SəDƏRƏk xeyriYYƏ CƏMİYYƏTİ naxçivan qəDİm dən güNÜM ÜZƏ QƏDƏR (Naxçıvan Muxtar Respublikasının 90 illiyinə həsr olunmuş məqalələr toplusu) Bakı 2014
Yüklə 8,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
Naxçıvan şəhərində keçirilən “ Uluslararası qaynaqlarda Naxçıvan" beynəlxalq sirnpoziumu həmin dönüşün başlanğıc nöqtəsi oldu (7). Naxçıvanda tarix elminin inkişafında Ali Məelis Sədrinin təşəbbüsü, Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin Sərəncamı ilə 2002-ci ilin 7 avqustunda AMEA Naxçıvan Bölməsinin və onun nəzdində Tarix, Etnoqrafıya və Arxeologiva İnstitutunun yaradılması mühüm mərhələ çecrildi. Bununla da ermənilərin Azərbaycana qarşı ərazi iddialarında əsas yer tutan Naxçıvanın tarixinin bütün problemlərinin, həmçinin diyarın arxeologiyasının, etnoqrafıyasının, epiqrafıkasının, ümumiyyətb maddi-mədəniyyət abidələrinin dərindən, ətraflı və sistemli şəkildə öyrənilməsi üçün münbit şərait yaradıldı, bu sahədə tədqiqatçılara böyük imkanlar və geniş meydan verildi. Bölgədə tarix elminin inkişafında muxtar dövlətimizin başçısı Vasif Talıbovun imzaladığı bir sıra sərəncamların əhəmiyyəti xüsusı qeyd olunmalıdır. Əshabi-Kəhf, Gəmiqaya, Açıq Səma altında ırıuzey, tarix və mədəniyyət abidələrinin pasportlaşdırılması, Nuh tiirbəsinin bərpası və s. haqqında imzalanan sərəncamlar bölgəd? tarix elminin inkişafı və tədqiqat istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsində mühüm rol oynamışlar. Bu sərəncamlardan irəli gələn vəzifələrin həyata keçiriImosi istiqamətində bir sıra uğurlu işlor həyata keçirilmişdir. Tarixçi alimlər Gəmiqaya abidəsində kompleks tədqiqatlar aparınış, muxtaı respublika ərazisindəki tarix-mədəniyyət abidələrini qeydə alaraq pasportlaşdırmış, həmin abidələr əsasında Azərbaycan və ingilis dillərində “Naxçıvan abidələri ensiklopediyası” hazırlanaraq noşr etdirilmiş, Naxçıvanda ermənilərə məxsus abidələrin olmaması siibuta yetirilmişdir (5). Etiraf ctmək lazımdır ki, yüksək d ö v b t qayğısı olmasaydı bu ciir möhtəşəırı və ağır işi qısa müddətdə başa çatdırmaq ırıüınkün olmazdı. Bu ınəsələ ilə əlaqədar Ali Məclisin Sədri vaxtaşırı işçi qrupu qəbul ctmiş, vəziyyətlə tanış olmıış. yaranmış problemləri ycrindəcə həll etırıiş, işin keyfiyyətinə m ii s b ə t təsir edən töfsiyyə və tapşırıqlarını vermişdir. Nəticədə qarşıya qoyulan məqsəd uğıırla həyata kcçirilmişdir. 2010-cu ildə işıq üzü görən “Naxçıvan tarixi atlası” tarixçi alimlərimizin ən böyük uğurlarındandtr (6). Həmçinin, Naxçıvanda ilkin şəhər mədəniyyətinin 5 min il əvvəl meydana gəlməsi istiqamətində tarixçilərimizin apardığı tədqiqatlar da əldə olunan uğurlar sırasındadır. Son illərdə tarixçi alimlərimizin Naxçıvan tarixinin müxtəlif problemlərinə, arxeologiyasına, etnoqrafıyasına, epiqrafıkasına və s. aid bir sıra sanballı əsərləri işıq üzü görmüşdür. Təkcə AMEA Naxçıvan Bölməsi Tarix, Etnoqrafiya və Arxeologiya İnstitutunun əməkdaşları 2010-cu ildə bölgə