gün keçir, sizdon də bir xobor yox, yaman 
nigaranam,  Alyaya  zong  vururam,  görüm  bəlkəm  onlar  tele-qramdan-
zaddan bir şcy alıblar. Zəng eləyirəm, ədəblə bclo hal-ohval tuturam. Özün 
necoson, orin nccodir... Di, diişmədi monim iistümo. No yemisən turşulu aş, 
day dişinin dibindon çıxanı dedi məno. 
 
 Niyə axı? 
 
- Qulaq as, danışıram da ...Sitaroni tanıyırsan da, qonşumuzu. Gəlib bir 
dofo  bizo, dcyir, eşitmişom Zaurun, maşallah, ontiqo evi var, özü də alom 
obstavit  clomisiz.  Golondo  onlar,  deyir,  bir  mono  do  pa-paq  clo,  mon  do 
gcdim baxım... Mənim do üroyim tomiz, no bilim ki, camaat qan çıxmayan 
ycrdon qan çıxardır, açarlar, dcyirom, Alyadadır. Ev sahiblori ona, dcyirom, 
etibar cdiblor açarlarını, ona dcnon, deyi-rəm, aparsın soni Zaurgilo elo indi, 
daha  golmoklorin  ncyloyiıson  göz-ləyib?..  Day  bilmirom  monim  sö/üınü 
Sitaro no cüro çcvirib dcyib Alyaya, od vurub Alyanın toposino. Diişmodi 
monim üstiimo, no dcyir bütün şohoro car çokirson ki, ay açar belo goldi, cv 
clo  gctdi.  Göndo-rirom,  dcyir,  Spartaknan  o  andıra  qalmış  açarlarını,  o 
cviniz do ki, vaı, dcyir, no bclo mataq  şey imiş... Firoçka, dcyir, istosoydi 
min  pay  bun-dan  yaxşı  cvloro  köço  bilordi.  Elçilor,  dcyir,  qapımızm 
dabaııını çıxart- 
 
mışdılar. 
 
 
Hansı clçilor? 
 
Əşi, yalandır dcyir do, gözünün  içinocon... 
Kiın  idi oııa elçi 
düşon? Yoni 
mon bilınirom, camaatın gözıi kor, 
qulağı kardır bo- 
yom?.. Allahına şüki'ır elosin ki, qızının boxti belo açılıb... Eybi yox, mon 
do bir iki kolmo şirin söz dedim ona. Qiyamotocon yadnıdan çıx-maz. Moni 
o deyil, c, özüındon çıxardan, o ori hcyvorodir. Guya ki, bc-lo ağır kişidir, 
ağsaqqaldır öz alomindo, aınma arvad işlorino qarış-maqdaıı utanıb xocafot 
çokmir. Götürüb tclefonu bu da, demoli, moııim 
 
iistümo xoruzlanır. 
 
Monim atam da ki, Alya xanımın cavabın vcı ib, ho? 
 
Xeyr, birco o çatmırdı... Sonin atan osil kişidir, arvadnan ağız-baağız 
veron qurumsaqlardan dcyil. Amma Murtuzla danışdı, özü do omolli-başlı 
danışdı. 

---

  Görürəm burda vaxtınızı şən keçirmisiz. 
 
  Elə  bilirsən  bu  hayıfı  qoyacam  mən  onda?  Məni  yaxşı  tanımır-san. 
Bircə bax sən sarıdan... 
 
Zaur  bu  söhbətin  gizli  mənasını  yaxşı  başa  düşürdü,  anasının  göz-
lərindəki  nigarançıhğm,  qorxunun,  təlaşm  səbəbi  də  aydın  idi  ona.  Anası 
ondan  arxayın  deyildi,  qorxurdu  ki,  birdən  Alyayla  qızı  Zaurun  saqqızını 
oğurlayıb,  öz  tərəflərina  çəkərlər,  bu  ölüm-dirim  mübarizə-sində  Zaur  əks 
cəbhəni  seçmiş  olar...  Zaur  düşünürdü  ki,  anası  gətir-diyi  hədiyyələrdən 
xəbərdar  olanda,  biləndə  ki,  Zivər  xanımla  Alya  xanıma  eyni  cür  çəkmə, 
Məcidlə Murtuza eyni cür köynək alıblar, am-ma üstəlik, Spartaka iki qəşəng 
qalstuk  da  gətiriblər  və  bu  qalstukları  şəxsən  Zaur  özü  seçib,  gör  onda  nə 
mərəkə olacaq. “Bizim pulumuza səfərə çıxan öz oğlumuz qudalarımıza da 
elə bizə gətirdiyindən gətirir, hələ üstəlik Spartakı da yaddan çıxartınır, heç 
belə müsibət olar?..” 
 
Şəhərin  içinə  ginnişdilər  vo  Zaur  gördii  ki,  çəhrayı  “Volqa”  sağa 
buruldu. Deməli, Firəngizin valideynləri öz evlərinin qabağmda diişəcəklər. 
Bəlkə Firəngiz də onlara gedir - ata evinə... 
 