tarixinin müxtəlif problemlərinə dair 10 kitab və monoqrafıya, 130-dan artıq məqalə nəşr etdirmişlər (1, s. 18, 23). Bu uğurlar daha da artıralaraq 2013-cü ildə ən yüksək zirvəyə çatmışdır. Naxçıvanda yaşayıb yaradan tarixçi alimlər öz fəaliyyətləri ilə Azərbaycan miqyasından kənara çıxaraq, tanmmış alimlərlə əlaqələr saxlayır, bir sıra xarici ölkələrdə keçirilən mötəbər elmi konfrans və simpoziumlarda iştirak və çıxış edir, Azərbaycan həqiqətlərini dünyaya çatdırırlar. Həmçinin, bəhs etdiyimiz dövrdə Naxçıvan şəhərində də bir sıra Respublika və Beynəlxalq miqyaslı konfranslar, simpoziumlar keçirilmişdir. Çox yaxşı haldır ki, muxtar respublika rəhbəri bu elmi məclislərin bir neçəsində iştirak və çıxış etmişdir. Bu sıradan Ali Məclis Sədrinin Gəmiqayada 2001, 2002 və 2005-ci illərdə aparılan tədqiqatların yekunlarına həsr olunan və 2005-ci ildə abidənin özündə keçirilən müşavirədə 9) və 2009-cu ildə Naxçıvan şəhərində keçirilən “Nuh peyğəmbər: Dünya tufanı və Naxçıvan” beynəlxalq simpoziumunda iştirakını və çıxışım xüsusilə vurğulamaq yerinə düşər (8, s. 10-16). Qeyd etmək yerinə düşər ki, Naxçıvanda tarix elminin inkişafında bu və Ali Məclis Sədrinin Sərəncamları ilə 20-24 iyul 2 0 1 1-ci ildə Naxçıvan şəhərində keçirilən “Naxçıvan: ilk yaşayış və şəhərsalma yeri kimi” və 27-28 iyul 2012-ci ildə keçirilən “Naxçıvan: ilkin şəhər və Duzdağ” beynəlxalq simpoziumları xüsusi mərhələ təşkil edir. Bu simpoziumlarda keçirilən müzakirələrdə yerli alimlərlə əcnəbi alimlərin fıkirləri üst-üstə düşmüş və belə bir fıkir vurğulanmışdır ki, Naxçıvan bölgəsi ilkin şəhər mədəniyyətinin yarandığı ocaqlardan biridir. Simpoziumdakı çıxış və müzakirələrdə dəfələrlə qcyd ediimişdir ki, Naxçıvan şəhərinin əsası bir yaşayış məskəni kiıni daha əvvəllər qoyulsa da, o təxminən 5000 il bundan əvvəl şəhər kimi formalaşmışdır. Qeyd olunan elmi məclislərdə əldə olunan bu nəticələr isə öz növbəsində bölgədə tarixi tədqiqatlann inkişafına öz müsbət təsirini göstərmişdir. Son 15 ildə keçmiş irsə hörmət və ehtiram, muxtar respublika ərazisindəki tarix-mədəniyyət abidələrinə diqqət və qayğı yüksək səviyyədə olmuşdur. İntibah dövrü kimi xarakterizə olunan bu müddətdə bölgədəki bir sıra tarix-mədəniyyət abidələrində. müqəddəs yerlərdə (Əshabi-Kəhf, çoxlu məscidlər, imamzadələr. xanəgahlar, türbələr, hamamlar və s.), ümumiyyətlə 60-dan artıq abidədə bərpa və abadlıq işləri aparılmış, onlara yeni həyat verilmişdir. Ali Məclisin Sədri abidələr bərpa və təmir olunarkən işlərin gedişi ilə yerində tanış olmuş, tövsiyə və tapşırıqlarını vermiş. orijinallığın saxlanmasına və keyfıyyətə xüsusi diqqət yetirmişdir. Naxçıvan şəhərində Nuh peyğəmbərin və Hüseyn Cavidin qəbri üzərində möhtəşəm türbələrin ucaldılması tarixi keçmişimizə hörmət və ehtiramın parlaq ifadəsidir. İntibah dövründə Naxçıvanda tariximizin müxtəlif dövrlərinə aid maddi-mədəniyyət nümunələrinin qorunub saxlandığı, nümayiş və təbliğ etdirildiyi, həm də elmi tədqiqatlar aparıldığı ınuzeylər də diqqətdən kənarda qalmamışdır. Muxtar Respublikanın Ali vəzifəli şəxsinin tapşırığı ilə bir sıra muzeylərdə təmir-bərpa işləri aparılmış. Naxçıvan Dövlət Tarix Muzeyi yeni binaya köçürülmüş, “ Xalça Muzcyi” üçün ycni bina inşa edilmiş, xüsusi Sərəncamla Açıq səma altında muzey, “Xan Sarayı” Dövlət Tarix-Mcmarlıq Muzcyi yaradılmışdır (4). Bölgədə aparılan clmi tədqiqatların gcnişləndirilməsiniıı. kcyfıyyətinin yüksək ixtisaslı kadrlardan asılı olduğunu nəzərə alaraq bütün siyasi fəaliyyəti ərzində ycni alim kadrların hazırlanmasına böyük önəm verən Ali Məclisin Sədri Bakıda hazırlanan kadrlarla kifayətlənmədi, Naxçıvanda da tarixçi kadrların hazırlanması sahəsində əvəzolunmaz işlər gördü. Bu məqsədlə o, Naxçıvanda “ Filologiya” ixtisası ilə yanaşı “ Vətən tarixi” ixtisası üzrə aliınlər hazırlamaq üçün Dissertasiya Şurasınm yaradılmasına nail oldu və I996-cı ildən başlayaraq NDU-da “Vətən tarixi” ixtisası üzrə alim kadrlar hazırlanmağa başlandı. 2006-cı ildən AMEA Naxçıvan Bölməsində “Vətən tarixi” ixtisası ilə yanaşı arxeoloq kadrların da hazırlanmasına başlanmışdır (2, s. 69). Üç ixtisas (Vətən tarixi, Arxeologiya, İqtisadiyyat) üzrə fəlsəfə doktorları hazırlayan Dissertasiya şurasına 2013-cü ildən etibarən Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyası tərəfındən adları qeyd olunan ixtisaslar üzrə elmlər doktorları hazıriamaq səlahiyyəti verilmişdir. Əgər intibaha qədər Naxçıvanda 1 nəfər də olsun tarix elmləri doktoru yox idisə, intibah illərində yaradılan yüksək münbit şəraitin nəticəsi olaraq Naxçıvanda 7 tarix elmləri doktoru, 20-dən artıq tarix elmləri üzrə fəlsəfə doktoru hazırlanmışdır. Çox fərəhli haldır ki, artıq Naxçıvanda hazırlanan tarixçi kadrların içərisində həm də diyarın arxeologiyası, etnoqrafıyası, epiqrafikası, numizmatikası ilə məşğul olan tədqiqatçılar da yetişmişdir. Naxçıvanda yüksək ixtisaslı tarixçi kadrların yetişdirilməsində Birdəfəlik Dissertasiya Şuralarınm böyük rolu olmuşdur. Hazırda NDU-da və AMEA Naxçıvan Bölməsində doktorantura və dissertantlıq yolu ilə tarixçi kadrların hazırlanması sahəsində uğurlu işlər aparılır. 1997-ci ildən etibarən NDU-da magistratura yolu ilə tarixin müxtəlif problemləri üzrə elmdə ilk addımlarmı atan gənc tarixçi kadrların hazırlanması da intibah dövrünün uğurlarındandır. Aparılan uğurlu və məqsədyönlü siyasət öz bəhrəsini vcrmiş, nəticədə Naxçıvanda böyük tarixçilər ordusu forınalaşmışdır. Qcyd ctmək yerinə düşər ki, AMEA Naxçıvan Bölməsi Tarix, Etnoqrafiya və Arxcologiya İnstitutu 2003-cü ilin yanvarında 1 nəfər tarix elmləri doktoru, 3 nəfər tarix elmləri üzrə fəlsəfə doktoru və bir ncçə disscrtantla fəaliyyətə başlamışdır. Hazırda İnstitutda 4 nəfər tarix elmləri doktoru (onlardan biri akademik, ikisi müxbir üzv, biri professordur), 9 tarix üzrə fəlsəfə doktoru çalışmaqdadır. Yüklə 8,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|