Bəlkə  ümumiyyətlə,  Alya  xanım  Firongizi  Zaurdan  boşatmaq  fik-rinə 
düşiib?.. Çünki yəqin ki, o biri maşında da Alya xanım eyni hadi-sələri, eyni 
hiddətlə,  amma  tamam  başqa  şorhlə  bəyan  edir...  Bəlkəm  o  biri  maşmda 
söhbot nisbətən sakit gedirdi, axı hər halda, Spartakm dostu da —tamam yad 
bir adam da var idi orda... Amma ehtiraslar elə qızışmışdı, elə püskürürdülor 
ki, yoqin orada da doğmaya, yada məhəl qoyan yox idi... Bayaq toyyarodon 
diişondo  uzaqdan  Murtuzovlar  hər  ikisinə  —Zaura  da,  Firaya  da  eyni  ciir 
güliimsoyirdilor,  amma  yaxına  gəlondə  məlum  oldu  ki,  bu  tobossümlor 
yalnız  qızlarına  aid  imiş.  Za-urla  ağızucu  görüşdülor.  Demoli,  bolko, 
doğrudan da, elə Alyanın niyyəti onların nikahlarını pozmaqdır? “Bos uşaq 
necə olacaq göro-son?” - deyə düşündü Zaur və özii do başa diişdii ki, “boş 
fikirdir”, ol-botto, heç kos onları boşatınaq istomir... 
 
Evlorinə çatanda Zaur: 
 
- Yaxşı axır kimdə qaldı açarlar? - deyo soruşdu. 
Zivər xanım qiirurla: 
 
- Kimdo olacaq, əlbotto, mondodir, 
dedi. 
 
Zaur çcmodanları maşından çıxaran müddotdo Spartakın çohrayı Volqa 
sı  da  golib  çatdı  vo  Fira  da  maşının  içindəydi.  Zaur,  doğrudan,  sevindi 
arvadının golmosino... Spartak Zaura kömok elədi, şeyləri X-ci mortoboyə 
qaldırdılar. Zivər xanım qapını açdı, dördü də mənzilo gir-di... Zivor xanıın 
amirano bir torzdo Spartaka göstəriş verdi: 
 
-  Çemodanları  bax  o  künco  qoy.  ()  özünii  evin  sahıbi  hiss  edirdi. 
istəyirdi ki, başqaları da bunu doık etsin birdofolık. 
 
Spartak: 
 
- Yaxşı, mon gedim, dcdi. Spartak no iso tamam başqalaşmışdı elə bil, 
yavaş danışırdı, homişoki kiıni sos-kiiylii deyildi vo elo bil hot-ta gözlərinə 
də kodor çökmüşdü... 
 
Zaur  onu  qapıyacan  ötiirdü,  liftin  düyməsini  basdı,  lift  sokkizinci 
mərtəbəyo  qalxmağa  başladı.  Spartak  ona  no  isə  demək  istəyirdi  vo  Zaur 
yəqin bilirdi ki, no demok istoyir, Spartak. Şübhosiz, iki ailonin bu qarşılıqlı 
ədavət  vo  nifrət  toruna  Spartak  da  diişmüşdü  və  bolko  in-di  özü  do 
istəmodən Zaura Alya xanımın, ya Murtuzun hansısa söziinü, hədəsini, ya 
toklifıni,  ya  no  bilim,  xəbordarlığını  çatdırmalıydı.  Məcbur  idi  bıına, 
üroyində  istəmosə  də...  istəməmoyino  iso,  açıq-aşkar  görünürdü  ki, 
istomirdi,  yoxsa  bıı  qodər  kədərli  itado  çökmozdi  sifətinə,  yazıq  biçaro... 
Lift  axır  ki,  gəlib  çıxdı,  qapısı  açıldı.  Spartak,  nəhayət,  iradosini  toplayıb 
boğuq səslə: 
 
-  Bilirson, Zaur... - dedi. - Sonə demək istəyirdim... Tohmino... 
 
öliib... 
 
Liftin içino girdi vo olavə etdi: 
Serroz... Qara ciyori... İyirrni günün içindo yandı getdi yazıq. 
 
 
O n səkkizinci fəsil 
 
Yandı canım hicr H,ı, vnsH -ruxi-yar ist.v.vn, 
D.vdim.'mdi-jirqM.vn, d .vm ani-didar ist.v.vn, 
 
Heç bir vaxt tosovvür edo bilmozdi ki, evlor, kiiçolor adamı bu qo-dor 
ağrıda bilor. Evlor, küçolor, maşınlar... 
 
Bağın yanına burııldu, o bağın ki, iyun giinii yaşıl “Moskviç”iıı içindo 
Tohminoni gözloyirdi. Homin o yerdo homin rongli “Moskviç” dayanmışdı 
vo  clo  bil  parçalandı  Zaurun  üroyi  vo  hor  şeyi  birdon-bi-ro  xatırladı  Zaur 
burada,  bax  bu  yerdo  Tohminoni  gözlomosiııi  do,  sobirsizliklo 
barmaqlarıyla siikanı döyoclodiyini do, o gün çokdiyi si-qaretin dadını da, 
hotta  Tohmınonin  sosini  do.  Ağ  diiymoli  qırmızı  pal-tar gcymiş  Tohmino 
qəfılcon  onu  arxadan  sosləmişdi.  Olindo  do  çan-ta  vardı,  çantada  da 
“Kamyu”  konyakı,  Zaurçün  xüsusi  gotirmişdi  bu  konyakı...  Qapılarının 
qarşısındakı  soki  -  haçansa  Spartakın  çohrayı  “VoIqa”sı  dayanmış  soki 
“Volqa”nın tokorini dcşmişdi o gcco soki 

---